Bùng nổ UAV nông nghiệp ở miền Tây

Vựa lúa ĐBSCL đang chứng kiến sự xuất hiện và bùng nổ của máy bay không người lái (UAV, drone) trong nông nghiệp bởi sự hữu ích, nhưng đồng thời cũng ẩn chứa một số rủi ro cần được kiểm soát.

UAV hay drone đã trở thành công cụ đắc lực, giúp nông dân miền Tây tiết kiệm thời gian, chi phí và nâng cao hiệu quả sản xuất. Tuy nhiên, cùng với những lợi ích vượt trội, việc quản lý và đảm bảo an toàn khi sử dụng drone cũng đang đặt ra những thách thức đáng kể, đặc biệt khi đã có những tai nạn đáng tiếc xảy ra.

Tiện ích vượt trội

Chỉ mất từ 3 - 5 phút để phun thuốc trừ sâu, hoặc tối đa 10 phút để rải phân, sạ lúa giống cho 1 ha lúa, drone nông nghiệp đã rút ngắn đáng kể quy trình sản xuất, giúp nông dân miền Tây tối ưu hóa chi phí và nâng cao năng suất.

Ông Nguyễn Ngọc Huấn, Giám đốc HTX Khiết Tâm, H.Vĩnh Thạnh, TP.Cần Thơ, chia sẻ: "Không chỉ tiết kiệm được thời gian mà còn tiết kiệm được thuốc, phân giống so với trước đây. Đơn cử như thuốc bảo vệ thực vật tiết kiệm được khoảng 20%, nhờ giảm được hao hụt so với phun thủ công, hiệu quả cũng cao hơn vì chọn được thời điểm có lợi nhất. Chẳng hạn để diệt sâu rầy cho 1 ha, mình có thể chờ tới chiều khi sâu rầy tập trung lên đọt lúa thì phun là hiệu quả hơn 90%, còn làm thủ công như trước thì lai rai từ sáng tới chiều mới xong mà hiệu quả đâu bằng". Với những lợi ích thấy rõ, từ năm 2021, HTX Khiết Tâm đã mạnh dạn đầu tư trên 600 triệu đồng cho drone, và chỉ sau một năm rưỡi, số vốn này đã được hoàn lại từ việc phục vụ 340 ha lúa trong HTX và mở rộng dịch vụ ra bên ngoài.

Tương tự, ông Dương Văn Siêu, Phó giám đốc HTX Thuận Thắng (TP.Cần Thơ), nơi vừa đầu tư 700 triệu đồng mua drone cũng tâm đắc: "Một vụ lúa phải xịt thuốc ít nhất 7 lần, một năm làm 3 vụ là 21 lần. Thế nên cái lợi nhất của sử dụng máy bay không người lái là sức khỏe, mình không phải tiếp xúc với thuốc hóa học như trước. Thực tế, tôi thấy nhiều người thường xuyên xịt thuê sau vài năm thì sức khỏe đều sa sút cả".

Ngoài lúa, drone còn mở rộng khả năng ứng dụng sang cây ăn trái như nhãn, sầu riêng, xoài, và chi phí dịch vụ cũng rẻ hơn đáng kể so với thuê nhân công, từ phun thuốc, rải phân đến sạ lúa.

NHỮNG nỗi lo tai nạn

Mặc dù mang lại hiệu quả vượt trội, sự phát triển nhanh chóng của drone nông nghiệp cũng đi kèm với những nguy cơ tai nạn khó lường. Tháng 11.2024, một tai nạn nghiêm trọng đã xảy ra tại xã Mỹ Hiệp Sơn, H.Hòn Đất, Kiên Giang, khi ông B.V.T (49 tuổi) tử vong sau va chạm với drone đang phun thuốc.

Mới đây nhất, ngày 15.6.2025, ông T.V.H (49 tuổi, ngụ xã Khánh Hội, H.U Minh, Cà Mau) cũng bị thương nặng do drone bất ngờ hạ cánh trước đầu xe máy.

Ông H. kể lại: "Lúc đó, tôi thấy máy bay bay ngang qua đầu, cách chừng vài mét. Tôi nghĩ người điều khiển sẽ chờ tôi đi qua rồi mới đáp xuống, ai ngờ nó cắm xuống ngay trước mặt. Tôi bóp thắng nhưng không kịp tránh, cánh quạt máy bay chém thẳng vào mặt, tôi bất tỉnh tại chỗ".

Những vụ tai nạn này đã phơi bày lỗ hổng trong công tác quản lý và ý thức sử dụng. Bằng kinh nghiệm của mình, ông Dương Văn Siêu cho biết: "Dù các công ty đều tập huấn kỹ lưỡng, nhưng nhiều người sử dụng cũng chủ quan, kỹ năng còn yếu đã tự bay, trong khi đó, trên tay điều khiển chỉ cần chạm nhẹ là máy bay có thể mất kiểm soát".

Quản lý để phòng tránh rủi ro

Trước những rủi ro tiềm ẩn, việc tìm kiếm giải pháp quản lý hiệu quả, an toàn hơn đối với drone nông nghiệp đang là yêu cầu bức thiết. Tại Kiên Giang với 690 drone, sau vụ tai nạn chết người tháng 11.2024, Trung tâm Hỗ trợ nông dân và giáo dục nghề nghiệp tỉnh Kiên Giang đã tổ chức nhiều buổi tập huấn kiến thức và kỹ năng cần thiết để sử dụng drone an toàn.

Tại An Giang, ông Tôn Thất Thịnh, Phó giám đốc Sở NN-MT tỉnh này, cho biết tỉnh hiện có khoảng 265 drone. Về thủ tục xin phép bay thì đơn vị nhập khẩu đã xin phép Cục Tác chiến và các đơn vị có liên quan để quản lý, còn Sở NN-MT chỉ hướng dẫn cách pha, xử lý phun thuốc. Việc drone bay đòi hỏi phải đảm bảo an toàn.

Trong khi đó, Đồng Tháp cũng ghi nhận có hơn 260 drone tính đến tháng 6.2025. Theo Sở NN-MT Đồng Tháp, cơ quan chức năng tập trung vào việc nắm số lượng, còn việc cấp phép bay do cơ quan quân sự quản lý. Trả lời Thanh Niên, một nhân viên kỹ thuật của một công ty chuyên cung cấp drone tại Đồng Tháp, cho biết các công ty hỗ trợ 100% thủ tục đăng ký với Bộ Quốc phòng và xin phép bay khu vực tại cơ quan quân sự huyện cho khách hàng mỗi 6 tháng. Nông dân chỉ cần báo cáo địa điểm bay cụ thể mỗi ngày cho quân sự huyện để quản lý.

Dù vậy, ngoài việc tuân thủ các quy định về khu vực bay, hạn chế bay, cấm bay thì quá trình sử dụng drone hiện nay đều do nông dân tự vận hành và đảm bảo an toàn theo hướng dẫn của nhà cung cấp drone.