Vì sao 'tranh cãi giới tính' khiến bóng chuyền Việt Nam thất thế?

Tôi là một người hâm mộ thể thao, đặc biệt là các nội dung nữ. Mặt khác, tôi có một số bạn bè là người chuyển giới.

Trong số đó có một người chuyển giới từ nam sang nữ. Cô ấy kết hôn với một người nam giới bình thường. Ngày cưới của cô ấy, tôi là một trong bốn phù dâu, mặc áo đầm cầm hoa đi theo người phụ nữ chuyển giới đang cười rạng rỡ.

Với những tranh cãi xung quanh giới tính của hai vận động viên bóng chuyền, tôi cố gắng ngồi ngoài cuộc vì sự tôn trọng chung.

Nhưng khi nhìn cả liên đoàn lên tiếng phân bua, tôi cũng xin đóng góp vài lời về góc nhìn của mình, một người hâm mộ thể thao, quen biết cộng đồng "giới tính thứ ba", và có chút hiểu biết về luật lệ trên thế giới.

Những chi tiết về vụ tranh cãi của Đặng Thị Hồng và Bích Tuyền thì ai cũng biết rồi. Ở giải bóng chuyền quốc tế vừa rồi, đội bạn khiếu nại lên Liên đoàn bóng chuyền thế giới (FIVB). Có hai vận động viên được đưa đi xét nghiệm đồng thời Liên đoàn bóng chuyền Việt Nam (VFV) phải bổ sung giấy khai sinh gốc.

Ít nhất một trong hai giấy khai sinh được làm trễ hai năm so với ngày sinh. FIVB đưa ra án phạt, loại hai VĐV này ra khỏi giải mà không nêu lý do công khai. Giờ thì Bích Tuyền rút lui, Đặng Thị Hồng bị VFV cấm thi đấu.

Tất nhiên FIVB có lý do để đưa ra án phạt như vậy. Nếu kết quả xét nghiệm là cả hai đều có nhiễm sắc thể (NST) XX và mức testosterone đúng yêu cầu của nữ giới thì giấy khai sinh của họ chả là vấn đề, và đã chẳng có mức phạt nào được đưa ra. Theo suy đoán, chỉ có hai khả năng: một là XY, hai là XX nhưng testosterone cao.

Trường hợp một là vi phạm giới tính, trường hợp hai là vi phạm doping. Ngay cả phụ nữ XX có nồng độ testosterone cao tự nhiên thì án lệ quốc tế cũng đã có rồi, Caster Semenya đã phải uống thuốc hạ testosterone để tiếp tục thi đấu.

Đứng ở phía FIVB, thì quy định về việc xác định giới tính bằng giấy khai sinh là có thật. Phía VFV đã dựa vào quy định này để đưa Hồng và Bích Tuyền thi đấu. Giấy khai sinh phía VFV đưa ra thì được khẳng định là bản gốc, nhưng FIVB không nói gì về chuyện này.

Nói cách khác, cái gọi là "thay đổi quy định giữa chừng" chỉ phản ánh sự yếu kém trong công tác pháp lý thể thao ở Việt Nam. Hai VĐV này gây tranh cãi giới tính từ lúc thi đấu ở trong nước.

Cứ cho là giấy khai sinh là thật và ghi giới tính nữ, liên đoàn đã xác minh, thì với kiến thức sinh học cơ bản ai cũng biết là trường hợp này có vấn đề gì đó. Một xét nghiệm NST và một xét nghiệm nồng độ testosterone sẽ nhanh chóng chỉ ra vấn đề ở đâu.

Vận động viên không có lỗi. Nhưng vẫn có người cố đấm ăn xôi, nghĩ rằng chỉ cần hợp quy định về giấy khai sinh là có thể yên tâm đi thi đấu. Luật lệ được đặt ra dựa trên tính công bằng, mà công bằng trong thi đấu thể thao nữ bao gồm việc có nồng độ testosterone đúng ngưỡng.

VFV cũng tự biết rằng mình ở vào thế yếu trong làng bóng chuyền thế giới. Không phải chỉ là thế yếu về chuyên môn mà còn là thế yếu trong việc thưa kiện, tiếng nói.

Với tinh thần đó thì nhẽ ra không nên trông vào quy định trên giấy, mà phải trông vào "tinh thần văn bản", tức là nguyên nhân gốc của các quy định về giới tính trong thể thao. Những tranh cãi còn đang tiếp diễn, mà mới nhất là về Imane Khelif, nhẽ ra phải là một bài học cụ thể để VFV bảo vệ VĐV và bản thân trước một vụ việc như này.

Đem hai VĐV đã dính tranh cãi giới tính từ lâu đi thi đấu quốc tế mà không xác định lại NST hay testosterone, chỉ trông chờ vào giấy khai sinh, thì đó là một cách tiếp cận mang tính chất liều lĩnh.

Và cũng như mọi khi, các VĐV lại lãnh đủ, dù họ không có lỗi. Cả nước Algeria và liên đoàn của họ đã ủng hộ Imane Khelif tuyệt đối khi cô dính vào tranh cãi. Đây là điều chắc chắn VFV phải tính đến.

Khanh Huỳnh