Charlie Nguyễn: Về nước làm phim vì yêu sử Việt - Báo VnExpress Giải trí - Báo VnExpress

- Lúc làm phim, tôi không nghĩ gì ngoài việc được chơi. Mục tiêu chỉ là làm một bộ phim mình thích, sướng tay khi làm và hy vọng khán giả thấy hay. Không ai ngồi xuống bàn với nhau để đánh giá "chúng ta đang làm một điều chưa từng có ở Việt Nam". Chỉ sau khi phim ra mắt, mọi người mới ngỡ ngàng nhận ra: chưa ai từng làm một phim võ thuật lịch sử đầu tư bài bản như vậy.

Tôi nhớ rất rõ buổi công chiếu đầu tiên ở rạp MegaStar Nguyễn Trãi, Sài Gòn. Khán giả đông nghịt, phần lớn là người trong ê-kíp - vì riêng đoàn làm phim, diễn viên và anh em cascadeur đã gần 300 người. Nhưng khi ra mắt ở Hà Nội, chỉ có chừng 50 người. Kết thúc buổi chiếu, các nhà báo chẳng hỏi chúng tôi câu nào liên quan đến phim, mà thắc mắc: "Các anh nói tiếng Việt còn lơ lớ, sao lại làm phim về lịch sử Việt Nam?". Biểu cảm của khán giả thì như ngầm hỏi: "Mấy ông này ở đâu ra?". Tôi cảm nhận rõ sự ngỡ ngàng, tự hiểu những gì chúng tôi làm rất lạ với họ.

Rồi lúc đó chưa có thị trường điện ảnh, chưa có hệ sinh thái, chưa có gì cả. Suốt cả năm 2007, chỉ có vài chục phòng chiếu trên cả nước. Phim vẫn chiếu trong rạp ròng rã sáu tháng, vì chẳng có phim Việt nào khác để chiếu. Vé có vài chục nghìn, chưa tới một USD. Nếu lúc đó tôi nghĩ đến bài toán kinh doanh, đến việc hoàn vốn, chắc chắn bộ phim đã không ra đời. Biết bao giờ mới lấy lại vốn?

- Tôi chưa từng coi Dòng máu anh hùng là thất bại. Với tôi, thất bại là khi rủ người ta chơi mà không ai đi theo. Còn lần đó, tôi rủ cả một đám bạn từ Mỹ về, kéo luôn mấy bạn trẻ ở Việt Nam - những người chưa ai làm phim bao giờ - vậy mà tất cả đều gật đầu, xắn tay áo cùng chơi. Đó là thành công.

Sau bộ phim đó, tụi tôi vẫn ngồi trong quán cà phê mà mơ tiếp về Dòng máu anh hùng 2, phải hoành tráng hơn, phải gấp đôi Dòng máu anh hùng. Vẫn máu lửa, vẫn sôi nổi, vẫn đam mê kể tiếp câu chuyện mình muốn.

Phần một ra rạp, chúng tôi mang đi dự nhiều Liên hoan phim và cũng thắng được nhiều giải thưởng như Bông sen Bạc tại Liên hoan phim Việt Nam lần thứ 15, Giải Mai Vàng 2007 có cả giải quốc tế tại Liên hoan phim châu Á-Thái Bình Dương - Los Angeles lần thứ 23 cùng nhiều giải khuyến khích ở nhiều liên hoan khác.

Khi thắng giải ở Los Angeles, Hiệp hội Đạo diễn Hollywood (Directors Guild of America) gửi thư mời tôi gia nhập. Đây là tổ chức kín, chỉ khi bạn được chính họ mời mới có thể trở thành thành viên. Nếu gia nhập, sẽ được bảo vệ rất nhiều quyền lợi như bảo hiểm, lương, thời gian làm việc. Nhưng lúc đó tôi nghĩ, mình đâu muốn theo đuổi các dự án của họ. Tôi muốn về Việt Nam để kể những câu chuyện của mình.

Sau đó, hãng phim của Mỹ TWC đặt mua để phát hành ra toàn thế giới.

Còn trong nước, thời ấy các phim điện ảnh Việt Nam vẫn làm bằng kinh phí tài trợ của Nhà nước, Dòng máu anh hùng là phim đầu tư kinh phí lớn nhất, có người gọi là "luồng gió mới", là "bom tấn đầu tiên" của phim hành động Việt. Nhiều diễn viên sau đó đã gắn với dòng phim này. Ngô Thanh Vân từ vai Thúy trong phim mà trở thành "đả nữ", được hãng Weinstein mời casting chung với những ngôi sao lớn của Hong Kong và Trung Quốc nhưng cô không tham gia. Johny thì trở thành ngôi sao ở Ấn Độ qua hai bộ phim hành động bom tấn. Những điều đó với tôi đó là phần thưởng.

Còn về kinh tế, thì đúng là thảm. Dù phim đã lập kỷ lục phòng vé trong nước, khoảng 10 tỷ đồng, nhưng con số này quá nhỏ so với chi phí sản xuất.

Sau Dòng máu anh hùng, tôi không được làm phim nữa vì hết tiền. Bố mẹ cũng chỉ nói: "Không còn tiền cho mày làm phim". Khoản nợ ngân hàng thì mình phải đi kiếm chỗ khác bù vào. Thế là tôi trở về Mỹ làm mấy dự án nhỏ - quay MV ca nhạc, concert, sitcom, quảng cáo.

Nhưng trong đầu vẫn chỉ ám ảnh: "chừng nào mới được chơi tiếp ở Việt Nam?"

Rồi một ngày, Dustin Nguyễn - nhà làm phim người Mỹ gốc Việt, cũng là diễn viên thủ vai Sỹ trong Dòng máu anh hùng, gọi tôi: "Tao cho mày cơ hội về Việt Nam làm phim nè!". Tôi khoái lắm: "Cho tao làm! Tao về liền!". Rồi Để Mai Tính (2010) ra đời.

- Sau Để Mai Tính tôi vẫn đi lại giữa Việt Nam và Mỹ. Ở Mỹ, tôi làm rất nhiều dự án, cả điện ảnh lẫn truyền hình. Tôi cũng có cơ hội hợp tác với các dự án điện ảnh lớn như Ngọa hổ tàng long 2, được làm việc với ê-kíp có nhiều bạn nhận Oscar, học được rất nhiều, nhưng không thấy sướng.

Ở Mỹ, tôi chỉ là người tham gia vào dự án của người khác. Câu chuyện là của họ, ngôn ngữ là của họ. Tôi chỉ được giao việc, làm tốt phần của mình rồi rút. Không được kể câu chuyện của mình, không được làm võ thuật - những thứ làm nên con người tôi.

Dần dần tôi từ chối bớt việc ở Mỹ để dồn sức xây Chánh Phương - hãng phim tôi thành lập ở Việt Nam. Lúc đầu chỉ định làm một phim rồi về, nhưng rồi hết phim này tới phim khác. Dự án chồng dự án. Dần dần, thời gian ở Việt Nam dài hơn ở Mỹ.

Hồi xưa, mỗi năm tôi về Việt Nam khoảng bốn tuần là giải quyết xong hết việc, lại bay về Mỹ. Rồi dần thành hai tháng, ba tháng. Có năm, tôi ở Việt Nam 11 tháng, chỉ kịp bay về Mỹ đúng dịp lễ.

Mỗi lần người ta gọi, tôi đều nói: "Tôi ở Việt Nam, đang làm phim". Dần dần, chẳng ai gọi nữa. Vì họ biết: tôi đã chọn cuộc chơi khác - một cuộc chơi nghiêm túc ở Việt Nam. Có lẽ là bắt đầu từ phim Để Mai tính 2 (2014)

- Nếu gọi là "khó khăn", thì ai làm phim cũng gặp cả. Không chỉ đạo diễn Việt kiều, mà bất kỳ ai - ở Việt Nam hay ở Mỹ - khi làm phim đều phải đối diện với muôn trùng thách thức. Làm phim, nghĩa là đi vào một hành trình nhiều rủi ro. Ở đâu cũng vậy, không có ngoại lệ. Đặc biệt nếu bạn là người tiên phong - làm những điều chưa ai làm, kể những câu chuyện chưa từng được kể - thì càng dễ "đụng rào".

Như hồi đó, phim ma không ai dám làm. Vì bị quy là "mê tín dị đoan", trái với quy định trong Luật Điện ảnh. Nhưng giờ thì sao? Phim ma, kinh dị là thể loại được sản xuất nhiều nhất mỗi năm. Từ chỗ bị xem là sai, giờ nó trở thành nhu cầu giải trí hợp pháp của khán giả. Vấn đề không nằm ở nội dung, mà là thời điểm.

Tôi từng vấp váp với Bụi đời chợ Lớn, nhưng cũng chính bộ phim đó mở đường cho Thanh Sói - phim của Ngô Thanh Vân sau này. Nếu đổi chỗ cho nhau, có thể Thanh Sói cũng không được chiếu. Tôi nghĩ luôn cần một người đi trước, và người đó sẽ phải chịu thiệt thòi.

Với tôi, khó khăn không phải là lý do để bỏ cuộc. Thị trường chưa phát triển thì mình chờ nó lớn lên. Tôi không đặt kỳ vọng vào thành công hay thất bại theo kiểu phim có được chiếu hay không, có lời hay lỗ. Tôi làm phim không phải để đến ngày ra rạp rồi ngồi chờ kết quả. Với tôi, được có cơ hội làm phim mình thích - là thành công. Cái vui lớn nhất là quá trình: lúc viết kịch bản, chỉnh từng câu thoại, quay từng cú máy, gò từng khung hình. Cảm giác đó giống như nhiếp ảnh gia lúc bấm máy, là thứ khiến tôi hạnh phúc.

20 năm về nước, tôi thấy mình may mắn vì thị trường Việt Nam đã cho tôi cơ hội được tiếp tục chơi với điện ảnh. Tôi luôn trân trọng điều đó.

Gần đây tôi có nói chuyện với đạo diễn Hàm Trần. Anh bảo nhiều năm làm nghề, anh ấy từng quên mất một điều: chúng ta đang được làm phim ở chính quê hương của mình. Trong khi rất nhiều người khao khát kể chuyện bằng điện ảnh, nhưng không có cơ hội.

Tôi không chọn thị trường. Tôi chọn nơi cho phép mình chơi và chơi bằng cuộc chơi của chính mình. Ở Hollywood, trừ vài đạo diễn đại tài, còn lại phần lớn không được kể câu chuyện của chính mình. Nhưng ở Việt Nam, ít nhất là đến giờ, tôi được quyền đó. Tôi trân trọng điều đó mỗi ngày.

Năm nay, vừa tròn 20 năm từ khi Dòng máu anh hùng ra đời. Nợ cũng vừa trả xong. Tôi và anh em quyết định làm Dòng máu anh hùng 2 - như một cách bắt đầu lại. Một cuộc chơi khác, trưởng thành hơn.

Phần hai lần này được xây dựng dựa trên câu chuyện thật, người thật - chính ông nội tôi, biệt danh là "Nhạn trắng Cà Mau".

Tôi có trong tay cuốn hồi ký Đời tôi - Sáu Minh do ông nội viết để lại cho gia đình. Nhiều năm qua, cả nhà vẫn chuyền tay nhau đọc. Trước đây, chú tôi - nghệ sĩ Nguyễn Chánh Tín - từng rất muốn dựng thành phim và đóng vai ông nội, nhưng điều kiện chưa cho phép. Giờ là lúc thích hợp để Johnny - em trai tôi tiếp nối vai đó.

Những điều từng là rào cản với tôi - kiểm duyệt, thiếu rạp, thiếu thể loại – nay đã dần được tháo gỡ.

Về ngân sách, tôi không còn lo vì có nhà đầu tư. Về thị trường, chúng ta đã có nhiều rạp hơn, khán giả cởi mở hơn. Thời Dòng máu anh hùng phần một, phim chiếu sáu tháng mà vẫn lỗ vì không đủ rạp. Còn bây giờ, có phim Việt đạt doanh thu vài trăm tỷ - nhà đầu tư thấy rõ đầu ra, nên sẵn sàng đồng hành. Thậm chí, họ muốn cùng tôi mở ra cả một vũ trụ Dòng máu anh hùng - gồm phần hai, ba, bốn với những câu chuyện khác nhau cùng xoay quanh thời kỳ chống thực dân Pháp. Điểm kết sẽ là trận Điện Biên Phủ - dấu chấm hết của thời Pháp thuộc. Sau đó, tôi có thể khép lại chuỗi phim này. Lúc đó, tôi cũng đã có tuổi rồi. Nhưng ít nhất, tôi đã kể xong những gì muốn kể.