Vì sao học sinh lại bị áp lực với... nghỉ hè?

Trong thời mạng xã hội phủ sóng mọi khoảnh khắc cuộc sống, mùa hè của học sinh, vốn là khoảng thời gian thư giãn, lại trở thành cuộc đua ngầm "sống sao cho đáng nhớ". Để rồi từ đó, nhiều học sinh gặp áp lực vô hình.

"Mùa hè của em không có gì đáng để chia sẻ"

Vũ Phúc Nguyên, học sinh lớp 10, Trường THPT Tân Phong (Q.7. TP.HCM), kể bằng giọng buồn buồn: "Mùa hè của bạn đi du lịch Đà Lạt, Nha Trang, Singapore… Còn mùa hè của em, chỉ ăn cơm nhà 3 bữa nên không có gì đáng để chia sẻ".

Cũng theo Nguyên: "Mỗi khi lên mạng xã hội, thấy bạn bè đăng những album ảnh, có cảm giác chạnh lòng vì không bằng bạn bè".

Không riêng gì Nguyên, nhiều học sinh cũng đang gặp áp lực vô hình, chỉ vì thấy bạn bè được trải nghiệm mùa hè với nhiều hoạt động vui chơi, du lịch khắp nơi.

Lê Thị Quỳnh Mai, học sinh lớp 8 Trường THCS Hoa Lư (TP.Thủ Đức, TP.HCM), cho biết từng rất háo hức khi bước vào kỳ nghỉ hè. Nhưng chỉ vài ngày sau, niềm háo hức ấy nhanh chóng bị thay thế bằng cảm giác hụt hẫng. "Lướt Instagram thấy bạn nào cũng đăng ảnh đi đây đi đó. Có bạn học trại hè quốc tế ở Singapore, có bạn thì đi Phú Quốc, chụp hình xinh lung linh. Còn em thì chỉ ở nhà phụ mẹ nấu ăn, trông em. Nhìn riết thấy chán bản thân luôn…".

Mai kể rằng sau vài ngày liên tục thấy bạn bè chia sẻ những hình ảnh vui chơi "đáng nhớ", bản thân đã bắt đầu né tránh mạng xã hội. "Không phải vì ganh tị, mà vì thấy mình không có gì để kể. Không đặc biệt, không thú vị như người ta".

Ông Nguyễn Hoàng Khải, giáo viên một trường THCS ở Q.8 TP.HCM, cho biết ông từng phát hiện học sinh đăng ảnh du lịch... từ năm ngoái, chỉ để "có cái đăng". "Có học sinh còn hỏi tôi: "Thầy thấy hình em giống mới chụp không?". Tôi ngỡ ngàng vì các em đã bắt đầu coi việc có nội dung đăng lên mạng là một phần quan trọng của kỳ nghỉ hè".

Ông Khải cho biết thêm không ít học sinh hiện nay cảm thấy nghỉ hè là... gánh nặng. "Không phải vì học thêm, mà vì phải chứng minh cho bạn bè thấy mình cũng "có gì đó". Cứ mỗi ngày lướt mạng là một lần các học sinh tự hỏi: Hè của mình có đáng nhớ chưa?".

Tâm lý "bạn có thì mình cũng phải có"...  

Chuyên gia tâm lý Hồ Thị Mỹ Khuê, Trường ĐH Sư phạm TP.HCM, nhận định: "Mạng xã hội hiện nay không chỉ là nơi chia sẻ, mà còn là nơi định hình chuẩn mực sống. Khi các học sinh chưa đủ kỹ năng nhận diện đâu là thật, đâu là sản phẩm được dựng lên, các em sẽ dễ so sánh và cảm thấy mình thua kém".

"Tâm lý "bạn có thì mình cũng phải có" len lỏi trong tâm trí nhiều học sinh THCS và THPT. Họ không so sánh thành tích học tập, thì cũng so sánh chuyến đi, trải nghiệm hè, khóa học thêm... Để rồi từ đó, mạng xã hội từ chỗ là nơi thư giãn đã dần trở thành "sân chơi thành tích không lời", nơi nghỉ ngơi cũng biến thành một cuộc thi xem ai có mùa hè đáng nhớ hơn", bà Khuê nói.

Theo bà Khuê, một nguyên nhân khác là sự thiếu hụt kỹ năng nghỉ ngơi lành mạnh. "Nhiều học sinh không biết thế nào là nghỉ ngơi thực sự ngoài việc "nằm dài" trên điện thoại, trên mạng xã hội. Thành ra, các em không cảm thấy mình đang tận hưởng mùa hè nếu không có gì để quay, để chụp, để đăng. Thêm vào đó là kỳ vọng từ phía gia đình. Phụ huynh đặt ra vấn đề là nghỉ hè phải có ích. Một số phụ huynh lo con "nghỉ ngơi là uổng phí thời gian" nên ép học thêm, luyện thi, tham gia lớp kỹ năng, hoặc các chương trình ngoại khóa. Trong guồng quay đó, những học sinh chỉ muốn... được ở nhà ngủ trưa cũng cảm thấy tội lỗi", bà Khuê phân tích.

Theo anh Lê Thành Tân, nghiên cứu sinh tâm lý, Trường ĐH Newcastle (Úc), mùa hè đáng lẽ để thư giãn, nhưng nay có những học sinh lại biến thành chuỗi ngày chạy theo cảm giác "mình chưa đủ". Tâm lý này dễ khiến học sinh rơi vào trạng thái tự ti, hụt hẫng, thậm chí, nếu kéo dài, có thể dẫn đến trầm cảm nhẹ.

Anh Tân cũng phân tích thêm, một hệ lụy khác là sự đánh mất cân bằng trong thời gian nghỉ. Kỳ nghỉ bị lấp đầy bởi những "phải": phải học, phải vui, phải ấn tượng, phải có cái để kể… Cuối cùng, học sinh bước vào năm học mới trong trạng thái kiệt sức vì không được nghỉ đúng nghĩa.

"Cũng không thể không nhắc đến xu hướng thương mại hóa kỳ nghỉ. Một số gia đình chi hàng chục triệu đồng cho con đi trại hè quốc tế, học khóa học ở nước ngoài, hoặc du lịch sang chảnh, không hẳn vì nhu cầu thật, mà vì "con phải có cái để kể với bạn". Để rồi từ đó, dần dần mùa hè không còn là thời gian sống cho bản thân, mà là để tạo ra những thước phim cho người khác xem", anh Tân nói.

Mùa hè không cần phải rực rỡ

Để mùa hè không còn là áp lực vô hình với học sinh, chị Nguyễn Thị Duyên (36 tuổi), phụ huynh học sinh Trường THCS Ngô Sĩ Liên, Q.Tân Bình, TP.HCM, chia sẻ: "Hè năm nay, tôi không cho con đi đâu xa, cũng không đăng ký lớp học thêm nào. Thay vào đó, hai mẹ con cùng trồng rau ban công, học nấu vài món mới, đi dạo cuối tuần. Ban đầu con có vẻ không hứng thú, vì "không có gì đặc biệt". Nhưng vài tuần sau, con bắt đầu tự quay video về "mùa hè tại gia" của mình, chia sẻ với bạn bè. Tôi nghĩ, nếu cha mẹ không tạo áp lực, con sẽ tự tìm thấy niềm vui đơn giản".

Chị Duyên chia sẻ thêm: "Phụ huynh nên định hướng lại rằng mùa hè không cần phải rực rỡ mới là thành công. Chỉ cần con được sống đúng nhu cầu, đúng cảm xúc, dù là đọc sách, cắm hoa, hay... ngủ trưa".

Chuyên gia tâm lý Hồ Thị Mỹ Khuê nói: "Từ phía nhà trường, cần tích cực lồng ghép giáo dục kỹ năng số, giúp học sinh phân biệt thế giới ảo và thật, để học học cách quản lý cảm xúc khi dùng mạng xã hội. Các trường học nên tổ chức các hoạt động hè không đặt nặng thành tích cho học sinh".

Từ chính học sinh, việc tập thói quen "không cần đăng gì cũng được vui" là điều rất quan trọng. Lê Vũ Minh Hằng, học sinh lớp 11 Trường THPT Nguyễn Chí Thanh (Q.Tân Bình, TP.HCM) kể: "Em từng ép bản thân phải đi nhiều nơi trong hè, chỉ để có ảnh đẹp. Nhưng hè này, em chọn ở nhà đọc sách, làm đồ thủ công, tập vẽ, tập nhạc…. Em không đăng gì, nhưng cảm thấy rất thoải mái. Không ai đánh giá mùa hè của mình ngoài chính mình".