Vì sao xếp hạng tín nhiệm quốc tế của doanh nghiệp Việt Nam bị “chặn trần”

Gần đây, có ý kiến cho rằng việc một số doanh nghiệp lớn tại Việt Nam khi được các tổ chức quốc tế xếp hạng tín nhiệm ở mức “junk” hay “non investment” là dấu hiệu tiêu cực. Tuy nhiên, nếu hiểu đúng cách vận hành của hệ thống xếp hạng tín nhiệm quốc tế, sẽ thấy đây hoàn toàn là điều bình thường và không đồng nghĩa là doanh nghiệp “junk”.

Xếp hạng tín nhiệm và trần quốc gia

Trước hết, cần làm rõ xếp hạng tín nhiệm là gì. Đây là thước đo đánh giá mức độ rủi ro tín dụng – khả năng trả nợ của một quốc gia hay doanh nghiệp. Đối với doanh nghiệp Việt Nam muốn huy động vốn qua kênh trái phiếu quốc tế, xếp hạng tín nhiệm gần như là “chiếc vé thông hành” để tiếp cận nhà đầu tư toàn cầu. Mức xếp hạng càng cao, chi phí vay càng thấp; nhưng để đạt được mức cao đó không chỉ phụ thuộc vào sức khỏe tài chính nội tại, mà còn phụ thuộc vào “trần” xếp hạng tín nhiệm quốc gia.

Đây là nguyên tắc bất di bất dịch trong ngành xếp hạng tín nhiệm. Năm 2024, cả ba tổ chức xếp hạng tín nhiệm lớn gồm Moody’s, Fitch Ratings và S&P Global Ratings đều duy trì xếp hạng tín nhiệm của Việt Nam ở mức ổn định. Cụ thể, Fitch và S&P giữ mức BB+, trong khi Moody’s duy trì mức Ba2. Như vậy, về nguyên tắc, mọi doanh nghiệp trong nước — kể cả tập đoàn tư nhân hàng đầu hay doanh nghiệp nhà nước lớn — đều không thể được xếp hạng cao hơn BB+ với Fitch hay S&P, hay Ba2 với Moody’s.

Nghĩa là, từ doanh nghiệp nhà nước lớn hay các doanh nghiệp tư nhân đều “chia sẻ” cùng một trần quốc gia. Minh chứng là mới đây, S&P Global Ratings cũng công bố xếp hạng tín nhiệm Vietcombank là BB+, Techcombank là BB và Eximbank là BB‑. Thông thường, khu vực ngân hàng thường có mức xếp hạng tín nhiệm cao hơn so với các khu vực khác. Đầu năm 2025, Vinhomes cũng được Moody’s xếp hạng tín nhiệm Ba2 triển vọng ổn định, Fitch xếp hạng tín nhiệm ở mức BB- triển vọng ổn định.

“Junk” không đồng nghĩa với “xấu”

Thuật ngữ “junk” trong xếp hạng tín nhiệm thường dễ gây hiểu lầm. Trên thực tế, BB+ thực chất là mức cao nhất trong nhóm Non Investment Grade, sát ngưỡng Investment Grade (BBB-). Hiện cũng có hàng chục quốc gia trên thế giới đang được các hãng xếp hạng như Fitch, S&P, Moody’s đặt ở mức BB+, BB hay thấp hơn - tức là nằm trong nhóm Non-Investment grade. Đây không phải vùng “rác”, mà là nhóm có tiềm năng sinh lời cao hơn với mức rủi ro tương ứng.

Trên thực tế, rất nhiều nền kinh tế mới nổi và doanh nghiệp lớn trên thế giới từng trải qua giai đoạn BB+ hoặc BB nhưng vẫn phát hành trái phiếu quốc tế thành công, thu hút nhà đầu tư nhờ lãi suất hấp dẫn. Indonesia từng ở mức BB+ nhiều năm trước khi được nâng lên Investment Grade, nhưng các doanh nghiệp Indonesia vẫn huy động vốn quốc tế mạnh mẽ trong giai đoạn đó.

Việc phân loại trái phiếu ở mức Investment Grade hay Non-Investment Grade chỉ để giúp các nhà đầu tư có cái nhìn sơ bộ và đưa ra mức lãi suất mà họ cho là hợp lý khi đầu tư vào trái phiếu này. Quyết định có đầu tư hay không của các nhà đầu tư, ngoài “nhãn” xếp hạng tín nhiệm do các tổ chức xếp hạng tín nhiêm đánh giá, còn chịu ảnh hưởng rất lớn bởi bản thân sức mạnh nội tại và tiềm năng của quốc gia hay tổ chức phát hành.

Do đó, việc một doanh nghiệp Việt được xếp ở mức BB+ hay BB- không phải dấu hiệu “xấu” hay “rác”, mà là sự phản ánh đặc điểm chung của một nền kinh tế đang phát triển. Việc hiểu đúng bản chất và nguyên tắc của việc xếp hạng tín nhiệm sẽ giúp nhà đầu tư và dư luận có cái nhìn công bằng, khách quan hơn về các doanh nghiệp Việt Nam. “Junk” không phải là “xấu”; nó chỉ là một thuật ngữ kỹ thuật phản ánh mức độ sinh lời tương ứng với rủi ro theo chuẩn quốc tế, và Việt Nam đang từng bước cải thiện để tiến lên Investment Grade trong tương lai gần.