Vì sao phải 'chuyển giao bắt buộc' ngân hàng?

- Ông có thể cho biết cơ sở pháp lý của việc “chuyển giao bắt buộc” để cơ cấu lại ngân hàng thương mại?

Luật sư Trương Thanh Đức - Giám đốc Công ty Luật ANVI, Trọng tài viên VIAC:

“Chuyển giao bắt buộc” để cơ cấu lại ngân hàng thương mại là một khái niệm đã có trong Luật Các tổ chức tín dụng từ năm 2017. Tuy nhiên, cuối năm 2024 mới được áp dụng lần đầu tiên trên thực tế. Có khá nhiều vấn đề pháp lý chung quanh việc hình thành, thực hiện và lý giải về mô hình này.

Theo Luật Các tổ chức tín dụng năm 1997 và 2010 trước kia, ngân hàng thương mại trong nước chỉ được tổ chức dưới mô hình công ty cổ phần, không tổ chức dưới mô hình công ty trách nhiệm hữu hạn, ngoại trừ ngân hàng thương mại nhà nước.

Luật sư Trương Thanh Đức.

Từ ngày 5/3 đến 7/7/2015, Ngân hàng Nhà nước đã liên tiếp mua 3 ngân hàng với giá 0 đồng, bao gồm Ngân hàng thương mại Ngân hàng TMCP Xây dựng Việt Nam (VNCB), Ngân hàng TMCP Đại Dương (Ocean Bank) và Ngân hàng TMCP Dầu khí Toàn cầu (G.P Bank).

Việc mua 3 ngân hàng với giá 0 đồng khi đó không có đủ căn cứ pháp lý theo quy định của Luật Các tổ chức tín dụng năm 2010, mà chỉ dựa vào Quyết định số 48 của Thủ tướng Chính phủ về việc “Góp vốn, mua cổ phần bắt buộc của tổ chức tín dụng được kiểm soát đặc biệt”, Quyết định số 254 của Thủ tướng Chính phủ về “Phê duyệt Đề án “Cơ cấu lại hệ thống các tổ chức tín dụng giai đoạn 2011 - 2015” và Quyết định số 255 của Thủ tướng Chính phủ.

Một loạt chữ “mua bán” trong các quyết định này và một số đạo luật tại thời điểm này là cách sử dụng từ ngữ pháp lý không chính xác, mâu thuẫn với quy định của Luật Doanh nghiệp năm 2005, Bộ luật Dân sự năm 2015 và những nguyên lý của pháp luật về quyền sở hữu. Trong giai đoạn đó, việc mua ngân hàng với giá 0 đồng được xác định là mua cổ phần bắt buộc, không bảo đảm về cơ sở pháp lý và không xác định được là mua của ai. Tuy nhiên, việc “mua cổ phần bắt buộc” theo các quyết định trên chính là tiền đề, là “phiên bản” đầu tiên của mô hình “chuyển giao bắt buộc”.

- Nguyên nhân ra đời mô hình “chuyển giao bắt buộc”?

Ông Trương Thanh Đức: Khi ngân hàng rơi vào tình trạng không bảo đảm các yêu cầu về an toàn và chất lượng hoạt động thì có thể bị áp dụng biện pháp “can thiệp sớm”. Nếu sau khi đã được “can thiệp sớm” mà vẫn không khắc phục được thì sẽ bị đặt vảo tình trạng “kiểm soát đặc biệt”. Sau một thời gian đã được kiểm soát đặc biệt mà vẫn không khắc phục được thì sẽ bị phá sản hoặc “chuyển giao bắt buộc”.