Ukraine tiến thoái lưỡng nan

Trên chiến trường, Ukraine vẫn chưa quyết định có rút quân khỏi thành phố chiến lược Pokrovsk khi Nga đang chiếm thế thượng phong, nhưng trên bàn đàm phán, Kiev đã tuyên bố chính thức dừng.

Hôm 13-11, người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov nói Ukraine "sớm hay muộn" sẽ phải quay lại bàn đàm phán với Nga và dự đoán vị thế đàm phán của Kiev sẽ ngày càng tệ hơn, một ngày sau khi Ukraine thông báo dừng các cuộc hòa đàm nhằm chấm dứt cuộc chiến kéo dài từ năm 2022.

Thiếu tiến triển

Trong cuộc phỏng vấn đăng trên báo The Times (Anh) tuần này, Thứ trưởng Ngoại giao Ukraine Sergiy Kyslytsya cho biết Kiev đã chính thức đình chỉ các cuộc đàm phán hòa bình với Nga với lý do thiếu tiến triển đáng kể trong các vòng đàm phán năm nay.

Phản ứng hôm 12-11, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Nga Maria Zakharova nói thông báo của ông Kyslytsya cho thấy Kiev "không mong muốn hòa bình". Bà cho biết thời gian qua các đề xuất cụ thể đã được đưa ra, đặc biệt về trao đổi tù nhân, nhưng cáo buộc Kiev thực hiện "chưa đến 30%" các cam kết liên quan đến kế hoạch trao đổi 1.200 người.

Ba vòng đàm phán giữa hai bên được tổ chức tại Istanbul trong năm nay tập trung vào trao đổi tù binh và dân thường, và cả hai bên cũng đã trao đổi bản ghi nhớ nêu chi tiết lập trường của họ về việc chấm dứt chiến tranh. Tuy nhiên, cuộc chiến vẫn chưa thể đi tới hồi kết.

Tổng thống Mỹ Donald Trump tự coi mình là "người kiến tạo hòa bình toàn cầu", nhưng ông cũng thừa nhận rằng việc chấm dứt cuộc chiến kéo dài hơn ba năm qua giữa Nga - Ukraine khó hơn ông tưởng. Hồi tháng 10, khi sự thất vọng với Matxcơva ngày càng tăng, ông Trump đã áp lệnh trừng phạt lớn lên dầu mỏ Nga.

Trên báo The Kyiv Independent từ hồi tháng 10, bà Jenny Mathers, giảng viên chính trị quốc tế tại Đại học Aberystwyth (Anh), bình luận các cuộc đàm phán hòa bình Nga - Ukraine "hiện đã chết, trừ khi có điều gì đó mang tính đột phá xảy ra, có thể là ông Trump chuyển sự chú ý trở lại Ukraine hoặc tình hình thực địa thay đổi khiến Nga, Ukraine hoặc cả hai bên phải điều chỉnh tính toán của mình".

"Hiện tại Matxcơva tin rằng họ có nhiều lợi ích hơn từ việc tiếp tục tấn công Ukraine so với tham gia các cuộc hòa đàm. Trong khi đó, Kiev đã nhiều lần đồng ý tái khởi động đàm phán" - bà Mathers chỉ ra, đồng thời nhấn mạnh Ukraine không thể ngừng chống lại các cuộc tấn công của Nga cũng như không thể nhượng bộ tất cả yêu cầu của Nga chỉ để đổi lấy một lệnh ngừng bắn mà có lẽ sẽ chỉ tồn tại trong thời gian ngắn.

Ukraine nỗ lực thuyết phục Mỹ

Trong nhiều tháng, Ukraine đã kiên trì tham gia các cuộc đàm phán hòa bình với Nga dù họ chưa bao giờ thực sự tin rằng những cuộc đàm phán đó sẽ giúp chấm dứt cuộc chiến ngay lập tức. 

Tuy vậy, vì muốn đáp ứng mong muốn của Tổng thống Trump về một giải pháp ngoại giao, Ukraine vẫn cử các nhà ngoại giao của mình tham gia hết vòng đàm phán này đến vòng đàm phán khác với các quan chức Mỹ và Nga, dù các cuộc gặp hầu như không đem lại tiến triển rõ rệt.

Tuy nhiên, khi ông Trump ngày càng thất vọng trước việc Nga từ chối nhượng bộ, Ukraine nhìn thấy cơ hội thúc đẩy điều họ mong muốn. Ukraine muốn ít đàm phán hơn và muốn có nhiều vũ khí hơn để tấn công Nga, bên cạnh các biện pháp trừng phạt mạnh hơn, nhằm buộc Matxcơva phải nghiêm túc đàm phán chấm dứt chiến tranh.

Ukraine đang đặt cược rằng các cuộc tấn công nhắm vào tài sản kinh tế bên trong lãnh thổ Nga như cơ sở dầu khí và các mục tiêu quân sự như nhà máy sản xuất vũ khí có thể khiến Nga chịu tổn thất nhiều hơn và cuối cùng buộc Matxcơva tìm tới việc ký thỏa thuận.

Theo báo New York Times, ông Trump đã bày tỏ ủng hộ cách tiếp cận này, và vào mùa hè năm nay, ông đã thúc giục Ukraine "chủ động tấn công" thay vì chỉ phòng thủ trong lãnh thổ của mình. Ông Trump cũng từng bóng gió ông có thể dùng khả năng chuyển tên lửa tầm xa Tomahawk cho Ukraine như một cách gây sức ép buộc Nga phải dừng cuộc chiến.

Các nhà phân tích cho rằng việc Washington chuyển từ các cuộc đàm phán hòa bình truyền thống sang ủng hộ cách tiếp cận của Ukraine chủ yếu là phản ứng trước việc Nga từ chối đàm phán và không ngừng gia tăng các cuộc tấn công gây chết chóc. 

Ông Trump ban đầu dành nhiều lời khen cho Tổng thống Nga Vladimir Putin nhưng đã đổi giọng vào mùa hè năm nay, cho rằng nhà lãnh đạo Nga "nói năng tử tế, nhưng tối đến lại ném bom mọi người".

Sự thay đổi này cũng phản ánh nỗ lực của Ukraine trong việc cho ông Trump thấy họ là đối tác đáng tin cậy nhất tại bàn đàm phán. Khi ông Trump theo đuổi con đường hướng đến hòa bình trong những tháng qua, Kiev đã chấp nhận nhiều điều kiện mà ông đưa ra nhằm chứng minh rằng Ukraine sẵn sàng theo đuổi các cách để chấm dứt cuộc chiến.

Tuy nhiên, sự thay đổi của Mỹ sẽ đi xa đến đâu vẫn còn phải chờ xem. "Việc ủng hộ Ukraine có thể mang lại cho ông Trump kết quả nhanh hơn và tốt hơn nhiều so với việc ủng hộ một bên không sẵn sàng hoặc không muốn đàm phán" - ông Oleksandr Kraiev, Giám đốc Chương trình Bắc Mỹ tại Viện Nghiên cứu Ukrainian Prism, nhận định.