Vòng phong tỏa của Israel đẩy Gaza vào nạn đói

Kể từ khi bùng phát hồi tháng 10/2023, chiến sự ở Dải Gaza đã khiến hơn 59.000 thiệt mạng và khoảng 143.000 người bị thương. Nhưng đó chỉ là một phần của bức tranh tang thương ở Gaza.

Dải đất nhỏ nằm bên bờ Địa Trung Hải đang đối mặt nạn đói nghiêm trọng. Báo cáo của Liên Hợp Quốc ngày 29/7 cho hay ít nhất 16 trẻ em dưới 5 tuổi đã chết vì các bệnh liên quan đến nạn đói kể từ ngày 17/7 và nửa triệu người hiện trong tình trạng "thiếu lương thực nghiêm trọng". Cơ quan y tế do Hamas kiểm soát ở Gaza cho biết số người chết vì suy dinh dưỡng đã vượt quá 100, trong đó có ít nhất 80 trẻ em.

Giới quan sát cho rằng dù Israel tuyên bố mục tiêu họ nhắm tới là "xóa sổ Hamas", chiến dịch tấn công và phong tỏa kéo dài của họ đã thực sự đẩy người dân Gaza đến bờ vực sụp đổ. "Chính sách của Israel đã khiến Gaza trở thành nơi không thể ở được", Derek Summerfield, bác sĩ tâm thần ở Anh, nhận xét.

Summerfield thêm rằng Israel đã phá hủy mọi thứ ở Gaza, khiến "người dân không còn gì cả và cảm thấy họ không thể tiếp tục sống".

Nạn đói mà các cơ quan viện trợ từng cảnh báo đã trở thành thực tế đối với người Palestine ở Dải Gaza. Tuần trước, hơn 100 cơ quan viện trợ đã gửi thư ngỏ khẩn cấp kêu gọi chính phủ Israel hợp tác với Liên Hợp Quốc và cho phép dòng chảy viện trợ vào khu vực.

"Nạn đói không chỉ là vấn đề về thể chất, mà còn là tinh thần. Nó có thể khiến người đang bị cơn đói giày vò mất đi nhân tính và không còn coi trọng phẩm giá. Sau đó, họ phải đối diện với ký ức về việc lục tìm thức ăn trong thùng rác hay mọi thứ khác đã làm để sống sót", Alex de Waal, giám đốc điều hành của Quỹ Hòa bình Thế giới tại Đại học Tufts ở Mỹ, nói.

Ông de Waal nhấn mạnh nạn đói đang khiến cấu trúc xã hội ở Gaza bị phá hủy và người dân "trở thành những nạn nhân tuyệt vọng".

"Nạn nói không diễn ra chóng vánh như một trận không kích, mà có thể kéo dài 60-80 ngày. Tình hình ở Gaza có thể kéo dài hơn", ông nói.

Chính phủ Israel phủ nhận thông tin có nạn đói ở Dải Gaza. Tuy nhiên, Tổng thống Mỹ Donald Trump ngày 28/7 bác tuyên bố đó, nói rằng "Gaza thực sự có nạn đói, các bạn không thể lấp liếm điều đó".

Sau khi xung đột nổ ra, Gaza đã đối mặt với một trong những cuộc khủng hoảng nhân đạo tồi tệ nhất thế giới, nhưng lệnh ngừng bắn giữa Israel và Hamas từ ngày 17/1 đã giúp cải thiện đáng kể tình hình, nhờ các đoàn xe tải chở hàng viện trợ nhân đạo của Liên Hợp Quốc vào dải đất.

Dữ liệu do Cơ quan Điều phối Hoạt động chính phủ ở các Vùng lãnh thổ (COGAT) của quân đội Israel cho thấy viện trợ nhân đạo vào Dải Gaza đạt mức cao nhất trong một năm qua vào tháng 2, với hơn 295.000 tấn hàng đã được chuyển vào dải đất. Vào tháng 1, hơn 206.000 tấn hàng viện trợ nhân đạo cũng được đưa tới Dải Gaza, cao hơn nhiều tháng trước đó.

Tuy nhiên, chính phủ Israel ngày 2/3 tuyên bố ngừng mọi hoạt động viện trợ nhân đạo và cung cấp nhiên liệu cho Gaza, đồng thời đóng tất cả cửa khẩu biên giới. Thủ tướng Benjamin Netanyahu giải thích quyết định nhằm gây áp lực buộc Hamas phải trả con tin sau khi giai đoạn đầu của thỏa thuận ngừng bắn hồi tháng 1 hết hạn.

Vòng phong tỏa của Israel khiến lượng hàng viện trợ vào Dải Gaza xuống mức 0 vào tháng 3 và tháng 4. Israel cũng đơn phương nối lại chiến dịch ở Gaza ngày 18/3, tiếp tục các cuộc không kích và tấn công trên bộ vào dải đất.

Những động thái này đã đẩy Gaza vào tình trạng tuyệt vọng như hiện tại. Khi lương thực và nhu yếu phẩm khác ngày càng khan hiếm và đắt đỏ, nhiều người Palestine không còn khả năng tự nuôi sống bản thân và gia đình.

"Tiếng trẻ em khóc vì đói không lúc nào ngừng. Mỗi ngày, nhiều người gõ cửa nhà chúng tôi xin thức ăn. Họ không muốn tiền, chỉ muốn bánh mì thôi", Rania Al Shrehi, nhân viên của Ủy ban Cứu hộ Quốc tế (IRC) tại Gaza, kể.

Trong hai tháng siết lệnh phong tỏa, Israel đã tìm cách thiết lập cơ chế viện trợ mới với hỗ trợ của Mỹ và tách bạch với Liên Hợp Quốc. Đến cuối tháng 5, Quỹ Nhân đạo Gaza (GHF) được thành lập với nhiệm vụ tạo ra "trung tâm phân phối an toàn" cho người Palestine.

GHF là tổ chức có trụ sở tại Mỹ, được chính phủ Mỹ và Israel hậu thuẫn nhằm cung cấp viện trợ nhân đạo tại Gaza, thay vì thông qua các cơ chế cứu trợ truyền thống do Liên Hợp Quốc dẫn đầu. Dù Israel tạm thời mở lại một số kênh viện trợ của Liên Hợp Quốc để cùng hoạt động với GHF, hầu như tất cả viện trợ vào Gaza đều chảy qua quỹ mới này.

Tuy nhiên, có hai vấn đề với GHF. Một là tất cả các địa điểm phân phát hàng viện trợ nhân đạo của tổ chức đều nằm ở miền trung hoặc nam Gaza, đồng nghĩa khu vực phía bắc hầu như không nhận được đồ cứu trợ. Hai là người Palestine sẽ phải đi qua các chốt kiểm soát quân sự của Israel để có thể tới điểm viện trợ, trong khi giao tranh vẫn tiếp diễn.

Hậu quả là hơn 750 người đã thiệt mạng vì hỏa lực của binh sĩ Israel và các vụ bạo lực khi cố tới các điểm phân phối, theo Liên Hợp Quốc. Vụ giẫm đạp tại một trung tâm viện trợ do GHF điều hành tháng này khiến ít nhất 20 người chết.

GHF tuyên bố đã cung cấp hơn 97 triệu bữa ăn trong tháng 5 và 6. Tuy nhiên, số hàng viện trợ vào Gaza trong thời gian này chỉ ở mức 20.000-37.000 tấn, thấp hơn rất nhiều so với trước khi dải đất bị phong tỏa.

Giới quan sát cho rằng chỉ những người khỏe mạnh mới có đủ khả năng vượt quãng đường xa, đầy hiểm nguy tới các trung tâm cứu trợ, chen lấn với đám đông và nhận thức ăn mang về.

Thông tin về tình trạng suy dinh dưỡng và nạn đói ở Gaza bắt đầu xuất hiện nhiều trong vài tuần qua. Một báo cáo gần đây của Liên Hợp Quốc thậm chí tuyên bố "người Palestine ở Gaza đang chết đói".

Nhiều người chỉ trích đã cáo buộc Israel làm ngơ trước những hậu quả nhân đạo do hành động của họ gây ra, cũng như đang cố trừng phạt người Palestine và gây ra nạn đói. Giới phân tích cảnh báo những hậu quả đó có thể kéo dài nhiều thế hệ.

"Israel đã áp dụng một chiến thuật trong vài tuần qua, đó là khiến điều kiện ở Gaza trở nên không thể chịu đựng được và không thể duy trì sự sống của con người. Khi điều kiện sống suy giảm và mức độ hỗn loạn gia tăng, họ tin những người dân ở đó sẽ rời đi", Mouin Rabbani, biên tập viên của tạp chí Jadaliyya, cho hay.

Đối mặt với làn sóng chỉ trích từ cộng đồng quốc tế, Israel được cho là bắt đầu có các động thái để tăng cường viện trợ, dù vẫn công khai phủ nhận có nạn đói ở Gaza. Ngày 6/7, nội các Israel đã bỏ phiếu thông qua việc cho phép nhiều đoàn xe viện trợ hơn tới phía bắc Gaza.

Tuy nhiên, các nhà phân tích cho hay việc thay đổi chính sách được thực hiện chậm chạp, trong khi giao tranh vẫn tiếp diễn và tình trạng cướp bóc trên các tuyến đường tới điểm viện trợ ngày càng nghiêm trọng.

Cuối tháng 7, Israel tuyên bố sẽ dùng máy bay thả thực phẩm xuống Gaza bằng dù, cũng như cho phép Ai Cập và Các Tiểu vương quốc Arab Thống nhất (UAE) tiến hành viện trợ theo cách tương tự. Tel Aviv cũng công bố các khoảng thời gian ngừng giao tranh mỗi ngày ở một số khu vực nhằm đảm bảo an toàn hơn cho mọi người khi đi nhận viện trợ.

Các nhóm viện trợ và lãnh đạo phương Tây hoan nghênh động thái của Israel, nhưng tiếp tục kêu gọi nước này ngừng bắn và tăng thêm viện trợ. Số hàng viện trợ đến được Dải Gaza trong tháng 7 cũng chỉ ở mức hơn 39.000 tấn.

"Thả hàng viện trợ bằng dù rất tốn kém, không hiệu quả và thậm chí gây nguy hiểm. Đây không phải là biện pháp tối ưu, trong khi chúng ta có những giải pháp thay thế hiệu quả khác như vận chuyển bằng xe tải", David Miliband, giám đốc IRC, nói.

Báo cáo của hệ thống Phân loại Giai đoạn An ninh Lương thực Tích hợp (IPC) liên kết với Liên Hợp Quốc ngày 29/7 nhấn mạnh nạn đói, suy dinh dưỡng và bệnh tật đang lan rộng ở Gaza, kêu gọi cần phải hành động ngay lập tức để chấm dứt các hành động thù địch và cho phép nỗ lực cứu trợ nhân đạo quy mô lớn.

"Đây là con đường duy nhất để ngăn chặn việc có thêm các ca tử vong và nỗi đau khổ của con người nơi đây", báo cáo kết luận.

Thùy Lâm (Theo Axios, Al Jazeera)