Vì sao não bộ cảm thấy hưng phấn sau khi chạy bộ - Báo VnExpress

Theo nghiên cứu của nhóm nhà khoa học tại Đại học Heidelberg, đăng trên tạp chí PNAS, chạy bộ thường để lại cảm giác sảng khoái, nhẹ nhõm hay hưng phấn, nhiều người gọi là "runner's high". Các công trình khoa học trong hai thập niên gần đây giải thích phần lớn hiện tượng này là kết quả của nhiều cơ chế sinh học phối hợp, trong đó nổi bật là hệ endocannabinoid, dopamine và yếu tố tăng trưởng thần kinh BDNF.

Endocannabinoid là chất cơ thể tự sản sinh, có tác dụng gây hưng phấn nhất thời. Khi con người chạy bộ trong thời gian đủ dài, lượng endocannabinoid trong máu tăng lên, tác động đến vùng não điều khiển cảm xúc và giảm đau. Nhờ đó, người chạy cảm thấy thư giãn, bớt lo âu và hạnh phúc hơn.

Thí nghiệm trên động vật cho thấy nếu chặn tác động của endocannabinoid, cảm giác "phấn khích" sau khi chạy biến mất, chứng tỏ đây là yếu tố cốt lõi của hiện tượng này.

Song song với endocannabinoid, hoạt động thể lực còn kích thích tiết dopamine, chất dẫn truyền thần kinh liên quan đến niềm vui và động lực. Khi dopamine được phóng thích, con người cảm thấy hứng khởi, hài lòng và có xu hướng muốn lặp lại hành vi mang lại cảm xúc tích cực đó.

Nghiên cứu của Đại học Geneva, đăng trên Journal of Neuroscience (2022), cho thấy tập luyện đều đặn có thể tăng khả năng phóng thích dopamine tại vùng thể vân - trung tâm điều khiển "phần thưởng" của não. Cảm giác dễ chịu sau mỗi buổi chạy vì thế không chỉ là phản ứng thể chất mà còn là cách não ghi nhận công lao của người chạy.

Không chỉ tác động ngắn hạn, chạy bộ còn tạo ra ảnh hưởng dài hạn lên cấu trúc và sức khỏe não bộ thông qua yếu tố tăng trưởng thần kinh BDNF (Brain-Derived Neurotrophic Factor). Chất này hỗ trợ hình thành kết nối mới giữa các tế bào thần kinh, cải thiện khả năng học hỏi, ghi nhớ và tập trung.

Phân tích của Đại học Harvard, công bố năm 2014 trên Psychological Medicine, cho thấy chỉ sau 30 phút chạy ở cường độ trung bình, mức BDNF trong máu có thể tăng đáng kể. Khi hoạt động này được duy trì trong nhiều tuần, não phát triển khả năng chống trầm cảm và cải thiện chức năng nhận thức.

Ngoài ba cơ chế chính kể trên, chạy bộ còn giúp cơ thể điều hòa hormone căng thẳng, giảm phản ứng viêm và kích thích cơ bắp tiết ra protein có lợi. Các yếu tố này tương tác tạo nên trạng thái cân bằng nội sinh, khiến người chạy cảm thấy tâm trí nhẹ nhõm, cơ thể khỏe khoắn hơn sau mỗi buổi tập.

Trong nhịp sống đô thị nhanh, áp lực công việc và thiếu vận động khiến nhiều người căng thẳng mạn tính. Việc duy trì thói quen chạy giúp cơ thể xả năng lượng thừa, giảm mức cortisol (hormone stress) và cải thiện giấc ngủ. Runner dễ đạt cảm giác bình tâm, tập trung vào hơi thở và nhịp bước khi chạy trong không gian ít tiếng ồn.

Lan Anh