3 nhân vật quyền lực của Iran thiệt mạng vì Israel có vai trò quan trọng cỡ nào?

Ba nhân vật quyền lực trong bộ máy an ninh Iran thiệt mạng trong cuộc không kích bất ngờ của Israel hôm 13-6, đã trở thành chất xúc tác cho đòn đáp trả mạnh mẽ của Iran một ngày sau đó.

Cuộc không kích chưa từng có của Israel rạng sáng 13-6 với chiến dịch mang tên "Sư tử trỗi dậy" (Operation Rising Lion), đã khiến ba trong số những nhân vật quyền lực nhất trong bộ máy an ninh Iran thiệt mạng: Tư lệnh Vệ binh cách mạng Hồi giáo (IRGC) Hossein Salami, Tổng tham mưu trưởng quân đội Mohammad Bagheri và cựu cố vấn an ninh quốc gia Ali Shamkhani.

Cái chết của họ không chỉ để lại khoảng trống lớn trong hệ thống chỉ huy quân sự của Tehran, mà còn được đánh giá là cú đánh hiểm sâu sắc nhất mà Iran từng phải hứng chịu kể từ đầu chuỗi đối đầu với Israel. Iran đã tiến hành đáp trả dữ dội vào ngày 14-6, khiến tình hình chiến sự leo thang trên toàn Trung Đông.

Tướng Hossein Salami

Theo Đài CNN, với tư cách là tư lệnh của lực lượng IRGC - lực lượng vũ trang tinh nhuệ và bí mật nhất của Iran, ông Hossein Salami là một trong những người có quyền lực lớn nhất ở quốc gia này, có quyền trực tiếp báo cáo cho Lãnh tụ Tối cao Ayatollah Ali Khamenei. 

Dưới sự lãnh đạo của ông, IRGC không chỉ đóng vai trò nòng cốt trong việc đàn áp các phong trào phản kháng trong nước, mà còn là công cụ then chốt trong việc mở rộng ảnh hưởng quân sự của Iran ra khu vực Trung Đông.

Dưới sự chỉ huy của tướng Salami, Iran đã thực hiện các cuộc tấn công bằng hàng trăm tên lửa và máy bay không người lái (drone) vào lãnh thổ Israel vào tháng 4 và tháng 10-2024, đánh dấu lần đầu tiên Tehran trực tiếp tấn công vào lãnh thổ Israel.

Chuyên gia an ninh Beth Sanner từ Đài CNN đã ví việc Israel loại bỏ tướng Salami chẳng khác nào "hạ gục chủ tịch Hội đồng Tham mưu trưởng liên quân Mỹ. Có thể tưởng tượng người Mỹ sẽ phản ứng thế nào".

Tướng Mohammad Bagheri

Từ năm 2016, Thiếu tướng Mohammad Bagheri giữ chức tổng tham mưu trưởng Lực lượng vũ trang Iran - vị trí quân sự cao nhất trong cơ cấu quân đội các nước Hồi giáo. Cái chết của ông trong cuộc không kích do Israel tiến hành được đánh giá là một cú đánh trực diện vào "bộ não điều phối" của hệ thống quân sự Iran.

Theo ước tính của Viện Nghiên cứu chiến lược quốc tế (IISS), dưới quyền chỉ huy của ông Bagheri, các lực lượng vũ trang Iran có thể huy động hơn 500.000 binh sĩ chính quy. Tổng tham mưu quân đội được xem là cơ quan quân sự quyền lực nhất tại Iran, chịu trách nhiệm hoạch định chính sách, giám sát và điều phối toàn bộ hoạt động của các nhánh quân đội.

Trong một tài liệu do Bộ Tài chính Mỹ công bố năm 2019, ông Bagheri bị liệt vào danh sách 10 nhân vật thân cận với Lãnh tụ Tối cao Ayatollah Ali Khamenei.

Ông Ali Shamkhani

Ông Ali Shamkhani, cựu thư ký Hội đồng An ninh quốc gia Iran, được xem là một trong những kiến trúc sư chủ chốt của chính sách an ninh và đối ngoại của Tehran trong suốt một thập kỷ qua.

Là cố vấn thân cận của Lãnh tụ Tối cao Ayatollah Ali Khamenei, ông Shamkhani từng đảm nhiệm nhiều vai trò quan trọng trong chính phủ, bao gồm các vị trí trong lực lượng IRGC và Bộ Quốc phòng. 

Từ năm 2013 đến giữa năm 2023, ông giữ chức thư ký Hội đồng An ninh quốc gia - cơ quan có tiếng nói quan trọng trong các quyết sách chiến lược của Iran.

Ông được xem là một ngôi sao đang lên trong ngành ngoại giao Iran, nổi tiếng trong giới hoạch định chính sách đối ngoại tại Washington và châu Âu, theo CNN.

Tuy nhiên vào giữa năm 2023, ông bất ngờ bị miễn nhiệm, dấy lên đồn đoán rằng tham vọng cá nhân của ông có thể khiến một số nhân vật quyền lực trong nội bộ lo ngại. 

Giới phân tích cho rằng mặc dù không còn giữ chức vụ chính thức, ông Shamkhani vẫn là một nhân vật có ảnh hưởng lớn trong giới hoạch định chính sách và an ninh của Iran. Ông vẫn giữ vai trò cố vấn thân cận cho lãnh tụ tối cao, đặc biệt trong thời gian Iran nối lại đàm phán hạt nhân với chính quyền Tổng thống Trump.

Hồi tháng 4, chỉ vài ngày trước khi đàm phán diễn ra, ông từng cảnh báo rằng Iran có thể trục xuất các thanh sát viên hạt nhân của Liên hợp quốc và chấm dứt hợp tác với Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA) nếu cảm thấy bị đe dọa.