Báu vật sống ở đáy sông Hồng mà có cánh: Không phải tôm, cua, cá, nhưng có vị béo ngậy, giá lên đến 500.000 đồng/kg

Loài này có tuổi thọ ngắn và phải có “duyên” mới bắt gặp được.

Cứ từ tháng 2 - tháng 4 hàng năm, người dân khu vực sông Hồng lại có dịp được săn loài côn trùng mong manh mang tên vờ vờ hay con vật vờ. Thực chất loài côn trùng này thuộc bộ Cánh phù du (Ephemeroptera). Chúng sống dưới lớp đất thịt ở đáy sông Hồng, đến một thời điểm nhất định trong năm – thường từ tháng 2 đến tháng 4 Âm lịch – mới ngoi lên mặt nước để lột xác. Quá trình này kéo dài chưa đầy một giờ. Sau khi bay vật vờ khoảng 15-20 phút, chúng tiếp tục lột xác, giao phối, đẻ trứng rồi chết. Trứng lại chìm xuống lòng sông, khởi đầu vòng đời mới.

Cũng bởi tuổi thọ ngắn ngủi, người dân gọi chúng là “con vật vờ”. Với đôi cánh mỏng trong suốt, thân hình mềm mại như chuồn chuồn non, chúng còn được ví von là “tôm bay” – ‘báu vật’ trời ban của dòng sông.

Khi mùa vật vờ về, dân chài thường phải dậy từ 3 giờ sáng, lênh đênh trên sông để săn. Người dân thường dựa vào kinh nghiệm để đoán thời điểm loài này xuất hiện, như quan sát mặt sông sủi tăm hoặc thay đổi thời tiết. Tuy nhiên, nhiều khi mọi dấu hiệu đều cho thấy vờ sẽ bay, nhưng ra đến sông lại chẳng thấy bóng dáng. Có lúc tưởng chừng không có, bật đèn lên lại thấy cả đàn kéo đến trắng mặt nước.

Chưa kể, không phải chỗ nào cũng xuất hiện con vờ mà chủ yếu ở ngã ba sông, nơi có nhiều đất thịt để chúng làm tổ.

Việc bắt vờ đòi hỏi sự nhanh nhẹn. Con vật vờ thân mềm, yếu ớt, nếu không khéo sẽ bị nát. Trước đây, ngư dân chỉ dùng vợt thủ công. Nay nhiều người trang bị thuyền gắn máy, lưới lớn, thu hoạch được nhanh và nhiều hơn. Trung bình một thuyền có thể bắt 10-20kg mỗi buổi sáng, nhưng cũng có hôm ra về tay trắng.

Sau khi vớt lên, vờ được đãi ngay trên thuyền hoặc bờ sông để loại bỏ lớp vỏ giáp xác vừa lột. Vật vờ chỉ ngon khi chế biến ngay, nên thương lái và khách mua thường chầu chực tại bến. Giá cả dao động tùy theo sản lượng: ngày thường khoảng 200.000 - 300.000 đồng/kg, những khi khan hiếm có thể vọt lên 500.000 đồng/kg.

Dù giá cao, vờ vẫn luôn hút khách. Các quán nhậu, nhà hàng ở Hà Nội nhanh chóng đưa đặc sản này vào thực đơn với giá khoảng 100.000 đồng/đĩa. Nhiều người sành ăn thậm chí mua vài cân đem về, sơ chế sạch rồi cấp đông để ăn dần.

Người dân ven sông đã sáng tạo nhiều cách chế biến để tận dụng vị béo, ngậy và hương thơm đặc trưng của vờ. Phổ biến nhất là vờ rang lá chanh – chỉ cần phi chút mỡ lợn, cho vờ đảo nhanh tay với lá chanh thái nhỏ, món ăn đã dậy mùi thơm lừng, giòn bùi. Ngoài ra còn có vờ xào rau bí, vờ chiên lá mắc mật, vờ om cá ngạnh, lẩu riêu cua thêm vờ, thậm chí làm chả vờ trộn thịt, trứng rồi rán vàng.

Dẫu được ưa chuộng, con vờ vẫn là loài côn trùng có thể gây dị ứng. Những người có cơ địa nhạy cảm, dễ mẩn ngứa cần thận trọng khi thưởng thức. Bên cạnh đó, vờ chỉ xuất hiện vài tuần ngắn ngủi trong năm, phụ thuộc nhiều vào điều kiện thời tiết, nên dù giá cao, nguồn cung vẫn luôn hạn chế.