Bỏ tử hình với tội tham ô, bà Trương Mỹ Lan sẽ thoát án tử?

Bà Trương Mỹ Lan bị tuyên án tử hình (bản án đã có hiệu lực) về tội tham ô tài sản, nhưng với việc sửa đổi bộ luật Hình sự, bà này sẽ được xuống mức án chung thân?

Quốc hội vừa thông qua luật sửa đổi, bổ sung một số điều của bộ luật Hình sự năm 2015. Luật sửa đổi bãi bỏ hình phạt tử hình với 8 tội danh, trong đó có tội tham ô tài sản.

Diễn biến này khiến nhiều người liên tưởng đến trường hợp bà Trương Mỹ Lan, cựu Chủ tịch Tập đoàn Vạn Thịnh Phát. Hồi tháng 12.2024, TAND cấp cao tại TP.HCM y án tử hình đối với bà Lan về tội tham ô tài sản, với cáo buộc chiếm đoạt hơn 300.000 tỉ đồng của Ngân hàng TMCP Sài Gòn (SCB).

Bản án đối với bà Lan đã có hiệu lực, song với việc sửa đổi bộ luật Hình sự như đã nêu, liệu bà này có được thoát án tử?

Luật sư Nguyễn Thị Thúy, Đoàn luật sư TP.Hà Nội, cho biết bộ luật Hình sự (sửa đổi) bãi bỏ hình phạt tử hình với 8 tội danh, đồng nghĩa khung hình phạt cao nhất với các tội danh này sẽ là chung thân.

Luật có hiệu lực thi hành từ 1.7.2025, do đó, từ thời điểm này trở đi, người phạm 1 trong 8 tội danh nêu trên đương nhiên sẽ không còn đối diện với khung hình phạt cao nhất đến tử hình như hiện hành.

Với các trường hợp từ 1.7 thì đã rõ. Còn với các trường hợp phạm vào 1 trong 8 tội danh trước thời điểm này, có thể chia làm 2 nhóm để phân tích hệ quả pháp lý.

Nhóm thứ nhất là chưa bị kết án bởi bản án đã có hiệu lực pháp luật. Kể từ 1.7, khi xét xử, tòa án sẽ áp dụng theo quy định mới, tức là không tuyên mức án tử hình mà áp dụng khung hình phạt cao nhất là chung thân. Bởi lẽ, quy định bãi bỏ án tử hình đã có hiệu lực pháp luật, cần áp dụng theo nguyên tắc có lợi cho người phạm tội.

Nhóm thứ hai là đã bị kết án tử hình bằng bản án có hiệu lực pháp luật nhưng chưa thi hành án. Luật sửa đổi bộ luật Hình sự nêu rõ tại điều khoản chuyển tiếp rằng, nếu chưa thi hành án thì không thi hành nữa và Chánh án TAND tối cao sẽ quyết định chuyển hình phạt tử hình thành tù chung thân.

Như vậy, bà Trương Mỹ Lan thuộc nhóm thứ hai. Đến 1.7.2025, nếu bà này chưa bị thi hành án bản án tử hình thì sẽ được chuyển thành chung chân.

Bỏ án tử hình xuống chung thân, có tiếp tục được giảm án?

Luật sư Nguyễn Ngọc Hùng, Đoàn luật sư TP.Hà Nội, cho biết trong số 8 tội danh được bãi bỏ hình phạt tử hình, luật sửa đổi có quy định riêng với 2 tội tham ô tài sản và nhận hối lộ.

Theo đó, người bị kết án tù chung thân về tội tham ô tài sản hoặc nhận hối lộ chỉ có thể được xét giảm thời hạn chấp hành hình phạt khi đã chủ động nộp lại ít nhất 3/4 tài sản tham ô, nhận hối lộ và đã hợp tác tích cực với cơ quan chức năng trong việc phát hiện, điều tra, xử lý tội phạm hoặc lập công lớn.

Quy định nêu trên nhằm bảo đảm cho việc thu hồi tài sản do phạm tội mà có, đồng thời khuyến khích người phạm tội tích cực khai báo trong quá trình giải quyết vụ án.

"Nếu bị tử hình thì coi như là hết. Nhưng chuyển xuống án chung thân, người phạm tội được sống, họ sẽ thấy cơ hội trở về với xã hội, sẽ có thêm động lực để khắc phục hậu quả", luật sư nói.

Vị luật sư cũng đánh giá, việc bỏ án tử hình với 8 tội danh, trong đó có tội tham ô tài sản và nhận hối lộ, không phải là "khoan nhượng" với tội phạm mà là sự điều chỉnh chính sách hình sự cho phù hợp với thực tiễn.

Trong công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, một trong những mục tiêu cao nhất là thu hồi tài sản. Việc bãi bỏ hình phạt tử hình không chỉ thể hiện tính nhân văn mà còn tạo cơ hội để người phạm tội khắc phục hậu quả; đồng thời phù hợp với xu thế chung của thế giới, thuận lợi hơn cho lĩnh vực hợp tác quốc tế (dẫn độ, tương trợ tư pháp hình sự…) về đấu tranh tội phạm.