Chính thức cho tư nhân làm đường sắt cao tốc

Đã có hành lang pháp lý mở đường cho doanh nghiệp tư nhân tham gia dự án đường sắt cao tốc Bắc - Nam

Quốc hội (QH) vừa thông qua Nghị quyết kỳ họp thứ 9 khóa XV, trong đó chấp thuận bổ sung hình thức đầu tư theo phương thức đối tác công - tư (PPP) và đầu tư - kinh doanh theo Luật Đầu tư đối với Dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam, bên cạnh hình thức đầu tư công.

Nhiều doanh nghiệp lớn xin đầu tư

Chủ trương đầu tư dự án được QH thông qua tại Nghị quyết 172/2024 với tổng mức đầu tư sơ bộ là hơn 1,7 triệu tỉ đồng (khoảng 67,34 tỉ USD), thời gian thực hiện từ năm 2025-2035, tốc độ thiết kế 350 km/giờ.

Trước khi QH thông qua nghị quyết chính thức mở đường cho tư nhân tham gia dự án, tính đến ngày 25-6, Chính phủ và Bộ Xây dựng đã nhận được đề xuất của 5 doanh nghiệp (DN) tư nhân gồm: Công ty CP Đầu tư và Phát triển đường sắt tốc độ cao Vinspeed (Vinspeed); Công ty CP Tập đoàn Trường Hải (THACO); liên danh Mekolor và Great USD; Công ty CP Xây dựng Thăng Long quốc gia; Công ty CP Vận tải đường sắt Việt Nam. Trong đó, Vinspeed và THACO là 2 nhà đầu tư có đề xuất được nghiên cứu chặt chẽ, bài bản.

Cụ thể, Vinspeed đề xuất đầu tư theo hình thức trực tiếp, cam kết góp 20% vốn (khoảng 12,27 tỉ USD). Với phần còn lại (không bao gồm chi phí bồi thường, hỗ trợ di dời, tái định cư để giải phóng mặt bằng), DN này đề nghị nhà nước cho vay không lãi suất trong 35 năm. Vinspeed cam kết trả nợ đúng hạn, hoàn thành dự án trong 5 năm. Trong khi đó, THACO đề xuất đầu tư dự án với mức vốn đóng góp là 20%, phần còn lại vay từ tổ chức tài chính trong và ngoài nước. Đồng thời cũng đề xuất Chính phủ bảo lãnh, hỗ trợ toàn bộ lãi vay trong 30 năm. THACO cam kết giữ cổ phần chi phối, không chuyển nhượng cho nhà đầu tư nước ngoài, thực hiện dự án trong 7 năm.

Bấm nút thông qua nghị quyết cho tư nhân tham gia dự án, đại biểu QH Hoàng Văn Cường (Hà Nội) nhấn mạnh "không có lý do gì không giao trọng trách cho khối tư nhân". Tuy nhiên, đây là công trình hạ tầng xương sống của quốc gia nên dù tư nhân tham gia đầu tư cũng phải tuân thủ yêu cầu, quy định của nhà nước. "Quan trọng nhất là phải bảo đảm đúng nghĩa là dự án đầu tư trong nước, không phải nhà đầu tư trong nước đăng ký đầu tư rồi nhập khẩu sản phẩm, cấu phần từ nước ngoài về và chỉ lắp ráp, gia công. Do đó, cần quan tâm việc nhà đầu tư có cam kết nội địa hóa; có liên kết với DN, nhà đầu tư khác trong nước để sản xuất cấu phần, phụ kiện... hay không?" - ông Hoàng Văn Cường lưu ý.

Dự án phải tiệm cận đẳng cấp quốc tế

Trả lời báo chí bên lề kỳ họp QH vừa diễn ra, Ủy viên Bộ Chính trị, Phó Thủ tướng Thường trực Nguyễn Hòa Bình cho hay thực tế đã có nhiều công trình quan trọng giao cho tư nhân thực hiện, như các dự án đường bộ cao tốc, dự án năng lượng tái tạo, đào hầm xuyên núi hay các cây cầu lớn... "Điều đó cho thấy DN tư nhân có thể làm được những công trình tầm cỡ" - Phó Thủ tướng Thường trực nhìn nhận.

Với dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam, theo Phó Thủ tướng Thường trực, sắp tới chắc chắn sẽ có nhiều DN khác đăng ký tham gia đầu tư. Chính phủ hoan nghênh, đánh giá cao các DN đề xuất tham gia và coi đây là sự dấn thân của DN. Đồng thời, nhấn mạnh phải làm thật nhanh, xem đó như cú hích của nền kinh tế. "Tuyến đường sắt này phải được xây dựng hiện đại, tiệm cận đẳng cấp quốc tế. Song song đó, phải chống lãng phí, không được đội giá, chống lợi ích nhóm, tiêu cực, "sân sau" khi thực hiện" - Phó Thủ tướng Thường trực nhấn mạnh.

Cũng theo Phó Thủ tướng Thường trực, việc triển khai một số dự án đường sắt đô thị thời gian qua đã để lại nhiều bài học kinh nghiệm quý để triển khai dự án này tốt hơn. Cần chú ý bên cạnh mục tiêu xây dựng tuyến đường sắt tốc độ cao phục vụ người dân và phát triển kinh tế, cần hình thành được một nền công nghiệp đường sắt với đội ngũ nhân lực lành nghề, từ đó phát triển thêm các tuyến khác.

Về tiêu chuẩn của dự án, khi đã đặt ra yêu cầu đạt đẳng cấp quốc tế thì từ khâu thiết kế, giám sát đến đánh giá đều phải đạt chuẩn quốc tế. Với hành lang pháp lý đã có, cần xem xét, đánh giá hiệu quả của hình thức đầu tư nào là tốt nhất lúc này.