13 đặc khu của Việt Nam: Lý Sơn - đặc khu đất chật người đông

Đặc khu Lý Sơn (Quảng Ngãi) có mật độ dân số đông nhất trong 13 đặc khu của Việt Nam, gấp gần 20 lần đặc khu Cô Tô (Quảng Ninh).

Sau khi sắp xếp đơn vị hành chính năm 2025, cả nước có 13 đặc khu, chính thức vận hành từ ngày 1.7.2025, gồm: Cô Tô, Vân Đồn (Quảng Ninh); Cát Hải, Bạch Long Vĩ (TP.Hải Phòng); Cồn Cỏ (Quảng Trị); Lý Sơn (Quảng Ngãi); Hoàng Sa (TP.Đà Nẵng); Trường Sa (Khánh Hòa); Phú Quý (Lâm Đồng); Côn Đảo (TP.HCM); Phú Quốc, Kiên Hải, Thổ Chu (An Giang).

Trong 13 đặc khu của Việt Nam, đặc khu Lý Sơn (thuộc tỉnh Quảng Ngãi) là đặc khu "đất chật người đông" đứng đầu cả nước, với mật độ dân số 2.134 người/km² (thấp nhất là đặc khu Cô Tô, với 126 người/km²).

Đặc khu khó khăn nhất về đường giao thông

Đặc khu Lý Sơn nằm cách đất liền khoảng 15 hải lý (gần 30 km), diện tích tự nhiên 10,390 km², dân số đến cuối tháng 6.2025 khoảng trên 24.000 người.

Đến đặc khu Lý Sơn, điều dễ nhận thấy nhất là nhà ở của người dân san sát, đa dạng, chật chội ở các khu dân cư. Ngoài một số ngôi nhà truyền thống được bảo tồn khá tốt, còn lại chủ yếu là nhà cấp 4, nhà tạm. Việc xây dựng nhà ở hiện đại không nhiều, do điều kiện kinh tế của người dân và nhất là do chi phí vận chuyển vật liệu, công thợ xây dựng cao và khan hiếm nguồn cung. Những năm gần đây, du lịch Lý Sơn phát triển mạnh, kéo theo sự gia tăng của các công trình nhà nghỉ, khách sạn, làm thay đổi diện mạo kiến trúc trên đảo.

Đặc biệt, hệ thống giao thông ở đặc khu Lý Sơn chỉ có 2,8 km đường láng nhựa, còn lại là mặt đường bê tông xi măng (gần 22 km) với đặc điểm là lòng lề đường hẹp, có những nơi không có lề đường do người dân lấn chiếm buôn bán, sinh hoạt và xây dựng bờ tường, cổng ngõ, hạ tầng thiếu đồng bộ.

Chính vậy, đặc khu Lý Sơn là nơi duy nhất, đường giao thông không thể tạo vạch kẻ phân chia làn đường, vị trí hướng đi; một số tuyến không có quỹ đất để lắp đặt biển báo và tất nhiên, Lý Sơn không có đèn tín hiệu giao thông...

Từ đánh cá chuyển sang trồng tỏi

Người dân đặc khu Lý Sơn trước đây chủ yếu làm nghề biển, nay do nguồn ngư trường cạn kiệt, chi phí đánh bắt cao và nhất là các biện pháp bảo vệ nguồn lợi thủy sản được siết chặt, nên chỉ có hơn 10% người dân giữ nghề. Đến đầu tháng 6.2025, toàn đặc khu Lý Sơn có 542 tàu thuyền với 3.191 lao động.

Do toàn đặc khu có nhiều diện tích đất sản xuất trồng tỏi, hành, nên ngư dân chuyển sang trồng trọt và làm việc trong lĩnh vực dịch vụ - du lịch, thậm chí ra nước ngoài. Lý Sơn hiện có 215 người sinh sống, làm việc ở nước ngoài, trong đó có 15 người xuất khẩu lao động (Nhật, Hàn Quốc), số còn lại ở Mỹ, Anh...

Lý Sơn trồng 2 loại cây chủ lực là tỏi và hành. Bình quân 5 năm qua, mỗi năm thu hoạch khoảng 2.500 tấn tỏi và 9.450 tấn hành. Tỏi Lý Sơn đã được Bộ Khoa học - công nghệ cấp chứng nhận đăng ký chỉ dẫn địa lý.

6 tháng đầu năm 2025, người dân đặc khu Lý Sơn trồng được 314 ha tỏi và 250 ha hành. Cơ cấu nông nghiệp (cả trồng hành tỏi và đánh bắt hải sản) chiếm 44,5%, trong khi thương mại – dịch vụ - du lịch chiếm đến 41,9%.

Nhà nhà, người người làm du lịch

Du lịch hiện là ngành kinh tế mũi nhọn của đặc khu Lý Sơn, trung bình mỗi năm, đặc khu thu hút khoảng 200.000 khách đến tham quan, nghỉ dưỡng.

Toàn đặc khu hiện có 4 doanh nghiệp kinh doanh lữ hành, 118 cơ sở kinh doanh dịch vụ lưu trú du lịch, 5 phương tiện vận tải tuyến Lý Sơn - Sa Kỳ và ngược lại, tuyến đảo Lớn - đảo Bé có 15 phương tiện chuyên chở khách du lịch.

Dịp lễ tết, mùa nghỉ hè, lượng du khách đến Lý Sơn tăng đột biến, khiến 14 khách sạn và 57 nhà nghỉ trên đặc khu không đáp ứng nổi. Chính vậy, trong mấy năm qua, mô hình homestay/lưu trú nhà dân phát triển theo cấp số nhân.

Ngay tại đảo Bé, do không được phép xây dựng nhà nghỉ, khách sạn nhằm giữ cảnh quan tự nhiên, người dân đã đầu tư xây dựng hoặc liên kết cho thuê xây dựng 11 homestay với quy mô trên 100 phòng lưu trú xung quanh đảo.

Trong 6 tháng đầu năm 2025, đặc khu Lý Sơn đón gần 82.000 lượt khách tham quan du lịch (tăng 12,3% so với cùng kỳ năm 2024; trong đó, có 1.171 lượt khách quốc tế). Để có được kết quả này, Lý Sơn đã tổ chức nhiều hoạt động, nhất là các hoạt động văn hóa, thể thao có quy mô lớn, như: Lễ chào cờ đón chào năm mới và đón đoàn khách đầu tiên đến Lý Sơn năm 2025; Tuần lễ Du lịch Quảng Ngãi, chuỗi sự kiện văn hóa, thể thao, du lịch năm 2025...

Một số hình ảnh về đặc khu Lý Sơn: