Vệ binh, thủy quân lục chiến Mỹ làm gì ở Los Angeles?

Tổng thống Mỹ Donald Trump đã điều động khoảng 4.000 Vệ binh Quốc gia và 700 lính thủy quân lục chiến đến thành phố Los Angeles ở bang California, để "giải phóng" thành phố mà ông tuyên bố đã bị "lực lượng nước ngoài xâm chiếm". Hai lực lượng này được đặt dưới sự chỉ huy của Nhóm Chuyên trách 51.

Thư ký Báo chí Nhà Trắng Karoline Leavitt ngày 11/6 tuyên bố sẽ không bao giờ dung thứ cho việc bạo loạn lộng hành ở Mỹ, khẳng định "trọng trách thiêng liêng" của chính phủ là duy trì luật pháp và trật tự.

Quyết định điều động quân đội của ông Trump được cho là chưa từng có tiền lệ. Vệ binh Quốc gia là lực lượng vũ trang thuộc về các bang và thường được huấn luyện để hỗ trợ ứng phó các trường hợp khẩn cấp tại địa phương, gồm cả thiên tai. Vì là lực lượng dự bị của quân đội Mỹ, lính Vệ binh Quốc gia thường làm việc bán thời gian, có nghĩa họ vẫn làm những công việc dân sự khác.

Trong khi đó, thủy quân lục chiến là lính tại ngũ và đó là công việc toàn thời gian của họ. Lính thủy quân lục chiến được huấn luyện để tham gia các cuộc xung đột trên khắp thế giới, từ Trung Đông đến châu Phi. Họ sẽ được triển khai nhanh chóng trên toàn cầu trong trường hợp khẩn cấp, như khi các đại sứ quán Mỹ bị đe dọa.

Ông Trump ngày 7/6 viện dẫn Điều 10 trong Bộ luật Liên bang Mỹ về vai trò của lực lượng vũ trang để triệu tập các thành viên Vệ binh Quốc gia bang California đảm nhận nhiệm vụ liên bang. Một điều khoản của Điều 10 cho phép tổng thống làm điều đó nếu Mỹ bị xâm lược, có "nổi loạn hoặc nguy cơ nổi loạn", hay tổng thống không thể thực thi luật pháp Mỹ bằng các lực lượng thông thường.

Tổng thống Mỹ cũng có quyền triển khai lực lượng tại ngũ như thủy quân lục chiến trong nước Mỹ trong một số trường hợp.

Thiếu tướng Scott Sherman, tư lệnh Nhóm Chuyên trách 51, cho hay cả Vệ binh Quốc gia và lính thủy quân lục chiến sẽ tham gia các nhiệm vụ giống nhau là bảo vệ tài sản và nhân sự liên bang tại Los Angeles. Điều này đồng nghĩa họ sẽ đi cùng các đặc vụ Cơ quan Thực thi Di trú và Hải quan (ICE) trong chiến dịch đột kích người nhập cư trái phép.

Các lực lượng này được phép tạm giữ người gây ra mối đe dọa cho nhân sự và tài sản liên bang, nhưng sau đó phải nhanh chóng bàn giao cho cảnh sát. Đạo luật Posse Comitatus năm 1878 hạn chế quyền hạn của chính quyền liên bang trong việc sử dụng quân nhân để thực thi quyền lực hành pháp trong nước.

Tuy nhiên, ông Trump có thể mở rộng quyền hạn của lực lượng mới triển khai ở Los Angeles bằng cách viện dẫn Đạo luật Chống nổi dậy. Đạo luật năm 1807 này cho phép Tổng thống có thể bỏ qua quốc hội và triển khai lực lượng vũ trang hoặc Vệ binh Quốc gia trong lãnh thổ Mỹ để trấn áp những cuộc nổi dậy, bạo loạn hoặc tiến hành hoạt động hành pháp như bắt giữ và khám xét.

Người phát ngôn Bộ An ninh Nội địa Mỹ Tricia McLaughlin ngày 11/6 khẳng định quân đội được triển khai chỉ đơn thuần bảo vệ đặc vụ ICE khỏi "những kẻ bạo loạn" khi họ tiếp tục hoạt động "loại bỏ những kẻ tồi tệ nhất" khỏi Los Angeles.

"Nếu bất kỳ kẻ bạo loạn nào tấn công sĩ quan thực thi pháp luật của ICE, các quân nhân có quyền tạm giữ họ cho đến khi cơ quan hành pháp đến bắt. Bạo lực chống lại nhân viên của ICE phải chấm dứt", McLaughlin nói.

Tuy nhiên, trong phiên điều trần tại Đồi Capitol ngày 11/6, Bộ trưởng Quốc phòng Pete Hegseth dường như ám chỉ những sự kiện gần đây ở Los Angeles không chỉ là phản ứng đối với những hành động chống lại ICE, mà là một phần của chiến lược rộng hơn.

"Tôi nghĩ chúng ta đang bước vào giai đoạn khác, đặc biệt khi Tổng thống Trump ưu tiên cho an ninh nội địa, trong đó Vệ binh Quốc gia và lực lượng dự bị trở thành thành phần quan trọng trong cách chúng ta đảm bảo an ninh trong nước", ông nói.

NY Times hồi tháng 11/2023 từng đưa tin ông Trump dự định sẽ tiến hành chiến dịch bắt những người nhập cư không giấy tờ ở Mỹ trên quy mô lớn và giam họ tại các khu tập trung để chờ trục xuất. Để làm như vậy, ông Trump có kế hoạch chuyển hướng ngân sách quân sự và triển khai đặc vụ liên bang, sĩ quan cảnh sát địa phương và Vệ binh Quốc gia để hỗ trợ ICE.

"Chúng tôi sẽ bắt đầu chiến dịch trục xuất trong nước lớn nhất lịch sử Mỹ", ông Trump nói hồi tháng 2.

Hai tháng sau, ông Trump xác nhận trong cuộc phỏng vấn với tạp chí Time rằng đang lên kế hoạch "trục xuất hàng loạt" bằng cách sử dụng lực lượng thực thi pháp luật địa phương và Vệ binh Quốc gia. Ông thêm rằng nếu họ không thể làm được, "tôi sẽ sử dụng những lực lượng khác của quân đội".

Ông khi đó cho biết nguồn cảm hứng cho kế hoạch này là "mô hình Eisenhower", đề cập tới chiến dịch truy quét và trục xuất người nhập cư gốc Mexico trên toàn quốc của cựu tổng thống Dwight D. Eisenhower năm 1954.

Số lượng người bị bắt tại biên giới Mỹ - Mexico đã giảm xuống mức thấp nhất trong nhiều thập kỷ kể từ khi ông Trump nhậm chức. Nhưng điều đó cũng có nghĩa các cơ quan trong chính quyền Trump sẽ có ít mục tiêu mới để trục xuất.

Thất vọng khi ICE không đạt chỉ tiêu trục xuất, trợ lý hàng đầu của Nhà Trắng Stephen Miller, người được cho là kiến trúc sư cho chính sách nhập cư của ông Trump, tháng trước tổ chức cuộc họp căng thẳng với ICE. Ông yêu cầu các đặc vụ "làm những gì họ cần làm" để bắt và trục xuất người nhập cư bất hợp pháp.

Ông Miller nói với các đặc vụ rằng không phải lập danh sách những người bị nghi là nhập cư bất hợp pháp như thông lệ lâu nay. Thay vào đó, "ông chỉ đạo họ nhắm mục tiêu vào Home Depot, nơi những lao động thời vụ thường tập trung để tìm việc, hoặc các cửa hàng tiện lợi 7-Eleven".

Ngày 6/6, đặc vụ ICE thực thi chỉ đạo và tiến hành cuộc truy quét nhập cư tạo một cửa hàng Home Depot ở khu phố chủ yếu là người gốc Latin ở Westlake. Cuộc truy quét được mô tả như "chiến dịch quân sự" đã lập tức dấy lên làn sóng biểu tình mạnh mẽ hiện tại ở Los Angeles.

"Nếu tiếp tục chiến dịch truy quét và trục xuất, những nỗ lực của ông Trump có thể vấp phải phản kháng kịch liệt hơn từ cộng đồng. Giới quan sát cho rằng ông có thể lấy đây làm cớ để giải thích cho quyết định triển khai quân đội can thiệp", nhà bình luận Andrew Romano nhận định.

Ông Trump trong khi đó từ chối cho biết khi nào Vệ binh Quốc gia và thủy quân lục chiến sẽ rời Los Angeles. "Họ sẽ ở lại cho tới khi không còn những mối đe dọa. Đó là chuyện hiển nhiên. Khi nào không còn nguy hiểm, họ sẽ rời đi", ông nói ngày 11/6.

Kori Schake, thành viên cấp cao kiêm giám đốc nghiên cứu chính sách đối ngoại và quốc phòng tại Viện Doanh nghiệp Mỹ, nói chính quyền ông Trump dường như đang thử cách mới để vượt qua các hạn chế đối việc sử dụng quân đội Mỹ để thực hiện chức năng hành pháp.

Schake lưu ý điều này tiềm ẩn nhiều rủi ro. "Nếu bạo lực bùng phát, căng thẳng tăng vọt, sự hiện diện của những người lính thủy quân lục chiến được vũ trang có thể khiến tình hình vượt tầm kiểm soát", chuyên gia này cảnh báo.

Thùy Lâm (Theo Reuters, Los Angeles Times, ABC News)