Xuất khẩu thủy sản Việt Nam sang Trung Quốc tăng mạnh, vươn lên số 1

Tháng 4, xuất khẩu thủy sản sang Mỹ sụt giảm mạnh, phản ánh tác động của chính sách thuế quan đối ứng. Mỹ từ thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam tụt xuống vị trí thứ ba, sau Trung Quốc và Nhật Bản.

Mỹ tụt hạng, Trung Quốc vươn lên vị trí số 1

Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), xuất khẩu thủy sản Việt Nam trong 4 tháng đầu năm nay phục hồi mạnh mẽ, kim ngạch đạt 3,3 tỷ USD, tăng 21% so với cùng kỳ năm 2024. Riêng tháng 4/2025, xuất khẩu đạt 850,5 triệu USD, tăng 10%. 

Tuy nhiên, bức tranh xuất khẩu thủy sản có sự thay đổi lớn ở thị trường chủ lực.

Cụ thể, Trung Quốc (bao gồm cả Hong Kong) vươn lên là thị trường dẫn đầu, đạt 709,8 triệu USD trong 4 tháng qua, tăng 56%. Cùng kỳ năm ngoái, Trung Quốc chỉ là thị trường xuất khẩu lớn thứ hai sau Mỹ. 

Tháng 4 vừa qua, xuất khẩu thủy sản sang quốc gia tỷ dân này đạt 182,3 triệu USD, tăng 29%, chủ yếu nhờ nhu cầu tôm, cua, ghẹ và nhuyễn thể phục vụ phân khúc cao cấp gia tăng. 

Sau Trung Quốc, xuất khẩu sang thị trường Nhật Bản đạt 536,6 triệu USD, tăng 22% so với cùng kỳ năm ngoái. 

Xuất khẩu sang thị trường EU và Hàn Quốc cũng cho thấy tiềm năng với kim ngạch lần lượt đạt 351,5 triệu USD (tăng 17%) và 264,1 triệu USD (tăng 15%).

Mỹ là thị trường xuất khẩu thủy sản lớn nhất của Việt Nam trong 4 tháng đầu năm 2024. Tuy nhiên, 4 tháng năm nay, xuất khẩu sang quốc gia này tăng nhẹ 7%, đạt 498,4 triệu USD.

Đáng lưu ý, tháng 4/2025, xuất khẩu thủy sản sang Mỹ sụt giảm 15%, chỉ thu về 120,5 triệu USD. 

VASEP nhận định, sự suy giảm này phản ánh tác động của chính sách thuế quan đối ứng hiện tại từ Mỹ, làm xáo trộn hoạt động xuất khẩu thủy sản Việt Nam. 

Các mặt hàng cá tra và tôm, vốn phụ thuộc nhiều vào thị trường này, chịu ảnh hưởng nặng nề. Thuế quan làm tăng giá thành sản phẩm, khiến các nhà nhập khẩu Mỹ cân nhắc chuyển hướng sang các nguồn cung khác như Ấn Độ hay Ecuador. 

Ngoài ra, các rào cản kỹ thuật, như kiểm tra an toàn thực phẩm và yêu cầu truy xuất nguồn gốc khắt khe, cũng làm giảm lợi thế cạnh tranh của Việt Nam.

Tuy nhiên, các FTA (hiệp định thương mại tự do) khác đang giúp doanh nghiệp ở nước ta giảm thiểu tác động tiêu cực bằng cách mở rộng thị trường sang EU, Nhật Bản và ASEAN. 

Thực tế cho thấy, nhiều doanh nghiệp đang điều chỉnh chiến lược, tập trung vào sản phẩm giá trị gia tăng và đa dạng hóa thị trường để giảm phụ thuộc vào Mỹ.

Giảm mục tiêu lợi nhuận, tính đến việc rút khỏi thị trường Mỹ

Tại Đại hội đồng cổ đông thường niên 2025 diễn ra giữa tháng 4, ông Hồ Quốc Lực - Chủ tịch HĐQT Công ty CP Thực phẩm Sao Ta, cho biết, nếu kịch bản xấu nhất xảy ra, Việt Nam bị Mỹ áp thuế 46% còn các nước khoảng 20% thì khả năng cao doanh nghiệp này phải rút khỏi thị trường Mỹ.

Khi đó, con số lợi nhuận bị ảnh hưởng, Sao Ta chưa thể tính toán chính xác được. 

Riêng quý I/2025, Sao Ta và công ty con đã xuất khẩu sang Mỹ hơn 46 triệu USD. Nếu tính cả lượng hàng đang chạy trong 40 ngày gần nhất, con số có thể lên tới hơn 60 triệu USD. Việc đẩy mạnh xuất khẩu trước thời điểm chính sách thuế có hiệu lực là bước đi giúp Sao Ta phần nào phòng ngừa rủi ro phát sinh sau giai đoạn hoãn thuế 90 ngày. 

Trường hợp không thể tiếp tục xuất sang Mỹ, Sao Ta sẽ tăng cường thâm nhập các thị trường Canada, Úc, Hàn Quốc và đặc biệt là Nhật Bản. Ông Lực đánh giá Trung Quốc cũng là một thị trường rất tiềm năng, doanh nghiệp đang theo dõi để sẵn sàng bước vào khi đủ điều kiện.

Liên quan đến lo ngại về thuế quan khi xuất khẩu vào thị trường Mỹ, tại đại hội đồng cổ đông Công ty CP Vĩnh Hoàn (chuyên xuất khẩu cá tra), Tổng giám đốc Nguyễn Ngô Vi Tâm cho hay công ty đã tính toán kỹ tác động của thuế đối ứng lên khả năng sinh lời.

Hiện các khách hàng của Mỹ vẫn duy trì nhu cầu ổn định và mong muốn công ty tăng tốc việc nuôi cá lớn nhanh để đáp ứng nhu cầu xuất khẩu. Vì thế, lãnh đạo Vĩnh Hoàn khẳng định chưa có lý do để bi quan hay rút lui khỏi thị trường Mỹ. Trong 90 ngày hoãn áp thuế, doanh nghiệp sẽ tận dụng cơ hội này để đẩy mạnh xuất khẩu.

Dù vậy, trong kế hoạch năm 2025, ở kịch bản cơ bản, Vĩnh Hoàn đặt mục tiêu đạt 1.000 tỷ đồng, giảm 226 tỷ đồng so với 1.226 tỷ đồng của năm 2024.

VASEP dự báo, trong tháng 5 và 6/2025, xuất khẩu thủy sản Việt Nam sẽ có sự chuyển dịch mạnh mẽ trước khi chính sách thuế mới của Mỹ có hiệu lực từ ngày 9/7. 

Các doanh nghiệp Việt sẽ tập trung đẩy mạnh xuất khẩu sang Mỹ, đặc biệt với các sản phẩm chủ lực như tôm và cá tra, nhằm tận dụng tối đa giai đoạn trước khi thuế quan mới làm tăng chi phí. Dự kiến, kim ngạch xuất khẩu sang thị trường này có thể tăng 10-15% so với tháng 4/2025 nhờ các hợp đồng được ký kết gấp rút và chiến lược giảm giá để duy trì thị phần.

Ngược lại, xuất khẩu sang các thị trường khác, như Trung Quốc và ASEAN, có khả năng chững lại, tăng trưởng chỉ 3-5%. Nguyên nhân là sự cạnh tranh ngày càng gay gắt từ sản phẩm thủy sản Trung Quốc, vốn bị áp thuế cao tại Mỹ buộc phải chuyển hướng sang thị trường nội địa cũng như các thị trường lân cận như ASEAN. 

Sự cạnh tranh này sẽ làm giảm sức hút của sản phẩm Việt Nam, đặc biệt ở phân khúc giá rẻ. EU và Nhật Bản có thể duy trì tăng trưởng ổn định ở mức 8-10%, song không đủ bù đắp sự chững lại ở thị trường Trung Quốc và ASEAN.