Việt Nam nghiên cứu cho phép bán khống chứng khoán, nhà đầu tư cần lưu ý gì?

Không chỉ là công cụ giao dịch, bán khống còn là cơ chế giúp thị trường tự điều chỉnh, tăng thanh khoản và phản ánh giá trị doanh nghiệp sát thực tế.

Việt Nam nghiên cứu cho phép bán khống

Bộ trưởng Bộ Tài chính vừa ban hành quyết định về kế hoạch triển khai Quyết định số 2014/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt đề án nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam.

Trong đó có nội dung nghiên cứu, áp dụng có lộ trình cho phép vay và cho vay chứng khoán, bán khống có kiểm soát thông qua cơ chế giao dịch chứng khoán chờ về, giao dịch trong ngày. Thời hạn hoàn thành nghiên cứu là giai đoạn 2026-2028.

Bán khống là nghiệp vụ cho phép nhà đầu tư mượn cổ phiếu từ công ty chứng khoán hoặc một bên cho vay để bán cổ phiếu ra thị trường khi kỳ vọng giá sẽ giảm. 

Sau đó nhà đầu tư sẽ mua lại số cổ phiếu tương đương với mức giá thấp hơn, trả lại cổ phiếu đã mượn và hưởng chênh lệch giá. Tuy nhiên nếu giá cổ phiếu tăng, người bán khống sẽ chịu lỗ.

Ví dụ nhà đầu tư thấy cổ phiếu công ty A đang giao dịch ở 100 đồng/đơn vị và cho rằng giá sẽ giảm về 80 đồng trong vài tuần tới. 

Nhà đầu tư này quyết định mượn 1.000 cổ phiếu A bán giá 100 đồng/đơn vị, thu về 100.000 đồng tiền bán.

Đến thời hạn cam kết sau vài tuần, giá cổ phiếu A giảm về 80 đồng. Nhà đầu tư mua lại 1.000 cổ phiếu với số tiền 80.000 đồng. Người này trả cổ phiếu cho bên cho mượn và hưởng 20.000 đồng lợi nhuận, chưa tính thuế phí và lãi. Nhưng nếu giá cổ phiếu A tăng lên 120 đồng thì nhà đầu tư lỗ 20.000 đồng.

Hiện Việt Nam chưa cho phép áp dụng hình thức giao dịch bán khống trên thị trường chứng khoán cơ sở, và chỉ áp dụng trên thị trường chứng khoán phái sinh dựa vào phương thức giao dịch hai chiều.

Bước tiến quan trọng của thị trường

Ông Trần Đức Anh, Giám đốc vĩ mô và chiến lược thị trường Chứng khoán KB Việt Nam, nhận định việc triển khai nghiệp vụ bán khống là một bước tiến quan trọng của thị trường chứng khoán.

Bán khống không chỉ đơn thuần là một công cụ giao dịch, mà còn là cơ chế giúp thị trường tự điều chỉnh và phản ánh giá trị doanh nghiệp một cách sát thực hơn. Khi một cổ phiếu bị định giá quá cao, hoạt động bán khống sẽ tạo ra áp lực bán cần thiết, giúp giá quay về gần giá trị nội tại, qua đó hạn chế nguy cơ hình thành bong bóng đầu cơ.

Ở khía cạnh thanh khoản, nghiệp vụ này góp phần tăng khối lượng giao dịch, khiến hoạt động mua bán trở nên linh hoạt, hấp dẫn hơn trong mắt nhà đầu tư tổ chức và quỹ nước ngoài - những đối tượng đặc biệt coi trọng sự hoàn thiện của cơ chế vận hành.

Ngoài ra bán khống cũng mang lại một công cụ phòng ngừa rủi ro hữu hiệu cho nhà đầu tư, giúp bảo vệ danh mục trong giai đoạn thị trường kém thuận lợi, đồng thời mở ra cơ hội sinh lời trong một số chiến lược đầu tư đặc thù.

Tuy nhiên ông Đức Anh cũng cho rằng để quản lý hiệu quả nghiệp vụ bán khống và hạn chế các hành vi thao túng giá cổ phiếu, Bộ Tài chính cần xây dựng một cơ chế kiểm soát chặt chẽ, minh bạch và đồng bộ ngay từ đầu.

Trước hết, nên xây dựng danh mục cổ phiếu đủ điều kiện bán khống, ưu tiên các mã có thanh khoản cao, vốn hóa lớn, tỉ lệ free-float hợp lý và biến động giá ổn định, nhằm giảm rủi ro thao túng ở nhóm cổ phiếu nhỏ.

Bên cạnh đó cần quy định rõ về tỉ lệ ký quỹ, giới hạn vay mượn và thời hạn hoàn trả chứng khoán, để đảm bảo nhà đầu tư có năng lực tài chính và tránh tình trạng sử dụng đòn bẩy quá mức.