Việt Nam vươn thành đối tác hàng đầu của EU sau 5 năm ký EVFTA

Ngày 1-8-2025 đánh dấu tròn 5 năm Hiệp định thương mại tự do giữa Việt Nam và Liên minh châu Âu (EVFTA) chính thức có hiệu lực. Theo EuroCham, vẫn còn nhiều dư địa khai thác cũng như rào cản mà hai bên cần cải thiện để tận dụng hiệu quả hơn.

Kể từ khi Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - EU (EVFTA) có hiệu lực vào tháng 8-2020, sau 5 năm, hiệp định này đã là chất xúc tác cho thương mại giữa Việt Nam và khu vực tăng mạnh, góp phần thúc đẩy mạnh mẽ kim ngạch thương mại song phương, đạt gần 300 tỉ USD, tương đương gần 40% tổng giá trị thương mại tích lũy giữa hai bên trong suốt ba thập niên qua.

Việt Nam hiện là đối tác thương mại hàng đầu của EU tại ASEAN và đối tác lớn thứ 16 trên thế giới. Theo Hiệp hội Doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam (EuroCham), EVFTA theo đó trở thành một hình mẫu hợp tác dựa trên luật lệ, giá trị chung và tầm nhìn phát triển dài hạn, trong bối cảnh bất ổn toàn cầu.

Chiếm gần 40% tổng kim ngạch thương mại ba thập niên với EU

EVFTA là một trong những hiệp định thương mại tự do toàn diện và tham vọng nhất mà EU từng ký với một quốc gia đang phát triển. Hiệp định xóa bỏ hơn 70% thuế quan đối với nhiều mặt hàng xuất nhập khẩu, cùng phần thuế 99% còn lại sẽ được gỡ bỏ dần theo lộ trình.

“Trong bối cảnh bất ổn địa chính trị ngày càng gia tăng và các tuyên bố áp thuế đơn phương liên tục xuất hiện, EVFTA nổi bật như một biểu tượng của niềm tin và tinh thần hợp tác”, ông Bruno Jaspaert, chủ tịch EuroCham, nêu. 

EVFTA còn là chất xúc tác cho sự hòa hợp lâu dài về giá trị và tiêu chuẩn giữa Việt Nam và EU.

Theo số liệu sơ bộ từ Cục Thống kê Việt Nam, chỉ trong vòng chưa đầy 5 năm, từ tháng 8-2020 đến tháng 5-2025, kim ngạch thương mại song phương đạt 298 tỉ USD. 

Con số này chiếm gần 40% tổng kim ngạch thương mại tích lũy giữa hai bên (815 tỉ USD) trong hơn 30 năm hợp tác giao thương kể từ 1995.

Các mặt hàng xuất khẩu sang châu Âu đa dạng từ điện tử, dệt may, nội thất cho đến nông sản. Ở chiều ngược lại, EU là thị trường xuất khẩu lớn thứ ba và là nguồn nhập khẩu lớn thứ tư của Việt Nam, cung cấp các sản phẩm chiến lược như máy móc công nghệ cao, phương tiện vận tải, dược phẩm và công nghệ xanh.

EuroCham nhận định EVFTA đã giúp Việt Nam định vị mình như một trung tâm sản xuất, xuất khẩu đáng tin cậy trong bối cảnh chuỗi cung ứng toàn cầu ngày càng phân mảnh.

Để khai thác EVFTA hiệu quả

Tuy vậy các doanh nghiệp khi muốn tận dụng EVFTA vẫn còn gặp thách thức lớn đối với các cơ chế thực thi phức tạp và rào cản hành chính.

Theo khảo sát Chỉ số Niềm tin kinh doanh (BCI) mới nhất của EuroCham, 37% doanh nghiệp  cho biết thường xuyên gặp phải chênh lệch trong định giá hải quan, khiến chi phí tăng và làm giảm sức cạnh tranh.

EuroCham chỉ ra rằng các quy định chưa rõ ràng, thực thi thiếu đồng bộ, cùng sự thiếu nhất quán giữa các cơ quan chức năng của cả EU và Việt Nam tiếp tục gây trở ngại cho hoạt động thương mại.

“Là chủ doanh nghiệp và cũng đã hỗ trợ nhiều nhà đầu tư khác ‘an cư lập nghiệp’ tại Việt Nam, tôi hiểu cảm giác thất vọng khi các dự án bị trì hoãn do vướng mắc hành chính. Tuy nhiên tôi cũng nhìn thấy một điều tích cực: một Chính phủ sẵn sàng lắng nghe, chủ động đồng hành và thực tâm thúc đẩy cải cách”, chủ tịch EuroCham nói thêm.

Bên cạnh đó, một trong những thách thức lớn nhất trong quá trình thực thi EVFTA hiện nay là quy tắc xuất xứ. Đây là yếu tố then chốt để doanh nghiệp có thể tiếp cận các ưu đãi thuế quan.

Dù EVFTA cho phép cộng gộp xuất xứ với một số nước đối tác, nhiều doanh nghiệp vẫn gặp khó khăn trong việc chứng minh xuất xứ hợp lệ do quy trình chứng từ phức tạp và chuỗi cung ứng phân mảnh. 

"EuroCham tiếp tục ủng hộ việc loại bỏ thêm các rào cản kỹ thuật và phi kỹ thuật trong thương mại, đưa ra những hướng dẫn rõ ràng hơn về mã HS, định giá hải quan và các cơ chế tham chiếu chéo nhất quán giữa các cơ quan hải quan trong và giữa các nước", Phó chủ tịch EuroCham Jean-Jacques Bouflet đề xuất.