'Vũ khí mềm' trong cuộc chiến chống thông tin sai lệch

Truyền thông số phát triển nhanh chóng nên không gian mạng đã, đang và sẽ là môi trường để các thế lực thù địch tìm mọi cách lợi dụng vào các hoạt động chống phá Ðảng và Nhà nước ta. Báo chí số với nội dung chính trị phải trở thành công cụ quan trọng để đấu tranh, phản bác các thông tin sai lệch, xuyên tạc, thù địch trên không gian mạng.

Cuộc chiến chống thông tin sai lệch trên mạng xã hội

Có thể nói, việc phát triển mạnh mẽ và chủ động nội dung chính trị trên các nền tảng báo chí số không chỉ là một giải pháp truyền thông, mà còn là hành động chính trị có tính chiến lược, nhằm chủ động tạo dựng “vùng an toàn thông tin” cho xã hội.

Số liệu nghiên cứu từ “Báo cáo tin tức kỹ thuật số” của viện nghiên cứu Reuters năm 2024 (“Reuters Institute Digital News Report 2024”) cho thấy, phương tiện truyền thông ngày càng bị thách thức bởi thông tin sai lệch, lòng tin thấp, các cuộc tấn công của các chính trị gia và môi trường kinh doanh không chắc chắn.

Tin tức giả mạo, thông tin không chính xác, và các dạng thông tin có mục đích thao túng tâm lý người đọc đã trở thành một vấn nạn toàn cầu, ảnh hưởng trực tiếp đến nhận thức xã hội và hành vi của công chúng. Các thông tin sai lệch thường được lan truyền nhanh chóng nhờ tính chất lan tỏa của mạng xã hội và khả năng tiếp cận dễ dàng với mọi đối tượng. Những thông tin này có thể gây ra sự hoang mang, hiểu lầm, và thậm chí kích động bạo lực hoặc thù địch trong xã hội.

Câu hỏi đặt ra là tại sao thông tin sai lệch thường chọn mạng xã hội làm môi trường để hình thành, phát triển? Trước tiên, nó phụ thuộc vào đặc điểm của mạng xã hội. Mạng xã hội (social network) là hệ thống thông tin cung cấp cho cộng đồng người sử dụng các dịch vụ lưu trữ, cung cấp, sử dụng, tìm kiếm, chia sẻ và trao đổi thông tin, bao gồm dịch vụ tạo trang thông tin điện tử cá nhân, diễn đàn (forum), trò chuyện (chat), chia sẻ âm thanh, hình ảnh và các hình thức dịch vụ tương tự.

Hiện nay, phần lớn người dùng mạng xã hội của Việt Nam sử dụng các nền tảng mạng như: Facebook, Instagram, TikTok, Zalo, YouTube, Twitter… Trừ Zalo là mạng xã hội được cung cấp bởi công ty trong nước - công ty cổ phần VNG, các nền tảng còn lại được sáng lập, điều hành bởi các công ty nước ngoài, đặt máy chủ tại nước ngoài. Điều này gây ra không ít khó khăn cho công tác quản lý, kiểm soát nội dung đăng tải trên các nền tảng mạng xã hội hiện nay.

Trên các nền tảng mạng xã hội, các nội dung hình ảnh, video được cắt ngắn gọn, từ 10 giây đến vài phút, thông tin đưa trên các nền tảng này có hiện tượng bị cắt ghép, không đầy đủ, chữ nghĩa sai dẫn đến thông tin sai. Ai cũng có thể tải lên thông tin từ đây, nên đã có nhiều trường hợp thông tin trên tiktok và các nền tảng mạng xã hội sai sự thật, gây hoang mang dư luận.

Lợi dụng điều này, các thế lực thù địch triệt để khai thác mạng xã hội làm công cụ để phát tán thông tin xấu độc. Chúng tung ra những luận điệu sai trái, thù địch; bôi nhọ, xuyên tạc sự thật lịch sử, gây chia rẽ đoàn kết nội bộ.

Trong cuộc chiến chống lại tin sai trên mạng xã hội, các cơ quan báo chí không thể đứng ngoài cuộc, không thể đứng ngoài xu hướng tận dụng chuyển đổi số để tăng cường xây dựng các kênh nội dung số uy tín, mạnh mẽ để đưa các thông tin chính xác đến với độc giả.

“Chiến lược chuyển đổi số báo chí đến năm 2025, định hướng đến năm 2030” được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt ngày 6/4/2023 chính là cơ sở để các cơ quan báo chí đẩy mạnh phát triển nội dung video trên các mạng xã hội, nhằm tăng chất lượng, hiệu của mảng nội dung này.

Tận dụng “vũ khí mềm” trong cuộc chiến chống tin giả

Mỗi cơ quan báo chí hiện nay đều đang chuyển đổi số theo hướng đưa các nhóm nội dung thông tin lên đa dạng nền tảng điện tử như: báo mạng và mạng xã hội, như: Facebook, Google Podcast, Instagram, YouTube, Soundclound, Spotify, Amazon music...

Sử dụng các mạng xã hội để truyền tải nội dung chính trị giúp các cơ quan báo chí tiếp cận rộng rãi đến người đọc; đồng thời, tăng tính tương tác với các tin tức, khi người xem có thể bình luận, chia sẻ, tạo ra sự tương tác nhiều chiều (giữa cơ quan báo chí và người xem, giữa độc giả với nhau và giữa độc giả với chủ thể thông tin). Việc xây dựng nội dung chính trị trên các kênh mạng xã hội cũng giúp các cơ quan báo chí đa dạng hóa hình thức truyền thông thông qua việc xây dựng nội dung kết hợp hình ảnh, âm thanh, đồ họa để truyền tải thông tin một cách sinh động, tăng sức hấp dẫn cho thông tin.

Đài Truyền hình Việt Nam (VTV) là một trong những đơn vị tham gia mạnh mẽ vào chuyển đổi số, trong đó, có nhiều kênh trên nền tảng Facebook, YouTube, TikTok, Zalo video. Tính đến ngày 30/4/2025, VTV có khoảng gần 10 kênh chính thức trên nền tảng YouTube, ngoài ra có nhiều kênh trên TikTok và zalo video, với hàng chục nghìn video, nội dung hàng chục triệu người theo dõi.

Tương tự, báo Nhân Dân có kênh YouTube với hơn 3,55 triệu người theo dõi với khoảng 147 nghìn video đã đăng tải (tính đến 30/4/2015). Theo khảo sát, hơn 50% trong số các video đăng tải là nội dung chính trị trong nước. Kênh TikTok với hơn nửa triệu người theo dõi và kênh Facebook, Zalo video của báo Nhân Dân hoạt động hiệu quả khi update tin nóng liên tục, thu hút đông đảo công chúng quan tâm.

Cũng tính đến ngày 30/4/2025, kênh YouTube của VietnamPlus có 562 nghìn người đăng ký với 26 nghìn video đã đăng tải (bao gồm cả video, short – video ngắn khung hình dọc và video phát trực tiếp). Kênh TikTok của VietnamPlus với gần 1 triệu lượt theo dõi thường xuyên đăng tải các thông tin chính trị trong và ngoài nước với sự tham gia tương tác lớn của độc giả.

Không gian số ngày nay không chỉ là môi trường truyền tải thông tin, mà là chiến trường tư tưởng, nơi mỗi sản phẩm nội dung chính trị nếu được xây dựng thuyết phục có chiều sâu, chạm đến cảm xúc và lý trí người xem là một chiến lược cần thiết để dẫn dắt nhận thức, củng cố niềm tin và định hướng dư luận theo hướng tích cực có thể trở thành “vũ khí mềm” sắc bén bảo vệ nền tảng tư tưởng, bảo vệ chế độ. Nội dung chính trị khi “nói đúng”, “nói trúng” và “nói hay” sẽ không còn là mảng khô khan, mà trở thành điểm tựa tinh thần, kênh dẫn truyền giá trị lịch sử và ý thức công dân. Do đó, phát triển nội dung chính trị chất lượng trên nền tảng số cần được xem là trụ cột trong chiến lược truyền thông quốc gia, góp phần bảo vệ an ninh tư tưởng và chủ động định hình không gian thông tin của đất nước.

Vì thế, mỗi cơ quan báo chí cần triển khai đồng bộ các giải pháp về nguồn lực vật chất (trang thiết bị, hạ tầng số) và nguồn lực con người (đội ngũ những người sản xuất, biên tập, chịu trách nhiệm xuất bản), kết hợp với đó là khảo sát dữ liệu công chúng trên mạng xã hội để nâng cao chất lượng nội dung video chính trị trên các nền tảng mạng xã hội của cơ quan mình, xây dựng được mối quan hệ bền vững với khán giả, từ đó góp phần vào việc cung cấp thông tin chính xác và đáng tin cậy trong thời đại số.