Xác minh mua nhà ở xã hội vẫn khó

Những chính sách liên quan đến nhà ở xã hội đã thông thoáng nhưng thủ tục xác minh thu nhập hiện nay, nhất là đối với người lao động tự do, làm việc tại các doanh nghiệp nước ngoài vẫn khó.

Không xác nhận

Mới đây chị Phan Huyền (Hà Nội) đã có đơn phản ánh gửi đến Bộ Xây dựng về việc công ty nơi chị làm việc không xác nhận thu nhập để chị làm hồ sơ mua nhà ở xã hội (NƠXH). Chị Phan Huyền là nhân viên có hợp đồng lao động tại một doanh nghiệp (DN) và có thu nhập dưới 15 triệu đồng/tháng. Khi chị xin xác nhận vào mẫu số 05 về điều kiện thu nhập để làm hồ sơ mua NƠXH thì công ty không đồng ý với lý do không biết ngoài thu nhập ở công ty, chị Phan Huyền còn thu nhập ở nơi nào khác nữa hay không. "Khi đi mua NƠXH có điều luật nào bắt buộc công ty phải xác nhận thu nhập cho nhân viên có hợp đồng lao động không. Nếu công ty vẫn không xác nhận thì tôi phải làm việc với cơ quan nào để được giải quyết", chị Phan Huyền đặt câu hỏi.

Có công ty còn khó, người lao động tự do còn khó hơn. Anh Khánh Hoan, là tài xế chạy xe ôm công nghệ, khi đi xác nhận thu nhập ở UBND phường cũng bị từ chối vì chính quyền nói không biết anh làm việc ở đâu, thu nhập như thế nào nên không xác nhận. Thay vào đó, nơi đây hướng dẫn cho anh về quê gốc ở Thanh Hóa để xác nhận. Nhưng về Thanh Hóa, anh cũng bị từ chối bởi anh không làm việc ở địa phương nên phải xác nhận ở nơi anh đăng ký tạm trú là TP.HCM. Lòng vòng mãi, cuối cùng anh Khánh Hoan bị lỡ cơ hội đăng ký mua NƠXH. "Người làm công ăn lương trong các DN hay ở cơ quan nhà nước còn dễ xác minh thu nhập. Tôi là lao động tự do rất khó khăn. Nơi này đẩy qua, nơi kia đẩy lại tôi ở giữa không biết làm thế nào", anh Khánh Hoan buồn rầu nói.

Hai trường hợp trên không phải là cá biệt. Bởi theo bà Đặng Thị Kim Oanh, Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Kim Oanh, DN đang phát triển hàng ngàn căn NƠXH tại tỉnh Bình Dương (cũ) dù chính sách về NƠXH đã thông thoáng hơn rất nhiều, nhưng khâu xác nhận thu nhập cho người mua NƠXH vẫn khó. Đối với người lao động, công nhân phải xác nhận đối tượng hưởng chính sách NƠXH và xác nhận thu nhập. Nhưng nhiều DN, đặc biệt là DN FDI không nắm rõ quy định nên không chịu. Ngoài ra mỗi đơn vị lại có cách tính thu nhập khác nhau nên cứ quần tới quần lui.

Còn người không có hợp đồng lao động là những người lao động tự do, buôn gánh bán bưng phải xác nhận thu nhập thực nhận tại UBND xã/phường nhưng xã/phường lại thiếu cơ sở dữ liệu, phương pháp xác minh thu nhập. Một số nơi từ chối xác nhận vì sợ trách nhiệm. Điển hình như một khách hàng của công ty tên Lâm Tấn Vũ, làm lái xe cho một DN nước ngoài, trên hợp đồng lao động lương chỉ chưa đến 15 triệu đồng/tháng. Tuy nhiên công ty xác nhận thu nhập có tháng hơn 20 triệu, bao gồm cả tiền "thưởng" ngoài giờ. "Tài xế lái xe cho lãnh đạo DN, những lúc đi sớm về khuya sếp thương nên thưởng thêm một ít. Nhưng khi xác nhận số tiền này cũng được cộng dồn vào thế là hồ sơ bị loại", bà Đặng Thị Kim Oanh kể.

Chuyển cho công an xác nhận

Ông Lê Hoàng Châu, Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản TP.HCM, nhận xét trong số các đối tượng được mua, thuê mua, thuê NƠXH thì những người "buôn gánh bán bưng", những người lao động tự do là thiệt thòi nhất vì đây là những người khó khăn nhất về nhà ở. Tuy nhiên, việc xác nhận thu nhập hiện nay đối với nhóm đối tượng này lại vô cùng khó khăn, rườm rà, nơi xác nhận, nơi không. Do đó, cần có những quy định rõ ràng trong việc xác nhận thu nhập tại các địa phương đối với nhóm đối tượng này như cho tự kê khai, tự chịu trách nhiệm hoặc có sự xác nhận của người thân.

Bà Đặng Thị Kim Oanh kiến nghị đơn giản hóa nội dung trong biểu mẫu xác nhận, tránh gây khó khăn cho người mua nhà. Bộ Xây dựng cần phối hợp với các cơ quan tăng cường truyền thông, tập huấn DN, chính quyền địa phương để thống nhất nhận thức và quy trình xác nhận. Đối với nhóm không có hợp đồng lao động đề xuất cơ chế xác nhận linh hoạt, ví dụ chấp nhận sao kê ngân hàng, hợp đồng thời vụ, kê khai tự nguyện có xác nhận của cộng đồng, khu phố.

Một lãnh đạo của Bộ Xây dựng thông tin tại dự thảo sửa đổi, bổ sung của Nghị định 100/2024 quy định chi tiết một số điều của luật NƠXH, Bộ đã đề xuất người thu nhập thấp ở đô thị không có hợp đồng lao động sẽ xin xác nhận ở công an thay vì UBND cấp xã, phường như hiện nay. Theo đó, đối tượng người thu nhập thấp khu vực đô thị không có hợp đồng lao động phải đảm bảo điều kiện về thu nhập theo quy định và được cơ quan công an cấp xã nơi thường trú/tạm trú hoặc nơi ở hiện tại xác nhận. Trong thời hạn 7 ngày kể từ ngày nhận được đơn đề nghị, công an cấp xã sẽ căn cứ thông tin trên cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư để xác nhận điều kiện về thu nhập cho người dân. Để đồng bộ, Bộ Xây dựng cũng sẽ sửa đổi, bổ sung các mẫu giấy tờ chứng minh, xác nhận điều kiện để đảm bảo đồng bộ với quy định trên. UBND cấp xã hiện không có thông tin, dữ liệu dân cư để làm căn cứ xác nhận thu nhập, gây khó khăn trong quá trình thực hiện. Tình trạng này đã được nhiều địa phương như Hà Nội, Thanh Hóa, Đà Nẵng, Cần Thơ, Quảng Ninh... phản ánh về Bộ. Do đó việc để công an xác nhận thu nhập dựa trên dữ liệu của VNeID là chính xác nhất.

Không chỉ vậy, Bộ Xây dựng còn đề xuất nâng mức thu nhập với cá nhân mua NƠXH lên tối đa 20 triệu một tháng, tăng 5 triệu so với hiện nay. Tương ứng với mức này, mức tối đa với hai vợ chồng là 40 triệu. Riêng trường hợp chưa kết hôn, đã ly hôn (nhưng chưa tái hôn) hoặc được xác nhận là độc thân đang nuôi con dưới tuổi thành niên, mức thu nhập tối đa được mua NƠXH không quá 30 triệu đồng/tháng. Mức thu nhập được tính theo bảng tiền công, tiền lương do cơ quan, DN, đơn vị đối tượng làm việc xác nhận.