Chính phủ Hà Lan sụp đổ

Ngày 3/6, Thủ tướng Hà Lan Dick Schoof đã tuyên bố giải tán chính phủ, sau khi ông Geert Wilders, nhà sáng lập kiêm lãnh đạo đảng Tự do (PVV) theo đường lối cực hữu, đã quyết định rời khỏi liên minh cầm quyền gồm 4 đảng, vì bất đồng liên quan đến vấn đề di dân.

Phát biểu trước báo giới, ông Schoof cho biết, ông sẽ chính thức đệ đơn từ chức lên Nhà Vua, đồng thời nhấn mạnh quyết định của ông Wilders là không cần thiết và vô trách nhiệm.

Ông Dick Schoof sẽ tiếp tục giữ vai trò Thủ tướng tạm quyền, cho đến khi một nội các mới được thành lập, dự kiến là sau các cuộc bầu cử.

Ông Dick Schoof. Ảnh: in-cyprus.philenews.com.

Việc PVV rời liên minh cầm quyền, đánh dấu giai đoạn mới của bất ổn chính trị cho nền kinh tế lớn thứ 5 của Liên minh châu Âu (EU), trong bối cảnh các đảng cực hữu đang mở rộng sự ảnh hưởng trên khắp châu lục.

Cuộc khủng hoảng mới nhất xảy ra với chính quyền Hà Lan vài tuần trước, khi nước này dự kiến tổ chức Hội nghị thượng đỉnh của Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) vào ngày 24-25/6, tại La Haye.

Đảng cực hữu rút khỏi liên minh

Theo tờ Politico, lãnh đạo PVV - ông Geert Wilders - thông báo trên mạng xã hội X rằng đảng của ông sẽ rút lui do không đạt được thỏa thuận với các đối tác trong liên minh về kế hoạch siết chặt chính sách nhập cư và tị nạn. Ông viết: “Không có chữ ký cho kế hoạch tị nạn của chúng tôi. Không có thay đổi trong thỏa thuận liên minh. PVV rút khỏi chính phủ.”

Liên minh cầm quyền tại Hà Lan bao gồm bốn đảng: đảng PVV của ông Geert Wilders, Phong trào Nông dân - Công dân (BBB), Hiệp ước Xã hội Mới (NSC), và đảng Nhân dân vì Tự do và Dân chủ (VVD). Liên minh này được thành lập sau cuộc tổng tuyển cử tháng 11/2023, trong đó PVV - một đảng cực hữu với lập trường dân túy, chống nhập cư - giành chiến thắng bất ngờ và lần đầu tiên tham gia chính phủ. Ông Dick Schoof, một cựu công chức không đảng phái, được chọn làm thủ tướng nhằm dung hòa các lực lượng chính trị khác nhau.

Ông Geert Wilders. Ảnh: AFP/TTXVN.

Khủng hoảng nổ ra khi ông Wilders yêu cầu các đảng trong liên minh phải ngay lập tức chấp thuận “kế hoạch 10 điểm” của PVV, trong đó có nội dung đề xuất đóng cửa biên giới đối với người xin tị nạn. Khi đề xuất này bị các đối tác từ chối, ông Wilders tuyên bố không còn lựa chọn nào khác ngoài rút đảng khỏi liên minh và rút toàn bộ các bộ trưởng PVV khỏi chính phủ.

“Tôi đã hứa với cử tri về chính sách tị nạn nghiêm ngặt nhất từ trước đến nay. Khi không đạt được điều đó, tôi không thể tiếp tục ủng hộ nội các này”, ông nói với báo giới sáng cùng ngày.

Quyết định rút khỏi liên minh của ông Wilders đã vấp phải phản ứng từ các đảng còn lại trong chính phủ. Bà Caroline van der Plas, lãnh đạo đảng BBB, cho rằng đây là bước đi thiếu trách nhiệm. Đại diện đảng NSC bày tỏ tiếc nuối vì quyết định được đưa ra quá nhanh chóng, thiếu trao đổi đầy đủ.

Trong khi đó, bà Dilan Yesilgoz, lãnh đạo đảng VVD, nhận định việc PVV rút lui vào thời điểm hiện nay có thể gây thêm bất ổn và cho rằng lý do được đưa ra chưa thuyết phục.

Ngay từ khi được thành lập, liên minh cầm quyền đã phải đối mặt với nhiều khác biệt trong quan điểm giữa các thành viên. Ông Geert Wilders, lãnh đạo đảng PVV, nhiều lần đưa ra ý kiến trái chiều với Thủ tướng Dick Schoof tại quốc hội, đặc biệt liên quan đến các chính sách đối ngoại như hỗ trợ Ukraine hay mối quan hệ giữa Liên minh châu Âu và Israel. Một số nhà quan sát nhận định rằng liên minh này tồn tại trong trạng thái bất ổn kéo dài, với nhiều mâu thuẫn tiềm tàng cản trở khả năng phối hợp hiệu quả giữa các đảng.

Ông Rob Jetten, lãnh đạo đảng D66 đối lập, nhận định: “Nếu không xảy ra hôm nay, thì cũng sẽ xảy ra trong vài tuần tới”. Ông chỉ trích liên minh không thể đưa ra quyết sách hiệu quả và cho rằng các đảng đối tác đã bị PVV chi phối.

Diễn biến này xảy ra chỉ vài tuần trước Hội nghị Thượng đỉnh NATO dự kiến tổ chức tại The Hague, nơi các quốc gia thành viên sẽ thảo luận tăng chi tiêu quốc phòng - một sự kiện quan trọng với vai trò chủ nhà của Hà Lan.

Dự kiến trong ngày 3/6, các bộ trưởng sẽ nhóm họp để quyết định bước đi tiếp theo. Giới quan sát cho rằng Thủ tướng Dick Schoof có khả năng sẽ đệ đơn từ chức và chấm dứt nhiệm kỳ ngắn ngủi của nội các hiện tại.

Một cuộc bầu cử sớm nhiều khả năng sẽ diễn ra, có thể làm thay đổi sâu sắc tình hình chính trị tại Hà Lan. Hai đảng BBB và NSC - từng thắng lớn trong cuộc bầu cử năm ngoái - hiện chỉ còn khoảng 1% ủng hộ theo khảo sát mới nhất. PVV của ông Wilders cũng đang giảm sút nhưng vẫn giữ vị trí dẫn đầu. Trong khi đó, liên minh giữa Công đảng và đảng Xanh, do cựu Ủy viên châu Âu Frans Timmermans lãnh đạo, cùng với đảng VVD của bà Yesilgoz đang tăng mạnh tỷ lệ ủng hộ.