Bệnh án tâm thần giả, giám định trá hình: Bộ Y tế yêu cầu siết toàn hệ thống

TPO - Mới đây tại cuộc họp do Thứ trưởng Bộ Y tế Đỗ Xuân Tuyên chủ trì về quán triệt công tác giám định pháp y, giám định pháp y tâm thần và bắt buộc điều trị, lãnh đạo Bộ Y tế nhấn mạnh, người đứng đầu đơn vị phải hoàn toàn chịu trách nhiệm trước pháp luật nếu để xảy ra sai phạm.

TS Vương Ánh Dương, Phó Cục trưởng Cục Quản lí Khám, chữa bệnh (Bộ Y tế) cho biết thời gian gần đây, liên quan đến lĩnh vực giám định pháp y, pháp y tâm thần và bắt buộc chữa bệnh tâm thần đã xảy ra một số vụ việc gây bức xúc trong xã hội liên quan đến việc đưa hối lộ, nhận hối lộ, môi giới hối lộ, thậm chí tổ chức sử dụng trái phép chất ma tuý ngay trong các cơ sở giám định và chữa bệnh tâm thần. Đặc biệt, có hiện tượng làm giả bệnh án tâm thần nhằm trục lợi hoặc giúp các đối tượng phạm tội trốn tránh, giảm nhẹ trách nhiệm hình sự.

Thứ trưởng Đỗ Xuân Tuyên thông tin, một số cán bộ của một số đơn vị đã thực hiện không tốt chức năng nhiệm vụ công vụ, đạo đức công vụ, xảy ra vi phạm dẫn đến một số cán bộ, người lao động bị cơ quan điều tra khởi tố… “Tương tự như sự việc xảy ra tại Viện Pháp y Tâm thần Biên Hoà thì sự việc tại Viện Pháp y Tâm thần trung ương là bài học cảnh tỉnh cho các đơn vị. Bộ Y tế yêu cầu các đơn vị cần nghiêm túc thực hiện các văn bản chỉ đạo của Bộ Y tế 815/TB-BYT ngày 14/6/2025 và 3781/KCB-BYT ngày 17/6/2025”, Thứ trưởng Đỗ Xuân Tuyên nói.

Tại văn bản số 3781/KCB-BYT, Bộ Y tế đã yêu cầu các bệnh viện tâm thần, viện, trung tâm pháp y tâm thần các khu vực, các bệnh viện, sở y tế tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương yêu cầu tăng cường công tác quản lí, giám sát chặt chẽ lĩnh vực đặc thù, nhạy cảm này.

Viện Pháp y Tâm thần Biên Hoà nơi từng xảy ra nhiều bê bối

Giám định phải khách quan, đúng quy định

Để chấn chỉnh hoạt động giám định pháp y và điều trị bắt buộc chữa bệnh tâm thần, Bộ Y tế yêu cầu các đơn vị thực hiện nghiêm túc các quy định của pháp luật và các văn bản hướng dẫn chuyên môn. Theo đó, việc tiếp nhận trưng cầu giám định từ cơ quan tố tụng, tổ chức, cá nhân phải đảm bảo khách quan, trung thực, chính xác, tuân thủ đúng quy trình theo Luật Giám định tư pháp, các thông tư hướng dẫn của Bộ Y tế về giám định pháp y tâm thần.

Giám định viên pháp y tâm thần phải đáp ứng đầy đủ tiêu chuẩn theo quy định, được bổ nhiệm, cấp thẻ hợp pháp. Việc tổ chức giám định chỉ được thực hiện khi có đầy đủ hồ sơ, tài liệu hợp lệ, kết luận giám định chỉ được bàn giao cho các cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền. Tăng cường phối hợp liên ngành, giám sát nội bộ Bộ Y tế cũng yêu cầu các đơn vị phối hợp chặt chẽ với cấp ủy, chính quyền địa phương, cơ quan điều tra, Viện kiểm sát nhân dân để đảm bảo hiệu quả giám định, phòng ngừa tiêu cực.

Bộ Y tế yêu cầu các cơ sở cần chủ động kí hợp đồng, phối hợp với các đơn vị y tế để tổ chức khám chuyên khoa, cận lâm sàng cho đối tượng giám định trên nguyên tắc hiệu quả, tiết kiệm, tránh lãng phí. Hoạt động kiểm tra, giám sát nội bộ cần được tăng cường nhằm kịp thời phát hiện sai phạm, xử lí nghiêm minh, đồng thời có hình thức khen thưởng kịp thời với các tập thể, cá nhân thực hiện tốt nhiệm vụ.

Siết quản lí tại các cơ sở bắt buộc chữa bệnh tâm thần

Đối với các cơ sở bắt buộc chữa bệnh tâm thần, Bộ Y tế nhấn mạnh phải thực hiện nghiêm các quy định tại Nghị định của Chính phủ và các hướng dẫn chuyên môn liên quan. Hồ sơ tiếp nhận phải đầy đủ, quy trình điều trị nội bộ cần được rà soát, cập nhật liên tục. Khi có đủ điều kiện chuyên môn, các cơ sở phải tổ chức hội chẩn liên viện để kịp thời đình chỉ điều trị bắt buộc nếu người bệnh đã đủ điều kiện theo quy định.

Việc quản lí người bệnh bắt buộc chữa bệnh tâm thần cần đảm bảo an ninh tuyệt đối với hệ thống kiểm soát ba lớp cửa, camera giám sát liên tục, quản lí chặt chẽ việc thăm gặp, mang đồ dùng vào cơ sở. Khi xảy ra vụ việc gây mất an ninh, an toàn tại cơ sở điều trị, phải lập tức thông báo cho cơ quan công an địa phương để phối hợp xử lí.

Bộ Y tế đặc biệt lưu ý các bệnh viện tâm thần, cơ sở khám bệnh có chuyên môn tâm thần không được cấp giấy chứng nhận sức khoẻ tâm thần theo mẫu tự thiết kế, chỉ được cấp giấy khám sức khoẻ khi đáp ứng đủ điều kiện chuyên môn, đã thực hiện thủ tục tự công bố đủ điều kiện khám sức khỏe theo quy định của Chính phủ. Mọi vi phạm trong việc cấp giấy tờ liên quan sẽ bị xử lí nghiêm, thủ trưởng đơn vị hoàn toàn chịu trách nhiệm nếu để xảy ra sai phạm, tiếp tay cho các hành vi lợi dụng giấy tờ giả mạo nhằm trốn tránh pháp luật.

Triệt phá đường dây “giả tâm thần trốn tội”

Công an TP Hà Nội vừa triệt phá đường dây tội phạm đặc biệt nghiêm trọng tại Viện Pháp y Tâm thần Trung ương, liên quan đến hàng loạt hành vi: tổ chức và sử dụng trái phép chất ma túy, đưa - nhận - môi giới hối lộ, tàng trữ trái phép chất ma túy và lợi dụng chức vụ quyền hạn trong thi hành công vụ.

Cơ quan điều tra đã khởi tố 40 bị can, trong đó có 36 người là lãnh đạo, cán bộ của Viện Pháp y Tâm thần Trung ương và Viện Pháp y Tâm thần Biên Hòa, gồm cả Viện trưởng, Phó Viện trưởng, trưởng các khoa, phòng chức năng. Hai bị can Nguyễn Thị Mai Anh và Lê Văn Đông là bệnh nhân đang được áp dụng biện pháp bắt buộc chữa bệnh. Các đối tượng hình sự có nhiều tiền án, tiền sự đã cấu kết với cán bộ Viện để làm giả kết luận giám định tâm thần, hợp thức hóa việc "đi chữa bệnh bắt buộc", qua đó trốn tránh xử lí hình sự.

Vợ chồng Nguyễn Thị Mai Anh tại cơ quan công an (Ảnh: Công an Hà Nội).

Nguyễn Thị Mai Anh từng bị xử lí về các tội lừa đảo, làm giả tài liệu, gây rối trật tự là mắt xích chủ chốt cùng chồng là Lê Văn Đông (5 tiền án, tội ma túy và gây rối) đã chi tiền để được ra ngoài thường xuyên, mời cán bộ Viện đi nghỉ dưỡng, sử dụng ma túy cùng tại các khách sạn, bãi biển.

Tại Viện, cả hai được bố trí phòng riêng, có điều hòa và thiết bị âm thanh để tổ chức sử dụng ma túy. Một số bác sĩ, nhân viên y tế bị cáo buộc nhận tiền, quà từ các đối tượng.

Từ tháng 2 đến 5/2025, Mai Anh và Đông bỏ trốn khỏi Viện. Đầu tháng 6, công an bắt giữ cặp đôi và nhóm cán bộ y tế khi đang tổ chức sử dụng ma túy công khai tại bãi biển Sầm Sơn, Thanh Hóa.

Qua điều tra, công an xác định có 22 bệnh nhân bị áp dụng biện pháp bắt buộc chữa bệnh nhưng thực tế không có mặt tại Viện. Trong đó, 15 hồ sơ có dấu hiệu bị can thiệp để làm sai lệch kết luận giám định tâm thần. Nhiều trường hợp phạm tội nghiêm trọng như ma túy, giết người, kinh tế… đã móc nối để có bệnh án tâm thần, tránh bị khởi tố, tạm giam. Bệnh án được "chế tác" bằng cách thêm vào biểu hiện như "ảo thanh liên tục" để kết luận mất năng lực hành vi. Các khoản tiền hối lộ lên tới hàng trăm triệu đồng được chia cho Viện trưởng, trưởng khoa giám định, giám định viên và thư kí hội đồng.

Công an TP Hà Nội nhận định, đây là vụ án đặc biệt nghiêm trọng với quy mô lớn nhất từ trước tới nay trong lĩnh vực giám định pháp y tâm thần. Hệ thống giám định lỏng lẻo đã bị lợi dụng như một “lá chắn pháp lí” cho các đối tượng tội phạm có điều kiện kinh tế.

Cơ quan điều tra đang mở rộng vụ án, đồng thời đề nghị rà soát lại toàn bộ các hồ sơ giám định pháp y tâm thần tại Viện trong 5 năm qua, đặc biệt là các trường hợp phạm tội nghiêm trọng nhưng bất ngờ "phát bệnh tâm thần".