Việt Nam đưa siêu máy tính, ứng dụng AI vào dự báo bão, mưa lớn

Cục Khí tượng thủy văn đã đưa siêu máy tính CrayXC40, ứng dụng AI để nâng cao độ chính xác trong các bản tin dự báo, cảnh báo bão, mưa lớn và các loại hình thiên tai.

Ngày 3-10, Cục Khí tượng thủy văn cho biết nhân dịp kỷ niệm 80 năm Ngày truyền thống ngành khí tượng thủy văn (3-10-1945 - 3-10-2025), Cục Khí tượng thủy văn vinh dự được Chủ tịch nước tặng Huân chương Lao động hạng nhất.

Theo kế hoạch, lễ kỷ niệm và đón nhận huân chương tổ chức chiều nay. Tuy nhiên trước diễn biến mưa lũ phức tạp sau bão số 10 và bão Matmo (bão số 11) có thể sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến nước ta, Cục Khí tượng thủy văn quyết định hoãn buổi lễ để tập trung tối đa cho công tác dự báo bão phục vụ phòng chống thiên tai.

Theo Cục Khí tượng thủy văn, sau 80 năm, ngành khí tượng thủy văn có những bước tiến phát triển vượt bậc trong dự báo bão, mưa lớn, cảnh báo các loại hình thiên tai.

Hiện nay, mạng lưới trạm khí tượng thủy văn quốc gia hiện có 2.807 trạm (tăng 44% so với giai đoạn 2016-2023), tỉ lệ tự động hóa quan trắc khí tượng đạt 65%, mưa đạt 100%, dông sét đạt 100%, thủy văn đạt 69% và hải văn đạt 74%, mạng lưới ra đa thời tiết hiện đại được phân bố về cơ bản bao phủ toàn quốc.

Về phát triển công nghệ, thiết bị mới, Cục Khí tượng thủy văn cho biết đã đưa siêu máy tính CrayXC40 vào vận hành tính toán, đây là bước đột phá ngành.

Với công suất gần 80 TFLOPS, siêu máy tính CrayXC40 cho phép chạy dự báo phân giải 3km cho toàn bộ lãnh thổ và Biển Đông chỉ trong 30-40 phút, đưa Việt Nam vào nhóm quốc gia có năng lực tính toán mạnh trong khu vực.

Đơn cử trong các đợt mưa lớn tháng 9-2024, hệ thống này đã giúp cập nhật bản đồ dự báo mưa định lượng 3km, hỗ trợ cảnh báo lũ quét và sạt lở đất tới cấp xã.

Công nghệ mô hình dự báo thời tiết số (NWP) cũng được cục nâng cấp mạnh mẽ. Các mô hình phân giải cao (1-3km) được đồng bộ hóa toàn bộ dữ liệu quan trắc trong nước, kết hợp với nguồn dự báo từ ECMWF để giảm độ trễ sản phẩm từ 5 - 8 giờ xuống còn 2 - 3 giờ. 

Hệ thống dự báo tổ hợp với 32 thành phần hạn ngắn và 51 thành phần hạn vừa giúp tạo bản đồ xác suất, dự báo tác động và mưa định lượng cho hơn 3.000 xã, phường.

Theo Cục Khí tượng thủy văn, trí tuệ nhân tạo (AI) đã được ngành ứng dụng trong nhận dạng bão, dự báo mưa cực ngắn, phân tích ảnh vệ tinh Himawari, cải thiện dự báo cường độ xoáy thuận nhiệt đới.

Ví dụ, mô hình học sâu tích hợp dữ liệu vệ tinh và ra đa đã giúp nhận diện sớm tâm bão Noru (2022) khi vào Biển Đông, hỗ trợ cảnh báo sớm 72 giờ.

Đây là bước chuẩn bị quan trọng để Việt Nam từng bước làm chủ công nghệ dự báo đa quy mô bằng AI, hướng tới phát triển mô hình mang thương hiệu Việt Nam.

Cục cũng ứng dụng các công nghệ AI, mô hình tổ hợp, ra đa và hệ thống định vị sét, cho phép đưa ra cảnh báo cực ngắn hạn (0 - 6 giờ) với độ chính xác ngày càng cao. Cổng thông tin iWeather.gov.vn được vận hành theo hướng phục vụ trực tiếp người dân.

Cùng với đó ứng dụng hệ thống cảnh báo lũ quét, sạt lở đất thời gian thực, sử dụng công nghệ mô phỏng độ ẩm đất kết hợp với phân tích dữ liệu mưa để đưa cảnh báo trực tuyến đến cấp xã. Đây là bước đột phá rõ rệt, thể hiện quyết tâm cao trong việc đưa khoa học vào phục vụ đời sống, nhất là tại các vùng sâu, vùng xa.

Nhờ đổi mới công nghệ và nâng cao kỹ năng dự báo viên, chất lượng dự báo đã cải thiện rõ rệt như hạn dự báo bão nâng từ 24 giờ lên 3 ngày, cảnh báo đưa ra trước 5 ngày, sai số vị trí bão ở hạn 48 giờ giảm một nửa.

Các dự báo mưa lớn, cảnh báo lũ trước 2 - 3 ngày đạt độ tin cậy khoảng 75%, cảnh báo mưa dông cục bộ trước 30 phút đến vài giờ và dự báo rét đậm, rét hại và nắng nóng diện rộng đạt độ tin cậy 70-90%.