Xóa thuế khoán: Nhiều băn khoăn về hóa đơn điện tử với hộ kinh doanh

Các phương án sử dụng hóa đơn điện tử với hộ kinh doanh sau khi xóa thuế khoán được đánh giá khá hợp lý. Tuy nhiên, còn nhiều băn khoăn về bắt buộc sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền sau năm 2026.

Hộ kinh doanh nhỏ sẽ phải 'bỏ cuộc chơi'?

Tại dự án luật Quản lý thuế (thay thế) đang lấy ý kiến, đề cập việc xóa quy định khoán thuế, Bộ Tài chính đề xuất bổ sung quy định hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh áp dụng cơ chế tự khai, tự nộp thuế theo phương pháp tính thuế trực tiếp (tỷ lệ phần trăm trên doanh thu).

Cạnh đó, bổ sung quy định về chế độ kế toán và hóa đơn, giao Chính phủ quy định chi tiết theo hướng: đối với hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh có doanh thu từ 1 tỉ đồng/năm trở lên, áp dụng chế độ kế toán đơn giản như các doanh nghiệp vừa và nhỏ theo Thông tư 88/2021/TT-BTC; áp dụng hóa đơn điện tử có mã của cơ quan thuế (đối với hộ kinh doanh bán hàng hóa, cung cấp dịch vụ trực tiếp đến người tiêu dùng phải sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền kết nối chuyển dữ liệu đến cơ quan thuế từ ngày 1.6.2025 theo quy định tại Nghị định 70) hoặc hóa đơn điện tử không có mã của cơ quan thuế.

Đối với các hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh có doanh thu thuộc đối tượng chịu thuế giá trị gia tăng (từ 200 triệu đồng/năm đến dưới 1 tỉ đồng/năm): áp dụng hóa đơn điện tử có mã hoặc không có mã của cơ quan thuế (cơ quan thuế hỗ trợ cấp hóa đơn có mã lẻ online hoặc dạng phần mềm trung gian miễn phí); hoặc hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền nếu hộ kinh doanh có điều kiện thực hiện; hoặc bill tính tiền đáp ứng điều kiện về hóa đơn điện tử; hoặc hóa đơn đơn giản cho phép hộ kinh doanh lập "biên nhận bán hàng điện tử" qua app, Zalo, SMS, hoặc mẫu có mã QR theo quy định của Chính phủ. Thời hạn áp dụng trong năm 2026.

Đồng thời, các hộ kinh doanh phải thực hiện lộ trình áp dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền có kết nối dữ liệu với cơ quan thuế.

Ở phần đánh giá tác động, Bộ Tài chính nhắc tới việc từ 1.6, khoảng 37.000 hộ, cá nhân kinh doanh với doanh thu từ 1 tỉ đồng/năm bắt buộc phải phát hành hóa đơn điện tử qua máy tính tiền kết nối trực tiếp cơ quan thuế. Chi phí tuân thủ có thể dao động từ vài triệu đến hàng chục triệu đồng mỗi năm đối với hộ kinh doanh, tạo áp lực tài chính ban đầu.

Bộ này nhìn nhận, việc chuyển đổi từ năm 2026 trở đi có thể gây khó khăn cho những mô hình siêu nhỏ như quán tạp hóa trong hẻm, quán cà phê vỉa hè, người bán hàng online, đặc biệt là các hộ kinh doanh do phụ nữ, người dân tộc thiểu số, người già làm chủ với trình độ công nghệ hạn chế. Nguy cơ một số hộ kinh doanh nhỏ phải ngừng hoạt động do không đáp ứng được yêu cầu mới.

Nên cho lựa chọn 2 hình thức hóa đơn sau năm 2026

Trao đổi với Thanh Niên, ông Nguyễn Văn Thức, Chủ tịch Công ty TNHH Tư vấn thuế BCTC, cho rằng các phương án áp dụng hóa đơn trong năm 2026 đối với hộ, cá nhân kinh doanh có doanh thu thuộc diện chịu thuế giá trị gia tăng (từ 200 triệu đồng/năm đến dưới 1 tỉ đồng/năm) theo dự thảo luật khá đa dạng, tính khả thi cao.

Các hộ và cá nhân kinh doanh hoàn toàn có thể cân nhắc lựa chọn giải pháp phù hợp nhất với quy mô, đặc thù hoạt động. 

Đánh giá lộ trình chuyển đổi trong năm 2027 - 2028 cũng hợp lý, song ông Thức bày tỏ băn khoăn về quy định bắt buộc sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền có kết nối với cơ quan thuế. 

"Mục tiêu chống thất thu ngân sách là chính đáng. Tuy nhiên, hiệu quả của việc quản lý thuế không phụ thuộc hoàn toàn vào hình thức hóa đơn mà chủ yếu là ý thức tuân thủ pháp luật của người kinh doanh. Nếu bắt buộc áp dụng sẽ gây thêm chi phí, áp lực và có thể tạo ra tâm lý phản kháng từ hộ kinh doanh", ông Thức nhấn mạnh.

Từ ngày 1.6, các hộ, cá nhân kinh doanh có doanh thu từ 1 tỉ đồng/năm trở lên bắt buộc phải áp dụng hóa đơn điện tử từ máy tính tiền. Tuy nhiên, thực tế cho thấy việc triển khai còn nhiều vướng mắc. Vì vậy, theo ông Thức, nếu áp dụng với nhóm có quy mô nhỏ hơn trong tương lai, chắc chắn sẽ phát sinh thêm khó khăn.

Vị này đề xuất sau năm 2026, cần áp dụng linh hoạt bằng cách cho phép hộ, cá nhân kinh doanh được lựa chọn giữa 2 hình thức: hóa đơn điện tử có mã của cơ quan thuế, hoặc hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền có kết nối với cơ quan thuế.

Nếu vẫn giữ phương án bắt buộc duy nhất là hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền, thì trước đó cần tiến hành khảo sát, lấy ý kiến rộng rãi từ các hộ kinh doanh và người trực tiếp thực hiện hóa đơn, chứng từ.

Ông Thức nêu ví dụ: "Trường hợp một hộ kinh doanh có doanh thu 800 triệu đồng/năm chủ yếu bán buôn, chỉ bán lẻ cho người tiêu dùng cá nhân với số lượng rất hạn chế, thì có bắt buộc phải sử dụng hóa đơn điện tử từ máy tính tiền không? Hay chỉ áp dụng với những trường hợp bán trực tiếp cho người tiêu dùng cá nhân? Tất cả vấn đề này cần được làm rõ, phân loại đúng và có hướng dẫn chi tiết, nếu không sẽ ảnh hưởng đến tính đồng bộ, hiệu quả trong thực thi chính sách".

Phân tích khía cạnh chi phí sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền với hộ kinh doanh, ông Nguyễn Hồ Ngọc, Giám đốc Khối Tư vấn và đào tạo của Công ty TNHH Hãng kiểm toán AMA, nhấn mạnh nên có cơ chế hỗ trợ tài chính đi kèm. Bởi việc đầu tư thiết bị in hóa đơn, máy tính tiền, hoặc phần mềm quản lý đơn giản là rào cản lớn với nhiều hộ kinh doanh nhỏ. 

Cạnh đó, việc tích hợp các phần mềm miễn phí hoặc sử dụng chung với hệ thống quản lý thị trường, quản lý chợ… cũng là những gợi ý phù hợp để giảm chi phí khởi đầu.