Tỷ phú dầu mỏ Arab Saudi, Khalid bin Al-Fahad đã lên gói đãi ngộ khổng lồ cho Kipchoge, với mức tiền thường chỉ thấy trong bóng đá hay F1. Ngoài 1 tỷ USD trả trước, Kipchoge còn có thể nhận khoản thưởng không cố định lên tới 500 triệu USD trong 10 năm và được đặt tên cho một sân vận động tại Riyadh.
Hiện chưa có phản hồi từ đại diện Kipchoge hay cơ quan thể thao Arab Saudi trước thông tin mà Marathon Handbook đăng tải. Cũng không có tài liệu hay hợp đồng nào được công bố.
Nếu thông tin trên trở thành sự thật, đây sẽ là bước tiến đáng chú ý trong nỗ lực mở rộng ảnh hưởng của Arab Saudi vào điền kinh.
Kipchoge được coi là VĐV marathon vĩ đại nhất lịch sử. Anh đã 11 lần vô địch các giải major, gồm 4 lần ở London (2015, 2016, 2018, 2019), 5 ở Berlin (2015, 2017, 2018, 2022, 2023), một ở Chicago (2014), Tokyo (2021) và giành hai HC vàng Olympic.
Kipchoge còn từng hai lần phá kỷ lục thế giới với thành tích 2 giờ 1 phút 39 giây tại Berlin Marathon 2018 và 2 giờ 1 phút 9 giây cũng tại giải này năm 2022, trước khi bị đàn em đồng hương Kelvin Kiptum xô đổ bằng mốc 2 giờ 0 phút 35 giây tại Chicago Marathon 2023. Kiptum sau đó tử nạn ở quê nhà vào tháng 2/2024.
Trong khoảng một thập kỷ qua, Arab Saudi đã tăng tốc đầu tư vào nhiều môn thể thao. Saudi Pro League chiêu mộ các ngôi sao bóng đá châu Âu với mức lương cao, nổi bật là Cristiano Ronaldo, FIFA ký hợp tác với Aramco năm 2024 và xác nhận Arab Saudi là chủ nhà World Cup 2034. Nước này cũng tổ chức chặng đua F1 tại Jeddah, tổ chức nhiều trận quyền Anh hạng nặng và đầu tư vào LIV Golf, tạo thay đổi lớn trong cấu trúc của làng golf.
Với điền kinh, Arab Saudi mới xuất hiện rõ nét khi Quỹ Đầu tư Công (PIF) đàm phán với bộ phận thương mại của Liên đoàn điền kinh thế giới (World Athletics) giai đoạn 2023-2024. Dù chưa có thỏa thuận nào được công bố, động thái này cho thấy sự quan tâm tới tiềm năng thương mại của môn thể thao Olympic phổ biến nhất này.
Trong bối cảnh đó, tin đồn về việc tiếp cận Kipchoge được nhìn nhận như một phần trong chiến lược nâng tầm hình ảnh và vị thế quốc tế thông qua thể thao, vốn đã được Saudi triển khai ở nhiều môn khác.
Điền kinh từ trước tới nay có quy định chặt chẽ liên quan đến vấn đề quốc tịch. Sau giai đoạn nhiều VĐV chuyển quốc tịch ồ ạt nhằm thi đấu cho những quốc gia có tiềm lực tài chính mạnh, World Athletics đã thay đổi quy định để siết chặt quá trình này.
Năm 2018, tổ chức này ban hành hệ thống xét duyệt mới và thành lập Nationality Review Panel (NRP), cơ quan chịu trách nhiệm xem xét mọi yêu cầu chuyển "allegiance" - tức quyền đại diện quốc gia trong thi đấu quốc tế. Đây là bước điều chỉnh quan trọng nhằm hạn chế tình trạng VĐV được tiếp cận và mời gọi chỉ vì mục tiêu thành tích.
Theo quy định mới, VĐV muốn thi đấu cho một quốc gia khác phải được NRP phê duyệt dựa trên hồ sơ do liên đoàn quốc gia gửi lên. Họ phải chứng minh rằng mình có quốc tịch hợp pháp và mối liên hệ thực chất với quốc gia mới, chẳng hạn cư trú ổn định hoặc có ràng buộc rõ ràng về pháp lý và nhân thân. VĐV dưới 20 tuổi không được phép chuyển đổi quốc tịch thi đấu. Bên cạnh đó, người nộp đơn phải tuân thủ khoảng thời gian chờ, vốn được thiết kế nhằm đảm bảo họ không chuyển đổi quốc tịch ngay sau khi thi đấu cho quốc gia cũ tại giải quốc tế.
World Athletics cũng giới hạn số lần VĐV được phép thay đổi quốc tịch. Theo luật hiện hành, họ chỉ được chuyển một lần trong sự nghiệp, trừ các trường hợp đặc biệt muốn quay trở lại đại diện quốc gia gốc. Đây là yêu cầu nhằm ngăn việc VĐV bị sử dụng như một dạng tài sản chuyển nhượng giữa các nền thể thao.
Hệ thống này được áp dụng sau khi World Athletics (khi đó là IAAF) tạm dừng toàn bộ thủ tục đổi quốc tịch vào năm 2017 để rà soát. Việc tạm dừng được thực hiện trong bối cảnh một số quốc gia sử dụng chính sách nhập tịch nhanh hoặc hỗ trợ tài chính để thu hút vận động viên từ những nền chạy bộ mạnh như Kenya hay Ethiopia. Sau khi rà soát hoàn tất, bộ quy chế mới có hiệu lực từ năm 2018 và tiếp tục được cập nhật vào năm 2022, giữ nguyên tinh thần thắt chặt điều kiện chuyển quốc tịch.
Với các trường hợp được chú ý như Kipchoge, nếu có bất kỳ đề xuất chuyển quốc tịch nào từ một quốc gia khác, VĐV cũng phải tuân theo toàn bộ quy trình trên. Do Kipchoge nhiều năm thi đấu cho Kenya, mọi thay đổi, nếu xảy ra, đều phải đi qua NRP và đáp ứng đầy đủ yêu cầu về thời gian chờ, quốc tịch hợp pháp và mối liên hệ thực chất. Điều này giúp bảo đảm sự minh bạch và ổn định của hệ thống thi đấu quốc tế, đồng thời giảm nguy cơ thương mại hóa quyền đại diện quốc gia.
Hồng Duy (theo Marathon Handbook)
47 Nguyễn Tuân, Phường Thanh Xuân, Thành phố Hà Nội, Việt Nam.
Điện thoại: 1900 98 98 36
Fax: 045625169
Email: info@daisan.vn