Các nền tảng số phải chia sẻ doanh thu với báo chí

Ngày 24.11, Quốc hội thảo luận về dự án luật Báo chí (sửa đổi). Nhiều đại biểu dành sự quan tâm về việc báo chí đang bị xâm phạm bản quyền mỗi ngày, khiến "chảy máu" cả về thông tin và doanh thu. Giải pháp nào ngăn chặn câu chuyện này ?

Cần đặt ra nghĩa vụ pháp lý với các nền tảng xuyên biên giới

Đại biểu (ĐB) Trịnh Thị Tú Anh (Lâm Đồng) dẫn thực tế nhiều trang không phải cơ quan báo chí nhưng thường xuyên trích dẫn, đăng lại nội dung từ báo chính thống, sau đó thay đổi tiêu đề, cắt dán, thậm chí xuyên tạc thông tin để câu view và kiếm quảng cáo. Thông qua việc khai thác miễn phí các bài phân tích chuyên sâu, điều tra tốn kém, giá trị nội dung gốc của bản tin bị ảnh hưởng, đồng thời doanh thu của các tòa soạn cũng bị bào mòn.

Nữ ĐB đề nghị bổ sung quy định về "quyền liên quan" của các cơ quan báo chí trên không gian mạng; giao Chính phủ nghiên cứu cơ chế thương lượng, chia sẻ doanh thu với các nền tảng số lớn nhằm tạo sự công bằng trên thị trường thông tin.

Cùng quan tâm nội dung trên, ĐB Lê Thu Hà (Lào Cai) nhận định dự thảo vẫn tiếp cận theo tư duy truyền thống dù các nền tảng xuyên biên giới đã chi phối mạnh mẽ dòng chảy thông tin. Theo đó, các nền tảng sử dụng nội dung báo chí để thu lợi nhưng không chia sẻ doanh thu, không chịu trách nhiệm pháp lý và không bảo đảm gỡ bỏ nội dung sai theo yêu cầu cơ quan chức năng. Nếu không đặt ra nghĩa vụ pháp lý tối thiểu với nhóm này, báo chí Việt Nam sẽ mãi ở thế bất bình đẳng ngay trên chính sân nhà.

Bà Hà đề nghị mọi tổ chức, cá nhân sử dụng lại nội dung báo chí, từ tổng hợp, lập trình đến trích dẫn, hiển thị đoạn trích hoặc khai thác dữ liệu, đều phải có sự đồng ý của cơ quan báo chí và thực hiện cơ chế chia sẻ lợi ích. Nền tảng xuyên biên giới cần có đại diện pháp lý ở Việt Nam, chịu trách nhiệm gỡ bỏ thông tin sai sự thật và phối hợp xử lý vi phạm.

Tin giả trên Facebook, TikTok thao túng xã hội

Góp ý thêm, ĐB Phạm Trọng Nhân (TP.HCM) phản ánh, những gì diễn ra trên thế giới từ deepfake lãnh đạo, thao túng bầu cử cho đến các clip, hình ảnh giả mạo từ AI lan truyền trên mạng xã hội trong đợt mưa lũ vừa qua đã gây lo lắng trong cộng đồng; trong khi chưa có quy định nào ràng buộc các nền tảng xuyên biên giới như Facebook, YouTube hay TikTok... Ông Nhân kiến nghị Quốc hội (QH) bổ sung một chế định độc lập về nền tảng xuyên biên giới, bởi "không phải báo chí, mà chính các nền tảng này mới đang nắm quyền lực thao túng nhận thức xã hội". Dự thảo luật cũng cần yêu cầu các nền tảng xuyên biên giới có đại diện pháp lý tại Việt Nam; công khai thuật toán đề xuất; gỡ bỏ tin giả trong 24 giờ; kết nối API cảnh báo sớm với Bộ KH-CN…

Tiếp thu, giải trình cuối phiên thảo luận, Bộ trưởng VH-TT-DL Nguyễn Văn Hùng cho biết, "cá nhân, tổ chức gây tác động xấu, cạnh tranh với thị phần của báo chí và vi phạm bản quyền" không được điều chỉnh trong luật Báo chí sửa đổi. Luật chỉ tập trung vào điều chỉnh tổ chức hoạt động báo chí, quyền và nghĩa vụ của cơ quan, của tổ chức cá nhân có liên quan đến báo chí. "Những nội dung có liên quan đến hoạt động của cá nhân trên không gian mạng đã được điều chỉnh ở luật An ninh mạng, Nghị định 147 và có các chế tài để xử lý những vi phạm này", Bộ trưởng Hùng nêu.

Với câu hỏi của các ĐB về bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của phóng viên, cơ quan báo chí, quyền tự do báo chí của nhân dân, ông Hùng cho biết khi xây dựng dự thảo đã xem xét mối tương thích với luật An ninh mạng, luật Quảng cáo, bộ luật Hình sự… Những gì các luật khác đã quy định thì không viện dẫn vào trong luật Báo chí.