Vì sao áp giá điện hai thành phần nếu dùng từ 200.000 kWh/tháng?

Việc áp dụng và triển khai hệ thống giá điện cần phải đảm bảo sự sẵn sàng của hạ tầng điện lực như công tơ đo đếm và truyền dữ liệu.

Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên đã yêu cầu chuẩn bị đầy đủ các điều kiện cần thiết để từ ngày 1-1-2026 sẽ thực hiện cơ chế giá điện hai thành phần (giá công suất và điện năng), trước mắt áp dụng cho khách hàng sử dụng điện lớn và không loại trừ trường hợp nào. 

Vì sao chưa thể triển khai giá điện hai thành phần?

Để triển khai, ông Diên yêu cầu các đơn vị chức năng liên quan hoàn thiện đề án để trình các cấp có thẩm quyền, đánh giá báo cáo tác động và cung cấp thông tin đầy đủ để báo cáo Chính phủ. 

Cùng đó, từ nay đến ngày 31-12 sẽ chạy song song hai hóa đơn, một theo cơ chế hiện nay để thanh toán thực tế, một theo cơ chế hai thành phần để khách hàng tham khảo và tự điều chỉnh.

Kinh nghiệm thực tiễn cho thấy biểu giá điện hai thành phần đã được áp dụng ở nhiều nước trên thế giới, song ở Việt Nam mới bắt đầu triển khai xây dựng. 

Nguyên nhân là do hạ tầng điện lực của ta chưa đầy đủ để triển khai vì phải có công tơ đo đếm hai thành phần. Mặt khác cũng chưa có các nghiên cứu đề xuất cụ thể và áp dụng thử nghiệm đối với biểu giá này vì việc tính toán sẽ phức tạp, đòi hỏi hệ thống dữ liệu đầy đủ và đồng nhất.

Theo nguồn tin của Tuổi Trẻ Online, hiện Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) đã cơ bản hoàn thiện đề án xây dựng lộ trình áp dụng giá điện hai thành phần cho các nhóm khách hàng, dự kiến phải trình các cấp ngày 15-9 tới. 

EVN đề xuất biểu giá điện hai thành phần trước hết sẽ áp dụng cho đối tượng khách hàng ngoài sinh hoạt có sản lượng tiêu thụ điện lớn. 

Trên thực tế, việc lựa chọn khách hàng sử dụng điện lớn làm đối tượng áp dụng thí điểm giá điện hai thành phần đã được đưa ra trong đề án xây dựng từ năm 2024. 

Đó là những khách hàng thuộc Nghị định 80 thực hiện cơ chế mua bán điện trực tiếp giữa đơn vị phát điện năng lượng tái tạo với khách hàng sử dụng điện lớn (DPPA), có sản lượng tiêu thụ điện trung bình từ 200.000 kWh/tháng, đấu nối từ cấp điện áp 22kV trở lên. 

Theo đề án, việc áp dụng giá điện hai thành phần gồm giá công suất và giá điện năng đem lại lợi ích cho cả khách hàng và đảm bảo thu hồi được chi phí đầu tư của ngành điện. 

Do đó, cơ chế giá điện hai thành phần được xem như biện pháp quản lý nhu cầu phụ tải tự nhiên, không ngừng nâng cao khả năng sử dụng tài sản cố định nhằm giảm giá thành sản xuất, nâng cao hiệu quả chung của xã hội.

Cần sự sẵn sàng của hệ thống công tơ đo đếm, truyền dữ liệu

Giá bán điện hai thành phần có mục tiêu tính đúng tính đủ chi phí mà người tiêu dùng điện gây ra cho hệ thống. Tuy nhiên, để áp dụng cơ chế giá này đòi hỏi hệ thống đo đếm được hai thành phần điện năng (kWh) và công suất (P_max/I_max). 

Như vậy, việc áp dụng và triển khai hệ thống giá bán cần phải đảm bảo sự sẵn sàng của hạ tầng điện lực như công tơ đo đếm và truyền dữ liệu.

Vì vậy, dữ liệu từ đề án năm 2024 cho hay tổng số hộ sản xuất bình thường theo Nghị định 80, đủ tiêu chuẩn tính toán có khoảng gần 6.000 hộ, hầu hết các hộ đều nằm ở cấp trung áp, cao áp, tức chiếm tới 70% sản lượng bán lẻ trực tiếp. 

Việc lựa chọn đối tượng này được xem là phù hợp với tính toán chi phí biên, khi người bán là EVN sẽ tính đầy đủ chi phí và người mua là hộ tiêu dùng cuối cùng mà không có khâu trung gian.

Cùng đó, tập khách hàng thuộc Nghị định 80 của Chính phủ được lựa chọn là phù hợp, cần thiết khi cơ chế DPPA đã đi vào thực thi. Nhóm khách hàng này mua điện trực tiếp từ các nhà máy điện tái tạo, trong khi sản lượng điện còn lại sẽ phải mua điện của EVN. 

Điều này sẽ gây ra chi phí cung ứng lớn cho EVN, ảnh hưởng đến doanh thu của tập đoàn này, khi vừa phải đảm bảo sẵn sàng cung cấp điện, nhưng sản lượng điện bán cho khách hàng bị giảm đi. 

Ngoài ra, hiện các tổng công ty điện lực đã triển khai áp dụng công tơ điện tử có khả năng đo công suất và điện năng đối với hầu hết các khách hàng sử dụng điện cho mục đích sản xuất, kinh doanh (những khách hàng thuộc đối tượng áp dụng giá điện theo thời gian sử dụng điện trong ngày - TOU). 

Tính đến năm 2019, toàn quốc đã lắp đặt hơn 523.000 công tơ TOU cho tất cả các khách hàng đủ điều kiện là cơ sở thực hiện biểu giá mới. 

Trong khi đó với hộ sinh hoạt, từ kinh nghiệm quốc tế cho thấy biểu giá điện bậc thang với cách giá tăng theo mức tiêu dùng lũy tiến vẫn được sử dụng rất phổ biến. 

Cũng bởi do hộ tiêu dùng sinh hoạt có đặc điểm cơ bản là số lượng hộ rất lớn nhưng sản lượng nhỏ. Vì vậy, nếu triển khai giá điện hai thành phần với thiết bị đo đếm công suất và điện năng sẽ khá tốn kém sẽ chưa đảm bảo đủ các điều kiện thực hiện ngay mà cần có lộ trình phù hợp.