Bị Trung Quốc nắm điểm yếu chí mạng, G7 và EU tức tối, rục rịch biện pháp ứng phó

Phụ thuộc quá mức vào nguồn cung đất hiếm của Trung Quốc, Mỹ và châu Âu đứng trước những rủi ro đáng kể, buộc họ phải nhìn nhận lại chiến lược thương mại và an ninh kinh tế của mình.

Nhóm G7 và Liên minh châu Âu (EU) đang thảo luận việc áp giá sàn để thúc đẩy sản xuất đất hiếm, đồng thời xem xét đánh thuế một số mặt hàng xuất khẩu từ Trung Quốc nhằm khuyến khích đầu tư, Reuters dẫn lời 4 nguồn tin cho biết.

Đất hiếm là nhóm nguyên tố kim loại khó khai thác nhưng đóng vai trò thiết yếu trong sản xuất điện thoại di động, ô tô và vũ khí công nghệ cao. Từ tháng 4, Trung Quốc, nhà sản xuất đất hiếm lớn nhất thế giới, áp đặt kiểm soát xuất khẩu đất hiếm và nam châm đất hiếm nhằm đáp trả thuế quan của Mỹ.

Đến tháng 5, sau khi các hãng xe châu Âu buộc phải dừng sản xuất, Bắc Kinh đồng ý đẩy nhanh cấp phép cho doanh nghiệp châu Âu và nâng cấp cơ chế xuất khẩu sang EU. Tuy nhiên, 2 tháng sau, doanh nghiệp châu Âu vẫn phản ánh tình trạng chậm trễ cấp phép ngày càng nghiêm trọng, tác động lớn đến hoạt động sản xuất của họ.

Theo báo cáo của Phòng Thương mại EU tại Trung Quốc vào tuần trước, một số công ty châu Âu đã tạm dừng sản xuất do thiếu đất hiếm, trong đó 7 doanh nghiệp bị ảnh hưởng vào tháng 8 và 46 công ty khác dự kiến sẽ phải ngừng hoạt động trong tháng này.

Ngoại trừ Nhật Bản, phần lớn các nước G7 gần như phụ thuộc hoàn toàn vào Trung Quốc về đất hiếm, nam châm và kim loại sản xuất pin. Để giảm rủi ro an ninh, lãnh đạo G7 đã khởi xướng Kế hoạch hành động về khoáng sản chiến lược hồi tháng 6. Các nhóm công tác đã họp tại Chicago đầu tháng này. G7 bao gồm Mỹ, Canada, Pháp, Đức, Ý, Nhật Bản, và Vương quốc Anh.

Một nguồn tin cho biết nội dung trọng tâm là siết quy định đầu tư nước ngoài vào lĩnh vực khoáng sản chiến lược, tránh tình trạng doanh nghiệp đổ sang Trung Quốc, nhưng vẫn còn tranh cãi về việc có nên đối đầu trực diện với Bắc Kinh. Một lựa chọn khác là hạn chế địa lý, như quy định tỷ lệ nội địa hóa hoặc hạn chế mua hàng từ Trung Quốc trong các gói thầu công.

Hai nguồn tin khác cho biết G7 cũng bàn đến việc áp thuế carbon hoặc thuế quan đối với đất hiếm và kim loại hiếm khối lượng nhỏ của Trung Quốc, dựa trên tỷ lệ năng lượng hóa thạch được sử dụng trong quá trình sản xuất.

Một quan chức chính quyền Tổng thống Donald Trump xác nhận với Reuters rằng Mỹ đang thảo luận với G7 và EU về các biện pháp thương mại rộng hơn nhằm ngăn Trung Quốc bán phá giá đất hiếm, bao gồm thuế quan, giá sàn hoặc các biện pháp khác.

Theo các nguồn tin, quan chức các nước cân nhắc cơ chế giá sàn được hỗ trợ bằng trợ cấp chính phủ – cách mà Mỹ mới áp dụng để khuyến khích sản xuất trong nước. Australia cũng đang xem xét lập giá sàn để hỗ trợ các dự án khoáng sản chiến lược, trong đó có đất hiếm. Canada được cho là ủng hộ ý tưởng này nhưng chưa đưa ra cam kết. Một quan chức EU cho biết khối này đang nghiên cứu nhiều phương án như giá sàn, mua chung hoặc các thỏa thuận đối ứng trong G7, nhưng chưa có quyết định cuối cùng.

Tháng 6, Ủy viên công nghiệp EU Stephane Sejourne từng kêu gọi EU lập kho dự trữ chung đất hiếm và nguyên liệu chiến lược, tương tự kho dự trữ dầu và khí đốt.

Lượng xuất khẩu nam châm vĩnh cửu đất hiếm của Trung Quốc sang Hoa Kỳ đã giảm vào tháng 8 mặc dù tổng lượng hàng xuất khẩu tăng nhờ Bắc Kinh phê duyệt nhanh hơn.

Theo số liệu hải quan chính thức, Trung Quốc đã xuất khẩu 6.146 tấn nam châm vĩnh cửu vào tháng 8, tăng 10,2% so với tháng trước và 15,4% so với cùng kỳ năm ngoái. Đây là mức xuất khẩu hàng tháng cao nhất kể từ tháng 1, khi xuất khẩu đạt 6.357 tấn.

EU là thị trường nhập khẩu nam châm vĩnh cửu lớn nhất của Trung Quốc trong tháng 8 với 2.582 tấn, chiếm 42% tổng lượng xuất khẩu. Con số này tăng 21% so với tháng trước sau khi tăng hơn 50% trong tháng 7.

Mỹ, nước nhập khẩu lớn thứ 2 của Trung Quốc, đã mua 590 tấn trong tháng 8, giảm 5% so với tháng 7 và giảm 12% so với cùng kỳ năm ngoái. Xét về giá trị, xuất khẩu sang Mỹ trong tháng 8 tăng 2%.

Tham khảo: Reuters, SCMP