Cần nhiều chính sách cho khuyến sinh

TP.HCM sẽ khen thưởng, hỗ trợ 3 triệu đồng cho phụ nữ sinh con thứ hai trước 35 tuổi. Đây là một trong nhiều hình thức động viên phụ nữ sinh con nhằm giải quyết thực trạng mức sinh thấp như hiện nay.

Ngày 10.5, Sở Y tế TP.HCM cho biết đã gửi dự thảo lấy ý kiến của UBND quận, huyện, TP.Thủ Đức và các sở, ngành thực hiện Nghị quyết số 40 ngày 11.11.2024 của HĐND TP.HCM về chính sách khen thưởng, hỗ trợ đối với tập thể, cá nhân thực hiện tốt công tác dân số trên địa bàn TP.HCM.

Đây được xem là một trong nhiều giải pháp nhằm khuyến khích người dân thực hiện tốt công tác dân số, đảm bảo mức sinh thay thế trong bối cảnh mức sinh thấp, dân số TP.HCM già hóa nhanh, nguy cơ tác động đến KT-XH về lâu dài.

MỨC SINH THẤP, DÂN SỐ GIÀ TĂNG NHANH

Theo Sở Y tế TP.HCM, đến cuối năm 2024, TP.HCM có hơn 9,5 triệu người. Năm 2024, phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ tại TP.HCM có tỷ lệ sinh là 1,39 con; con số này thấp hơn rất nhiều so với mức 1,91 của cả nước. Nếu tình trạng này kéo dài sẽ để lại nhiều hệ lụy, như quá trình già hóa dân số diễn ra nhanh hơn, thiếu hụt nguồn lao động, ảnh hưởng đến an sinh xã hội…

Bên cạnh đó, tuổi kết hôn lần đầu của người dân TP.HCM là 30,4 tuổi (thống kê năm 2023), muộn hơn so với cả nước là 27,2 tuổi. Trung bình mỗi năm tại TP.HCM có 35.000 - 40.000 cặp đăng ký kết hôn.

Năm 2024, dân số từ 15 - 64 tuổi tại TP.HCM chiếm 74,2%. Dân số dưới 15 tuổi và từ 65 tuổi trở lên chiếm lần lượt là 18,2% và 7,5%. Các số liệu này cho thấy TP.HCM hiện trong thời kỳ "cơ cấu dân số vàng". Đây là thời kỳ mang lại nhiều cơ hội và thách thức, giúp phát triển kinh tế, gia tăng sự đóng góp của lao động trong quá trình phát triển, tốc độ tăng trưởng kinh tế đạt mức cao. Nhưng hiện số người cao tuổi tại TP.HCM đứng thứ 2 cả nước. Điều này khiến TP.HCM đối diện với nhiều thách thức trong bối cảnh "già hóa dân số".

Ngoài ra, tính đến năm 2024, tỷ lệ người cao tuổi tại TP.HCM đã tăng lên 11,87% (TP.HCM có hơn 1,1 triệu người cao tuổi). Trong vòng 7 năm (2017 - 2024), số lượng người cao tuổi tăng thêm 243.500 người, bình quân mỗi năm tăng gần 35.000 người. Sự gia tăng nhanh chóng này cho thấy tốc độ già hóa tại TP.HCM đang vượt qua các dự báo trước đây. Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết về chính sách và hạ tầng y tế, xã hội nhằm đảm bảo chất lượng cuộc sống cho nhóm người cao tuổi đang ngày càng đông.

CHÍNH SÁCH TĂNG SINH

Trước tình hình mức sinh thấp, ngày 11.12.2024, HĐND TP.HCM ban hành Nghị quyết số 40 về quy định chính sách khen thưởng, hỗ trợ đối với tập thể, cá nhân thực hiện tốt công tác dân số. Trong đó, hỗ trợ

3 triệu đồng cho phụ nữ sinh đủ 2 con trước 35 tuổi. Đây chỉ là hỗ trợ một phần cho chi phí y tế khi thực hiện việc thăm khám thai kỳ và chi phí viện phí đồng chi trả sau khi được bảo hiểm y tế thanh toán khi sinh con. Hỗ trợ phụ nữ mang thai và trẻ sơ sinh thuộc hộ nghèo, cận nghèo, bảo trợ xã hội, sống tại xã đảo được thực hiện tầm soát trước sinh và tầm soát sơ sinh với tổng số tiền là 2 triệu đồng/người.

Theo lãnh đạo Sở Y tế TP.HCM, hỗ trợ 3 triệu đồng chỉ là hình thức động viên. Vì qua điều tra dân số, một trong những lý do các cặp vợ chồng không muốn sinh con, không muốn sinh nhiều chủ yếu là do xã hội, giáo dục. Vì người phụ nữ sinh con sau 6 tháng là đi làm, nhưng nhà trẻ công lập thì chỉ giữ trẻ từ 18 tháng. Còn nhà trẻ tư nhân có thể nhận sớm hơn nhưng đòi hỏi tiền nhiều. Một số nơi có điểm giữ trẻ gia đình tự phát, mặc dù địa phương cố gắng quản lý nhưng có những nơi không bảo đảm về vệ sinh, y tế, an toàn cho trẻ.

Theo ông Phạm Chánh Trung, Chi cục trưởng Chi cục Dân số TP.HCM, nhiều cặp vợ chồng rất muốn có 2 con, nhưng phải có 4 yếu tố then chốt để sinh con, đó là mong muốn được hỗ trợ giáo dục, y tế, nhà ở và miễn giảm thuế thu nhập cá nhân. Về giáo dục, các bậc phụ huynh muốn có hệ thống nhà trẻ, trường lớp giữ trẻ dưới 12 tháng; kéo dài thời gian giữ trẻ như nhận sớm và giao trả trễ; muốn hỗ trợ cả chi phí bán trú… Vấn đề nhà ở và thuế là ngoài tầm của TP.HCM.

TẬP THỂ VÀ CÁ NHÂN ĐỀU CÓ TIỀN KHEN THƯỞNG

Theo dự thảo của Sở Y tế, tập thể ở phường, xã làm tốt công tác dân số, nếu có 3 năm liên tục đạt và vượt tỷ lệ 60% cặp vợ chồng trong độ tuổi sinh đẻ sinh đủ 2 con trên địa bàn thì được hỗ trợ tiền 30 triệu đồng kèm giấy khen của UBND huyện. Hỗ trợ 60 triệu đồng cho phường, xã 5 năm liên tục đạt và vượt tỷ lệ 60% cặp vợ chồng trong độ tuổi sinh đẻ sinh đủ 2 con, kèm bằng khen UBND TP.HCM.

Đối với cá nhân, phụ nữ sinh đủ 2 con trước 35 tuổi; phụ nữ sinh con lần thứ nhất mà sinh từ 2 con trở lên trước 35 tuổi thì được hỗ trợ 3 triệu đồng.

Ngoài ra, UBND cấp huyện cũng sẽ hỗ trợ một lần bằng tiền là 1 triệu đồng cho xã đạt 100% khu phố, ấp đã có nội dung về kiểm soát mất cân bằng giới tính khi sinh trong hương ước, quy ước.

Trong dự thảo hướng dẫn Nghị quyết 20 cũng đề cập đến việc hỗ trợ cho phụ nữ mang thai và trẻ sơ sinh thuộc hộ nghèo, cận nghèo, đối tượng bảo trợ xã hội, đối tượng sống tại xã đảo có thực hiện sàng lọc trước sinh và sàng lọc sơ sinh.

CẦN NHIỀU CHÍNH SÁCH NGOÀI TIỀN

Bác sĩ Trần Ngọc Hải, Giám đốc Bệnh viện (BV) Từ Dũ, cho rằng nhà nước thu xếp được ngân sách để hỗ trợ 3 triệu đồng cho phụ nữ sinh con thứ 2 là điều đáng quý và đáng ghi nhận. Số tiền này mang ý nghĩa động viên tinh thần nhiều hơn. Và để khuyến sinh thì cần có nhiều chính sách khác, đó là hỗ trợ trong giai đoạn khám thai, kéo dài thời gian nghỉ hậu sản hơn 6 tháng và cả thời gian nghỉ cho người chồng để chăm con phụ vợ.

Ngoài ra, cần đẩy mạnh chính sách truyền thông báo chí, phim ảnh xây dựng văn hóa về thói quen sinh hoạt, thói quen gia đình, thói quen nuôi con để tác động đến việc sinh nở. Đây là vấn đề rất quan trọng.

Bạn trẻ không ngại sinh con, nhưng vì khó khăn nhiều mặt nên họ tính toán rất nhiều. Đó là thời gian mang thai 9 tháng, nuôi dưỡng con đến 2 tuổi, sau đó là tìm nhà trẻ để gửi… Thời gian mang thai, nuôi con nhỏ còn ảnh hưởng cơ hội phát triển nghề nghiệp. Do đó, phải có chính sách để tạo điều kiện cho các gia đình, nhất là gia đình trẻ khi điều kiện kinh tế chưa nhiều, nhưng chính sách đó giải quyết được rất nhiều khó khăn mà họ gặp phải khi sinh con.

Đồng quan điểm, tiến sĩ Phạm Thị Thúy, giảng viên Phân hiệu Học viện Hành chính quốc gia TP.HCM, cũng cho rằng mức thưởng 3 triệu đồng là chính sách tốt, thể hiện sự quan tâm của chính quyền đối với phụ nữ sinh con. Nhưng đây được xem là thưởng nóng, là phần thưởng "nho nhỏ" không có giá trị về nhu cầu dài hạn với phụ nữ sinh con, vì chi phí nuôi con rất lớn. Do đó, không nên nghĩ 3 triệu đồng sẽ khuyến sinh và không ai vì 3 triệu đồng mà sinh con thứ hai.

TP.HCM và các tỉnh có số sinh con thấp cần có chính sách dài hạn. Theo đó, nếu có kinh phí thì cần có hỗ trợ tài chính trực tiếp hằng tháng để phụ nữ nuôi con. Các chi phí liên quan đến việc học của trẻ, nếu như có kinh phí thì hỗ trợ dụng cụ học tập, sách giáo khoa… hằng năm. Có các loại ưu đãi về thuế thu nhập, thuế kinh doanh cho phụ nữ sinh hai con. Nên ưu tiên cho phụ nữ nghỉ trước sinh 2 tuần ngoài hậu sản 6 tháng; nhận 100% lương nghỉ sinh cho phụ nữ sinh con thứ hai. Ưu đãi, trợ cấp cho cha mẹ chăm con sau sinh.

"Đặc biệt, có chính sách đi làm linh động cho phụ nữ sau 6 tháng sinh con. Có thể làm từ xa, làm bán thời gian để họ có thời gian chăm con đến 3 tuổi", tiến sĩ Phạm Thị Thúy đề nghị và cho rằng cần quan tâm đến trường lớp mầm non, mẫu giáo, nhất là trường cho các trẻ ở khu công nghiệp. Theo bà, phụ nữ ngại sinh con cũng có nguyên nhân là giáo dục, nếu giáo dục mầm non không tốt thì họ sẽ không sinh.

Ngoài ra, cần trang bị kỹ năng làm cha mẹ, kỹ năng nuôi dạy con để các cặp vợ chồng thấy được rằng việc sinh con không có gì khó khăn. Cùng với đó, có đường dây nóng tư vấn, hỗ trợ tâm lý cho phụ nữ sinh con từ 0 - 3 tuổi, lưu ý vấn đề trầm cảm sau sinh.

Một vấn đề khác cũng khá quan trọng được tiến sĩ Phạm Thị Thúy và PGS-TS Hoàng Thị Diễm Tuyết, Giám đốc BV Hùng Vương, đề cập là định kiến giới, bình đẳng giới trong công việc. Vì hiện nay có nơi không tuyển dụng nữ trong độ tuổi sinh đẻ. Do đó, xóa bỏ định kiến giới và cần tuyên truyền nhiều hơn để tạo sự tôn trọng phụ nữ trong giai đoạn mang thai sinh con, đảm bảo quyền học tập và thăng tiến của họ. Và có chính sách tôn vinh phụ nữ sinh đủ hai con.