Vướng mắc hoàn thuế, kiến nghị xây dựng cơ chế hoàn tự động

VCCI kiến nghị Chính phủ chỉ đạo Bộ Tài chính xây dựng cơ chế hoàn thuế giá trị gia tăng tự động đối với các hồ sơ hợp lệ, không có dấu hiệu gian lận.

Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) vừa có văn bản gửi Thủ tướng Chính phủ kiến nghị giải quyết các vướng mắc về chính sách thuế giá trị gia tăng.

Tạm nộp thuế cả chục nghìn tỉ, ảnh hưởng lớn đến dòng tiền

Sau hơn 3 tháng luật Thuế giá trị gia tăng 2024 có hiệu lực, VCCI tiếp nhận nhiều phản ánh từ các hiệp hội, ngành hàng như thủy sản, cà phê, hồ tiêu, chăn nuôi, gỗ và lâm sản… về những vướng mắc lớn đang phát sinh, ảnh hưởng nghiêm trọng đến dòng tiền, năng lực cạnh tranh, khả năng duy trì chuỗi cung ứng và thị phần xuất khẩu.

Theo luật Thuế giá trị gia tăng 2024, các sản phẩm "chưa chế biến thành sản phẩm khác hoặc chỉ qua sơ chế thông thường" bị áp thuế suất 5%.

Tuy nhiên, trên thực tế, các sản phẩm nông nghiệp như cà phê, tiêu, điều, tôm, cá, gỗ nguyên liệu… chủ yếu chỉ trải qua các công đoạn sơ chế như bóc vỏ, phơi, xát, sấy… không làm phát sinh giá trị gia tăng thực chất. 

VCCI cho rằng, việc áp thuế giá trị gia tăng 5% cho nhóm hàng hóa nêu trên là chưa phù hợp với bản chất của thuế giá trị gia tăng - vốn chỉ đánh vào phần giá trị tăng thêm trong quá trình sản xuất, kinh doanh.

Đặc biệt, cơ chế "thu trước - hoàn sau" đang khiến các doanh nghiệp phải ứng trước một lượng vốn rất lớn cho nghĩa vụ thuế, trong khi lợi nhuận biên ở các ngành hàng này rất thấp (chỉ từ 1 - 3%).

Ví dụ, ngành cà phê phải tạm nộp gần 10.000 tỉ đồng thuế giá trị gia tăng mỗi năm. Điều này làm tăng giá thành xuất khẩu, khiến hàng Việt Nam mất lợi thế cạnh tranh so với Brazil, Indonesia, Ấn Độ..., nơi hàng nông sản thô được miễn hoặc áp thuế 0%.

Nhấn mạnh thủ tục hoàn thuế giá trị gia tăng phức tạp, chứa đựng nhiều rủi ro pháp lý, VCCI cho biết, nhiều doanh nghiệp phản ánh việc hoàn thuế bị kéo dài nhiều tháng, thậm chí bị từ chối vì lý do nằm ngoài khả năng kiểm soát của họ.

Đặc biệt, quy định mới tại luật Thuế giá trị gia tăng 2024 yêu cầu bên bán phải "kê khai và nộp thuế" thì doanh nghiệp mới được hoàn thuế. VCCI cho rằng, quy định này bất hợp lý vì chuyển giao trách nhiệm của bên bán sang bên mua - người đã hoàn thành đầy đủ nghĩa vụ thuế.

Kiến nghị hoàn thuế tự động đối với hồ sơ hợp lệ

VCCI kiến nghị cần khẩn trương rà soát, sửa đổi các quy định liên quan đến phạm vi chịu thuế giá trị gia tăng đối với các sản phẩm nông, lâm, thủy sản chưa qua chế biến hoặc chỉ sơ chế thông thường.

Xem xét khôi phục (hoặc khôi phục có thời hạn) quy định "không phải kê khai, tính thuế" đối với các sản phẩm nông nghiệp sơ chế như từng được áp dụng tại Nghị định 209/2013/NĐ-CP.

Đơn vị này cũng kiến nghị Chính phủ chỉ đạo Bộ Tài chính xây dựng cơ chế hoàn thuế tự động đối với các hồ sơ hợp lệ, không có dấu hiệu gian lận, tương tự như mô hình đã được triển khai tại một số quốc gia như Ấn Độ.

Cần phát triển hệ thống dữ liệu điện tử liên thông giữa cơ quan thuế, hải quan và doanh nghiệp để hỗ trợ quá trình xác thực, đối chiếu nhanh chóng, chính xác. 

Ngoài ra, điều chỉnh quy định liên quan đến điều kiện hoàn thuế theo hướng loại bỏ yêu cầu doanh nghiệp chỉ được hoàn thuế khi nhà cung cấp đã kê khai, nộp thuế. Đây là một điều kiện không hợp lý, dẫn đến tình trạng doanh nghiệp bị từ chối hoàn thuế do lỗi của bên thứ ba, mặc dù đã thực hiện đầy đủ nghĩa vụ thanh toán, lưu trữ chứng từ và kê khai hợp lệ.

"Trách nhiệm quản lý nghĩa vụ thuế của người bán phải thuộc về cơ quan thuế, không thể chuyển giao rủi ro cho người mua", VCCI nhấn mạnh.