5 thói quen hằng ngày âm thầm gây hại gan

Gan là một trong những cơ quan 'cày cuốc' chăm chỉ nhất trong cơ thể người, đảm nhiệm chức năng thải độc, hỗ trợ tiêu hóa, lưu trữ dưỡng chất và điều hòa quá trình chuyển hóa.

Một điều nguy hiểm là các bệnh lý về gan thường tiến triển âm thầm, với triệu chứng mơ hồ như mệt mỏi kéo dài, buồn nôn... Chỉ khi tổn thương đã nặng hơn, các dấu hiệu như vàng da, vàng mắt mới rõ ràng.

Dưới đây là 5 thói quen phổ biến có thể đang lặng lẽ gây tổn hại đến lá gan của bạn.

Uống rượu bia quá mức

Nhắc đến bệnh gan, nhiều người nghĩ ngay đến rượu bia và điều này không sai. Khi uống rượu, gan phải hoạt động để chuyển hóa và đào thải cồn ra khỏi cơ thể. Tuy nhiên, nếu tiêu thụ quá nhiều, gan không kịp xử lý khiến các chất độc hại tích tụ và làm tổn thương tế bào gan.

Bệnh gan do rượu tiến triển theo ba giai đoạn: đầu tiên là gan nhiễm mỡ, thường không có triệu chứng rõ ràng và có thể phục hồi nếu ngưng uống. Nếu tiếp tục uống, viêm gan do rượu sẽ xuất hiện lúc này gan bắt đầu bị viêm và hình thành sẹo. Cuối cùng, tổn thương tiến đến tình trạng xơ hóa vĩnh viễn, ảnh hưởng nghiêm trọng đến chức năng gan.

Ngay cả uống rượu ở mức "vừa phải" trong thời gian dài cũng có thể gây hại, nhất là khi kèm theo béo phì hoặc hút thuốc. Các chuyên gia khuyến cáo không nên uống quá 14 đơn vị cồn mỗi tuần (khoảng 6 ly bia hoặc 7 ly rượu vang), và cần có ít nhất vài ngày không uống trong tuần để gan có thời gian phục hồi.

Chế độ ăn uống không lành mạnh

Không uống rượu cũng không đồng nghĩa gan bạn "bình an vô sự". Một chế độ ăn nhiều đường, chất béo bão hòa và thực phẩm chế biến sẵn có thể dẫn đến tình trạng gan nhiễm mỡ chuyển hóa.

Khi mỡ tích tụ quá nhiều trong gan, cơ quan này sẽ giảm chức năng, dễ bị viêm, tổn thương và hình thành sẹo. Những người thừa cân, đặc biệt là tích mỡ vùng bụng, có nguy cơ cao mắc MASLD. Bệnh cũng liên quan đến các yếu tố như cao huyết áp, tiểu đường và mỡ máu.

Các thực phẩm giàu chất béo bão hòa (thịt đỏ, đồ chiên rán, thức ăn nhanh), đồ ngọt và nước có gas là "thủ phạm" chính. Một nghiên cứu năm 2018 cho thấy người uống nhiều nước ngọt có nguy cơ bị gan nhiễm mỡ cao hơn 40% so với người uống ít.

Ngược lại, một chế độ ăn cân bằng với rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt, các loại đậu và cá có thể giúp giảm mỡ gan và cải thiện các yếu tố nguy cơ khác như đường huyết và cholesterol.

Ngoài ra uống đủ nước khoảng 8 ly mỗi ngày cũng hỗ trợ gan trong quá trình thải độc.

Lạm dụng thuốc giảm đau

Paracetamol (acetaminophen) là loại thuốc giảm đau thông dụng, được nhiều người sử dụng để trị đau đầu, đau cơ, sốt. Tuy nhiên, nếu dùng quá liều thậm chí chỉ hơi vượt mức khuyến nghị có thể gây tổn thương gan nghiêm trọng.

Trong quá trình chuyển hóa paracetamol, gan tạo ra một chất phụ độc tên NAPQI. Nếu dùng quá liều, gan không còn đủ glutathione để trung hòa NAPQI, dẫn đến tổn thương tế bào gan, thậm chí suy gan cấp có thể đe dọa tính mạng.

Đặc biệt nguy hiểm khi dùng paracetamol kèm theo rượu, vì rượu làm giảm khả năng phân giải độc chất của gan. Hãy tuân thủ đúng liều dùng và tham khảo ý kiến bác sĩ nếu phải dùng thuốc thường xuyên.

Ít vận động

Lối sống ít vận động không chỉ ảnh hưởng tim mạch mà còn là "mối đe dọa thầm lặng" cho gan. Khi không vận động, cơ thể dễ tích mỡ, giảm nhạy cảm insulin và rối loạn chuyển hóa. Đây là những yếu tố thúc đẩy gan nhiễm mỡ.

May mắn thay tập thể dục thường xuyên có thể cải thiện chức năng gan, ngay cả khi bạn chưa giảm cân. Một nghiên cứu cho thấy chỉ sau 8 tuần tập tạ, lượng mỡ trong gan đã giảm 13%. Đi bộ nhanh 30 phút mỗi ngày, 5 lần mỗi tuần cũng mang lại hiệu quả đáng kể.

Hút thuốc lá

Hút thuốc không chỉ gây hại cho phổi và tim mà còn làm tổn thương gan. Hàng ngàn hóa chất độc trong khói thuốc làm tăng gánh nặng giải độc cho gan, dẫn đến stress oxy hóa tình trạng các gốc tự do phá hủy tế bào gan và gây xơ hóa.

Hút thuốc cũng làm tăng nguy cơ ung thư gan, do chứa nhiều chất gây ung thư như nitrosamine, vinyl chloride và tar. Theo thống kê tại Anh, khoảng 20% ca ung thư gan có liên quan đến hút thuốc.