3h sáng vẫn nóng hầm hập nhưng châu Âu quyết 'nói không' với điều hòa

Châu Âu đang hứng chịu nắng nóng kỷ lục với nhiệt độ ban đêm hơn 30°C, khiến hàng triệu người kiệt sức. Trong khi 90% nhà ở Mỹ có điều hòa, tỷ lệ này ở châu Âu chỉ khoảng 20%, gây tranh cãi về nhu cầu lắp đặt đại trà.

Châu Âu đang phải đối mặt với những mùa hè khắc nghiệt hơn bao giờ hết. Các đợt nắng nóng kỷ lục, nhiệt độ ban đêm gần 32°C, đang buộc hàng triệu người chịu cảnh oi bức khi điều hòa vẫn là mặt hàng xa xỉ ở nhiều quốc gia. Trong khi gần 90% nhà ở Mỹ có điều hòa, tỷ lệ này ở châu Âu chỉ khoảng 20%. Ở Anh, con số này là 5% và tại Đức chỉ 3%.

Lý do chính đến từ lịch sử khí hậu ôn hòa của châu Âu, đặc biệt ở phía bắc. “Ở châu Âu… chúng ta đơn giản không có truyền thống dùng điều hòa… vì cho đến gần đây, nó không phải là nhu cầu lớn”, ông Brian Motherway, người phụ trách Văn phòng Hiệu quả Năng lượng và Chuyển đổi Toàn diện tại IEA, giải thích. Việc lắp đặt và vận hành điều hòa bị coi là xa xỉ do chi phí năng lượng cao hơn Mỹ trong khi thu nhập thấp hơn. Giá điện còn tăng mạnh từ năm 2022 khi EU giảm phụ thuộc vào dầu khí Nga.

Yếu tố kiến trúc cũng góp phần quan trọng. Nhiều công trình ở phía nam Châu Âu có tường dày, cửa sổ nhỏ, thiết kế tối ưu lưu thông không khí. Trong khi đó, nhà ở tại Anh hay Đức thường được xây dựng từ hàng trăm năm trước, chưa tính đến khả năng chống nóng. Việc cải tạo để lắp điều hòa trung tâm vì thế phức tạp, đôi khi còn bị cản trở bởi quy định. Richard Salmon, Giám đốc Air Conditioning Company (Anh) cho biết, các cơ quan thường bác đơn xin lắp điều hòa “vì lý do thẩm mỹ, nhất là ở các khu bảo tồn hoặc tòa nhà được xếp hạng di sản”.

Bên cạnh đó, châu Âu cam kết đạt trung hòa carbon vào năm 2050 nên tăng mạnh số lượng điều hòa sẽ gây áp lực lớn. Máy điều hòa tiêu thụ nhiều năng lượng và thải nhiệt ra ngoài. Một nghiên cứu tại Paris cho thấy, điều hòa có thể làm nhiệt độ ngoài trời tăng thêm 2-4°C, đặc biệt ở các thành phố đông đúc. Tây Ban Nha từng ban hành quy định năm 2022, yêu cầu nhiệt độ điều hòa ở nơi công cộng không được thấp hơn 27°C để tiết kiệm năng lượng.

Tuy nhiên, thái độ với điều hòa đang thay đổi khi châu Âu nóng lên nhanh gấp đôi mức trung bình toàn cầu. Nhu cầu lắp đặt tăng vọt. “Trong 5 năm qua, số lượng yêu cầu điều hòa gia đình đã tăng hơn gấp ba lần. Đợt nắng nóng này khiến nhu cầu tăng đột biến… Mọi người không thể chịu nổi khi 3 giờ sáng mà vẫn nóng hầm hập”, Salmon nói. IEA dự báo số lượng máy điều hòa ở EU sẽ tăng lên 275 triệu chiếc vào năm 2050, gấp đôi so với 2019.

Sự thiếu hụt điều hòa cũng tạo nên căng thẳng chính trị. Hơn 1.000 trường học ở Pháp đã phải đóng cửa một phần hoặc toàn bộ trong đợt nắng nóng gần đây. Lãnh đạo đảng cực hữu Marine Le Pen đề xuất chiến dịch lớn lắp điều hòa cho trường học, bệnh viện và các cơ sở công cộng, chỉ trích chính phủ “vẫn xa rời thực tế”. Ở Anh, các nghị sĩ đảng Bảo thủ kêu gọi dỡ bỏ quy định hạn chế điều hòa trong nhà ở mới tại London. Tại Tây Ban Nha, đảng Vox liên tục nhấn mạnh sự cố điều hòa để tấn công các đảng cầm quyền.

Chính phủ Pháp đáp trả rằng việc lắp điều hòa đại trà sẽ làm các đợt nắng nóng thêm trầm trọng. Bộ trưởng Năng lượng Agnès Pannier-Runacher tuyên bố: “Đây là một giải pháp tồi. Chúng ta nên cung cấp điều hòa cho những người dễ tổn thương để họ được nghỉ ngơi, nhưng không nên lắp ở khắp nơi”. Một số phương án thay thế đang được nghiên cứu, như mở rộng hệ thống sưởi và làm mát địa nhiệt, hoặc bổ sung cây xanh vào các công trình để giảm nhiệt. Tuy nhiên, các giải pháp này đòi hỏi vốn đầu tư lớn và khó áp dụng cho nhà cổ.

Nhiều chuyên gia cảnh báo lắp điều hòa đại trà có thể tạo ra vòng luẩn quẩn: tiêu thụ năng lượng hóa thạch để làm mát, khiến khí thải tăng và Trái đất nóng hơn. “Mỗi chiếc điều hòa bán ra sẽ gắn liền với mức tiêu thụ năng lượng và khí thải trong 10 - 20 năm tới. Vì vậy cần phải làm đúng ngay từ đầu”, ông Motherway nhấn mạnh. Radhika Khosla, Đại học Oxford, bổ sung: “Điều hòa chạy bằng nhiên liệu hóa thạch sẽ tăng ô nhiễm, khiến nhiệt độ cao hơn, tạo nên vòng luẩn quẩn của biến đổi khí hậu”.

Tuy vậy, ngày càng nhiều người dân châu Âu sẵn sàng vượt qua rào cản truyền thống để tránh chịu đựng cái nóng. Sophie Berto, sống tại Paris 10 năm, chia sẻ: “Tôi cảm giác mỗi năm lại nóng hơn”. Năm nay, Berto đã không chịu nổi nữa và mua chiếc điều hòa cuối cùng trong cửa hàng. “Giờ thì quá nóng rồi”.

(Theo WSJ, CNN)