Viện trợ quốc tế 'nghẹt thở'

Hệ thống viện trợ quốc tế đang ở ngưỡng “nghẹt thở” khi phương Tây cắt giảm viện trợ, đe dọa cuộc sống của hàng triệu người trong năm tới.

Mỗi hai tháng, Claudia Ncutinamagara (39 tuổi) - một phụ nữ Burundi đang sống trong trại tị nạn lớn, nhận được 4kg ngũ cốc, 1kg đậu lăng và chỉ hơn 1l dầu ăn để nuôi gia đình 4 người.

Khẩu phần ít ỏi đến mức cô gặp khó khăn khi nuôi cậu con trai út, một bé trai sơ sinh, bằng sữa mẹ.

Ncutinamagara là một trong 240.000 người tị nạn tại trại Kakuma của Liên Hợp Quốc ở vùng hẻo lánh phía bắc Kenya.

Tại một trong những trại tị nạn lớn nhất thế giới này, họ đã chứng kiến nguồn viện trợ quốc tế mà họ phụ thuộc để sống sót bị cắt giảm trong năm nay.

Điều này dẫn đến hệ lụy lớn: Hàng chục nghìn trẻ em nghỉ học, nhiều người rơi vào tình trạng suy dinh dưỡng và các bệnh viện không còn thuốc men, theo Bloomberg.

10 tháng trước, Tổng thống Mỹ Donald Trump bắt đầu cắt giảm hệ thống viện trợ nước ngoài. Các quốc gia phương Tây như Anh, Đức và Hà Lan cũng cắt mạnh ngân sách hỗ trợ.

Giờ đây, hơn 100 triệu người tị nạn và người buộc phải di cư trên thế giới bắt đầu cảm nhận tác động rõ rệt.

Kakuma là một trong những trại tị nạn lớn nhất thế giới. Ảnh: Simon Marks/Bloomberg.

Cắt giảm viện trợ

Trại Kakuma đã chứng kiến số ca suy dinh dưỡng nặng ở trẻ dưới 6 tháng tuổi tăng 50% trong năm nay, theo Liên Hợp Quốc.

Nhân sự trong các trường học được Mỹ tài trợ giảm 40%, khiến nhiều lớp học trở nên quá tải và ước tính khoảng 20.000 trẻ phải nghỉ học.

Tỷ lệ tảo hôn, mại dâm để kiếm sống và bạo lực gia đình đều tăng mạnh trong trại, theo các tổ chức phi chính phủ quốc tế.

Trại cũng ghi nhận ngày càng nhiều nhiều ca suy dinh dưỡng giai đoạn muộn ở trẻ em, tình trạng thiếu máu ở phụ nữ mang thai, tử vong sơ sinh và thai chết lưu.

Tỷ lệ tiêm chủng cũng đang giảm. Theo Bai Mankay Sankoh, phó giám đốc Chương trình Lương thực Thế giới (WFP) tại Kenya, với rất ít nguồn tài chính để bù đắp phần viện trợ Mỹ đã mất đi, tình hình có khả năng tệ hơn trong năm tới.

“Việc cắt viện trợ đến như một cú đánh mạnh. Nó giáng vào các cơ quan của Liên Hợp Quốc, tổ chức phi chính phủ và thậm chí cả chính phủ”, Sankoh nói. “Tất cả chúng ta đều có trách nhiệm bảo đảm rằng chúng ta không để người dân chết rồi mới bắt đầu ứng phó”.

Trên toàn cầu, cam kết mới của Mỹ đối với viện trợ y tế - dành cho những bệnh như sốt rét, lao và HIV - đã giảm 34%, xuống còn 7,5 tỷ USD trong năm tài khóa kết thúc vào tháng 9, so với cùng kỳ năm 2024. Cam kết dành cho cứu trợ thiên tai giảm 68%, xuống 2,5 tỷ USD. Trong khi đó, những khoản dành cho người tị nạn, dự án phát triển và hỗ trợ lương thực khẩn cấp giảm 7,7 tỷ USD, xuống còn 4,7 tỷ USD, theo dữ liệu ngân sách Mỹ được Trung tâm Phát triển Toàn cầu phân tích. Trại tị nạn Kakuma ở miền Bắc Kenya. Ảnh: Simon Marks/Bloomberg. Người phát ngôn Nhà Trắng Anna Kelly cho biết ông Trump “đã khôi phục thành công chính sách đối ngoại ‘Nước Mỹ trên hết’ đồng thời vẫn duy trì vị thế của Mỹ là quốc gia hào phóng nhất thế giới”.“Tuy nhiên, thay vì để các quan chức phát tiền tùy ý, toàn bộ viện trợ quốc tế giờ đây được phân bổ một cách có chiến lược và phù hợp với chương trình nghị sự mà người dân đã bỏ phiếu lựa chọn”, bà nói.Trại tị nạn kiệt quệNạn đói toàn cầu đang ở mức kỷ lục, với 319 triệu người đối mặt với tình trạng mất an ninh lương thực nghiêm trọng, trong đó có 44 triệu người ở mức khẩn cấp, theo WFP.“Chúng ta thực sự đang chứng kiến hàng triệu sinh mạng bị đe dọa ở đây”, Kate Almquist Knopf, cựu lãnh đạo Cơ quan Phát triển Quốc tế Mỹ (USAID) tại châu Phi, nhận định.Tại một trong những bệnh viện chính của Kakuma, do Hội Chữ Thập Đỏ Kenya vận hành, 75% nhân viên đã bị cắt giảm kể từ đầu năm. Bệnh viện gần như cạn kiệt vật tư y tế, gồm cả thuốc điều trị tiểu đường và tiêu chảy, đồng thời không còn ngân sách để bảo trì máy X-quang do USAID tài trợ mua vào năm 2024. Ban quản lý bệnh viện thậm chí còn quyết định cắt giảm băng thông gói Internet để tiết kiệm chi phí.“Những đợt cắt giảm mới thực sự ảnh hưởng chúng tôi rất nhiều”, Moses Chesoli - nhân viên y tế phụ trách bệnh viện Kakuma thuộc Hội Chữ Thập Đỏ Kenya - cho biết.Trong nhiều thập kỷ, Kenya đã tiếp nhận người tị nạn từ các quốc gia bất ổn xung quanh như Somalia, Nam Sudan, CHDC Congo và Uganda.Nhưng nay, Kenya đang phải đối mặt với gần 1 triệu người tị nạn, ngày càng thất vọng vì thiếu ăn, thất nghiệp và bất ổn. Chính phủ đã nhiều lần điều động lực lượng an ninh - vốn được giao nhiệm vụ chống lại nhóm Hồi giáo cực đoan Al-Shabaab - để đổi hướng sang trấn áp các cuộc biểu tình bạo lực trong trại Kakuma. Một phụ nữ mang thai tại bệnh viện do Ủy ban Cứu hộ Quốc tế điều hành. Ảnh: Simon Marks/Bloomberg. Nghiêm trọng hơn, các nhà chức trách lo ngại việc cắt giảm này sẽ tạo ra một thế hệ thanh thiếu niên không được giáo dục, dễ bị lôi kéo vào tội phạm và khủng bố. Hiện nay, hơn 80% người tị nạn trong độ tuổi lao động tại Kakuma thất nghiệp, so với mức 51% của toàn Kenya, theo Nghiên cứu Kinh tế Xã hội Dài hạn về Người tị nạn và Cộng đồng chủ nhà Kenya.Dữ liệu thu thập tháng 10 của Refugee Group - tổ chức điều phối các NGOs quốc tế và địa phương - cho thấy hoạt động tuyển mộ phần tử cực đoan từ cộng đồng người tị nạn ở Kenya đã tăng 40% kể từ khi viện trợ quốc tế bị cắt giảm.“Nếu những đứa trẻ này không được tham gia vào các hoạt động lành mạnh, chúng rất dễ bị lôi kéo vào băng nhóm tội phạm vị thành niên hoặc mạng lưới tội phạm xuyên quốc gia, bao gồm cả tổ chức khủng bố”, Mercy Mwasaru, Ủy viên phụ trách vấn đề tị nạn của Kenya, cảnh báo.Theo một báo cáo của Refugee Group được Bloomberg tiếp cận, 95% người tị nạn ở Kakuma cho biết họ hoặc người quen bị tấn công trong 6 tháng qua do thiếu thực phẩm, dịch vụ bị cắt giảm hoặc thiếu việc làm.Tình hình nghiêm trọng do cắt giảm viện trợ quốc tế đã khiến một số nước tiếp nhận người tị nạn đặt câu hỏi liệu họ có nên đóng cửa biên giới hay không.“Lần đầu tiên, bạn nghe thấy Kenya tự hỏi: ‘Chúng ta có nên tiếp tục mở cửa đón người tị nạn, hay nên đóng cửa lại?’” Sankoh nói.Dù vậy, Bloomberg đánh giá các trại tị nạn của Kenya vẫn còn khá hơn so với những trại ở các quốc gia bị xung đột tàn phá gần đó. Tại Somalia, Liên Hợp Quốc hiện chỉ còn cung cấp viện trợ lương thực cho 350.000 người, giảm mạnh so với 1,1 triệu người hồi tháng 8. Ở Nam Sudan, WFP cảnh báo vào tháng 10 rằng hoạt động nhân đạo của họ sẽ phải đối mặt với “tình trạng đứt gãy nghiêm trọng vào cuối năm khi nguồn dự trữ lương thực trong nước cạn kiệt”. Còn tại Sudan, hơn 800 bếp ăn cung cấp suất ăn miễn phí đã đóng cửa, khiến đất nước - vốn đã kiệt quệ vì cuộc nội chiến làm hơn 400.000 người thiệt mạng và gây ra thảm họa nhân đạo lớn nhất thế giới - càng thêm khốn khó.“Nhiều người đang phải chịu đựng nạn đói và chết mà chẳng ai biết”, Osman Glal, tình nguyện viên và giám sát viên tại Emergency Response Rooms - tổ chức ở Sudan điều hành các trung tâm y tế và bếp ăn từ thiện - cho biết.Mwasaru, ủy viên phụ trách vấn đề tị nạn, cảnh báo tình hình sẽ còn tồi tệ hơn vào năm 2026."Hệ thống đang bị nghẹt thở", bà nói. "Tôi sẽ chỉ còn lại số tiền tối thiểu để vận hành qua tháng 12."Lý giải vận mệnh của các nền kinh tếMục Thế giới giới thiệu cuốn “Quốc gia thăng trầm: Lý giải vận mệnh của các nền kinh tế” được NXB Thế giới cho ra mắt vào năm 2018. Tác phẩm làm rõ sự phát triển và đi xuống của nền kinh tế thế giới từ cuối thập niên 1990 đến đầu những năm 2000. Cuốn sách vạch ra 10 quy luật để nhận diện về chu kỳ kinh tế dẫn đến vận mệnh tăng trưởng hay suy thoái của một quốc gia.> Độc giả có thể xem thêm tại đây.