Văn hóa cần xứng tầm kinh tế, tránh trở thành 'quốc gia trọc phú'

Thứ trưởng Thường trực Bộ Văn hóa, Thể thao và Du Lịch Lê Hải Bình nhận định văn hóa quốc gia cần phát triển song hành với kinh tế, chính trị, xã hội, nhằm tránh rơi vào trạng thái "trọc phú".

Hướng tới Kỷ niệm 73 năm Ngày truyền thống của ngành Xuất bản, In và Phát hành sách Việt Nam, cuốn sách Văn hóa Việt Nam đương đại - Cơ hội và Thách thức của GS.TS Đinh Xuân Dũng được ra mắt. Đầu tháng 10, tại sự kiện ra mắt sách, các diễn giả cùng thảo luận về phát triển văn hóa Việt Nam nói chung và phát triển ngành xuất bản Việt nói riêng.

“Chúng ta văn hóa hóa những nhu cầu bản năng để con người là con người hơn”

Ở tuổi 80, GS.TS Đinh Xuân Dũng vẫn không ngừng cống hiến cho nền khoa học nhân văn, nền văn hóa Việt. Trong 12 tác phẩm mới ra mắt, cuốn sách về văn hóa đương đại Việt, dày hơn 500 trang, được đánh giá là công trình có nhiều đóng góp ý nghĩa, đưa ra nhiều giải pháp thực tiễn, trực diện với công tác quản lý văn hóa.

Ông Nguyễn Bình Phương - Tổng biên tập Tạp chí Văn nghệ Quân đội, Phó Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam - nhận định cuốn sách có chủ đề khó, nhưng có 3 yếu tố khiến cuốn sách cuốn hút. Thứ nhất, cuốn sách tạo cảm giác gần gũi bạn đọc, vì đề cập tới những vấn đề, tình huống cụ thể, ai cũng đã gặp phải trong đời thường. Thứ hai, cuốn sách không tạo cảm giác giáo điều, vì các vấn đề được đưa ra đều kèm bảo chứng thực tế và kinh nghiệm cá nhân của giáo sư trong quá trình nghiên cứu, đi thực tế.

Thứ ba, sách không tạo cảm giác viển vông - một cảm giác thường gặp ở sách nghiên cứu, bởi tác giả có những kiến nghị cụ thể, khiến người đọc cảm thấy bổ ích, áp dụng được.

Ông Nguyễn Bình Phương cũng chia sẻ về vấn đề tiếp nhận văn hóa, đặc biệt là tiếp nhận văn học nghệ thuật từ nước ngoài, thông qua nghiên cứu của GS.TS Đinh Xuân Dũng. “Việt Nam đang ở giai đoạn gia nhập toàn cầu triệt để, cũng là tình huống để cảnh báo về việc tiếp nhận văn hóa. Đã có những quốc gia cho chúng ta thấy rằng: nếu không có bản lĩnh hay sự vững vàng, thì văn hóa, văn học - nghệ thuật bên ngoài có thể xâm nhập và chọc rễ toàn bộ văn hóa, văn học nghệ thuật bản địa, thay thế văn hóa bản địa”, ông Bình Phương nhấn mạnh.

Bộ sách mới ra mắt của GS.TS Đinh Xuân Dũng. Ảnh: Thúy Hạnh.

GS.TS Đinh Xuân Dũng đã chia ra 5 tạng người trong tiếp nhận văn hóa: một là người không có điều kiện, không thích tiếp cận, không có nhu cầu tiếp cận văn hóa bên ngoài vì cảm thấy đã đủ để tự tại; hai là người không đủ bản lĩnh, không đủ trình độ tiếp nhận, hoang mang không biết tiếp nhận gì; ba là người tự cảm thấy mình đủ, không cần tiếp nhận, cực đoan hơn tẩy chay văn hóa nghệ thuật từ bên ngoài; bốn là người bị văn hóa bên ngoài chinh phục tuyệt đối, quy phục hoàn toàn văn hóa bên ngoài; năm là người đủ trí thức, bản lĩnh, tỉnh táo để đón nhận những cái mới, tiếp nhận và phát huy để phát triển.

Đồng tình với nhận định của ông Nguyễn Bình Phương, Thứ trưởng Thường trực Bộ Văn hóa, Thể thao và Du Lịch Lê Hải Bình thể hiện sự trân trọng với công trình nghiên cứu đồ sộ của GS.TS Đinh Xuân Dũng, đánh giá bộ sách ra đời đúng thời điểm.

Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đang được giao dự thảo Nghị quyết của Bộ Chính trị về chấn hưng và phát triển văn hóa Việt Nam trong kỷ nguyên mới. “Năm 2045, khi chúng ta đạt được mục tiêu phát triển quốc gia, chúng ta cũng muốn có một nền văn hóa, có lớp người xứng tầm với quốc gia như vậy để tránh rơi vào trạng thái ‘trọc phú’”, ông Lê Hải Bình chia sẻ.

Thứ trưởng Thường trực Bộ Văn hóa, Thể thao và Du Lịch Lê Hải Bình thể hiện niềm trân trọng với công trình nghiên cứu văn hóa của GS.TS Đinh Xuân Dũng. Ảnh: Thúy Hạnh.

Ông Nguyễn Nguyên, Cục trưởng Cục Xuất bản, In và Phát hành, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch gửi lời cảm ơn tới các ý kiến phát biểu tại hội thảo. Ông Nguyễn Nguyên kỳ vọng công trình là lời mời gọi giới khoa học chung tay, cùng nghiên cứu những cơ hội và xu hướng về phát triển văn hóa, để văn hóa Việt ngang tầm phát triển với kinh tế, chính trị, xã hội.

Người nghiên cứu văn hóa lấy cái hữu hạn đi tìm cái vô hạn

GS.TS Đinh Xuân Dũng gửi lời tri ân tới gia đình, bạn bè, những người cộng sự đã gắn bó cùng ông nhiều năm qua. “Không có gia đình, xã hội không phát triển, nhưng không có gia đình sẽ không có tôi”, GS.TS nhấn mạnh.

Giáo sư đã kể lại 2 câu chuyện đáng nhớ trong cuộc đời làm sách của mình. Câu chuyện đầu diễn ra vào những năm 1990, khi ông ra mắt cuốn sách Hiện thực chiến tranh và sáng tạo văn học. Trong một lần ghé hiệu sách Tiền Phong cũ trên đường Nguyễn Thái Học, tại quầy sách hạ giá, ông tìm thấy 3 cuốn sách của chính mình. Sách chỉ còn 1/3 giá ban đầu.

“Tôi mua luôn cả 3 cuốn, cảm thấy đau lòng, không phải vì oán trách người đọc mà thấy có lẽ sách của mình không có giá trị… Đó là một nỗi xót xa, rằng sách chưa đến được với người đọc”, ông kể.

GS.TS Đinh Xuân Dũng kể lại 2 câu chuyện đáng nhớ trong cuộc đời làm sách của mình. Ảnh: Thúy Hạnh.

Một kỷ niệm khác cách đây 20 năm, khi giáo sư Đinh Xuân Dũng dự Hội nghị tổng kết về xây dựng làng văn hóa các tỉnh, ông thấy một đoạn văn dài trong phát biểu của cán bộ xã chính là đoạn văn trong sách của ông. Vị cán bộ xã sau hội nghị đã gặp ông và chia sẻ những gì ông viết trong sách là hoàn toàn trùng khớp với thực tế, nên vị cán bộ xã xin phép đọc đúng đoạn trích sách.

“Tôi cảm thấy xấu hổ khi nghĩ rằng người cán bộ xã đã sao chép văn tôi. Nhưng sách của tôi làm ra cũng là từ đời sống mà ra, tác phẩm nằm ngay trong chính đời sống mà từ đó lại trở lại trong sách của tôi. Người cán bộ xã đã dạy tôi bài học về việc làm sách”, ông chia sẻ.

Kết thúc buổi tọa đàm, GS.TS Đinh Xuân Dũng cho rằng nghiên cứu văn hóa là lấy cái hữu hạn để đi tìm cái vô hạn - vì tuổi đời con người không là mãi mãi. Bởi vậy, các cuốn sách nghiên cứu đều chỉ là những công trình dở dang, chỉ là lời mời để người đọc cùng nghĩ về văn hóa.

“Cuốn sách này các bạn có thể quên đi, nhưng mong hãy cùng chúng tôi nghĩ đến văn hóa như một sức mạnh dân tộc. Dân tộc này chỉ hạnh phúc khi hạnh phúc đó gắn liền với một nền kinh tế mạnh, gắn với những con người thực sự trong sáng”, giáo sư xúc động nói.

Cuốn sách Văn hóa Việt Nam đương đại - Cơ hội và thách thức gồm 5 phần nội dung chính: Mấy vấn đề lý luận về phát triển văn hóa Việt Nam đương đại; Về các giá trị văn hóa; Bước đầu nhận định về thực tiễn văn hóa Việt Nam từ Đại hội XIII của Đảng; Phát huy tiềm năng văn hóa các vùng, miền; Phát huy sức mạnh văn hóa trong xây dựng lực lượng vũ trang trong thời kỳ mới.

Bộ sách 6 cuốn Minh triết Hồ Chí Minh - tài sản tinh thần vô giá của Đảng và dân tộc ta gồm nhiều tập, là những câu, những đoạn, những lời hay, khúc chiết, hàm súc, dễ đi vào lòng người và được sắp xếp thành một hệ thống với sáu cụm chủ đề để bạn đọc có thể nắm bắt, vận dụng Tư tưởng Hồ Chí Minh trong nghiên cứu cũng như thực tiễn hoạt động ở các lĩnh vực.

Bộ sách Tủ sách Hồ Chí Minh - Phụ nữ Việt Nam làm theo lời Bác chọn lọc và tập hợp những trích dẫn, các bài nói, bài viết của Chủ tịch Hồ Chí Minh theo hướng phổ cập, đáp ứng rộng rãi nhu cầu học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh của phụ nữ cả nước.