Tuyển giáo viên năm học mới ra sao?

Tới cuối năm học 2024-2025, cả nước vẫn thiếu 120.000 giáo viên các cấp, trong đó riêng giáo viên mầm non thiếu gần 45.000.

Việc tuyển giáo viên cho năm học mới sẽ được thực hiện ra sao?

Nhiều nơi thiếu giáo viên

Tại Hà Nội, năm học 2024 - 2025 vẫn còn thiếu trên 6.200 giáo viên các cấp. Theo ông Trần Thế Cương - giám đốc Sở GD-ĐT Hà Nội, vùng thuận lợi về kinh tế - xã hội có nhiều lựa chọn công việc hấp dẫn hơn nhà giáo. 

Trong khi đó nghề giáo lại nhiều áp lực. Mặc dù chế độ lương đã có cải thiện nhưng cũng vẫn thấp hơn nhiều công việc khác. Do đó, việc tuyển dụng giáo viên hợp đồng để bù đắp việc thiếu giáo viên cục bộ, nhất là giáo viên một số môn như nghệ thuật, tin học... gặp khó khăn.

Tỉnh Nghệ An, theo ông Thái Văn Thành - giám đốc Sở GD-ĐT, trước năm học 2025 - 2026 vẫn thiếu gần 5.000 giáo viên. Trong đó thiếu nhiều ở bậc THPT, giáo dục thường xuyên khi số lượng học sinh tăng cơ học và thiếu để triển khai dạy 2 buổi/ngày ở cấp tiểu học, THCS. 

Theo ông Nguyễn Thiên Văn - quyền chủ tịch UBND tỉnh Đắk Lắk, hiện tỉnh đang thiếu trên 1.200 giáo viên. Giải pháp bù đắp trước năm học mới là sử dụng giáo viên hợp đồng trong khi chờ tuyển dụng bổ sung.

Trao đổi với Tuổi Trẻ về tình hình giáo viên trước năm học 2025 - 2026, ông Vũ Minh Đức, cục trưởng Cục Nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục (Bộ GD-ĐT), cho biết sau khi sáp nhập tỉnh, tình hình giáo viên sẽ có những biến động. 

Sẽ có nhiều địa phương sau khi sáp nhập sẽ thực hiện việc sắp xếp, luân chuyển giáo viên ở nơi thừa đến nơi thiếu giải quyết được căn bản tình trạng thiếu giáo viên. Nhưng có thể cũng sẽ xảy ra tình trạng thiếu nhiều hơn khi hai tỉnh cũ trước khi sáp nhập đều thiếu. 

Dựa trên số liệu của các tỉnh thành sau khi sáp nhập, Bộ GD-ĐT sẽ có các chỉ đạo hoặc hướng dẫn cụ thể đối với những tình huống mới.

Theo ông Vũ Minh Đức, việc thiếu giáo viên trước hết là do các địa phương đã không giao đủ chỉ tiêu theo định mức giáo viên cho các cấp học, phù hợp với yêu cầu mới. 

Bên cạnh đó việc thực hiện một cách cơ học việc cắt giảm 10% biên chế sự nghiệp của các địa phương gây nên tình trạng thiếu giáo viên cục bộ ở một số địa bàn, cấp học, môn học. Tình trạng di dân, tăng dân số cơ học ở một số độ tuổi tại một số địa bàn khiến cho quy mô giáo dục gia tăng cũng là lý do gây thiếu giáo viên.

Khi thực hiện Chương trình giáo dục phổ thông 2018, một số môn học mới ở các cấp học bị thiếu giáo viên như môn tin học, ngoại ngữ, nghệ thuật (môn tin học, ngoại ngữ cấp tiểu học trước chỉ là môn tự chọn nhưng hiện nay là môn bắt buộc). 

Trong khi đó do vướng quy định về chuẩn đào tạo nên nhiều địa phương không tuyển được giáo viên ở các môn thiếu...

Giao sở GD-ĐT tuyển giáo viên

Theo thông tư số 15 ngày 24-7 hướng dẫn chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của sở GD-ĐT và phòng văn hóa - xã hội thuộc UBND cấp xã do Bộ GD-ĐT ban hành, các sở GD-ĐT có thẩm quyền trong việc tuyển dụng giáo viên. Nhưng việc này sẽ phải được UBND các tỉnh thành phân cấp.

Nói về định hướng giao cho sở GD-ĐT tuyển dụng giáo viên, ông Phạm Ngọc Thưởng, thứ trưởng Bộ GD-ĐT, cho rằng trước đây đầu mối quản lý cán bộ giáo viên từ mầm non - tiểu học - THCS thuộc cấp quận huyện quản lý. 

Cả nước có 705 đầu mối. Đây chính là nguyên nhân dẫn tới việc thừa thiếu giáo viên cục bộ nhưng không giải quyết được trên địa bàn cấp tỉnh vì cấp tỉnh không có thẩm quyền điều động giáo viên giữa quận huyện khác nhau.

Hiện tại khi thực hiện chính quyền hai cấp, không còn cấp trung gian là quận huyện, nhiều đầu việc đang được giao cho cấp xã phường mới. Nhưng việc tuyển dụng giáo viên, nếu giao cho cấp xã phường thì cả nước sẽ có 3.321 đầu mối. 

Việc tuyển dụng, quản lý, điều động giáo viên lại tiếp tục bị phân mảnh khiến cho bất cập trước đây càng lớn hơn. Chưa kể cấp xã khó có thể đủ năng lực xây dựng đề thi, chấm thi tuyển giáo viên để đảm bảo chất lượng, yêu cầu của ngành giáo dục đặt ra.

Trước đây cả nước có 705 cấp huyện quận, là 705 đầu mối quản lý cán bộ, giáo viên từ mầm non, tiểu học, THCS. Đây là một trong những nguyên nhân dẫn đến thừa thiếu giáo viên cục bộ. Bởi vì cấp huyện quản lý thì không thể điều động giáo viên từ huyện này sang huyện khác. 

Do vậy nếu bây giờ giao cho cấp xã tuyển dụng, điều động giáo viên thì cả nước có 3.321 đầu mối, tình trạng thừa thiếu giáo viên cục bộ sẽ càng trầm trọng vì không thể điều giáo viên từ xã này sang xã khác. Chưa kể, cấp xã có thể xây dựng đề thi, chấm thi tuyển giáo viên trong bối cảnh hiện nay hay không?

Theo ông Vũ Minh Đức, thay vì để 3.321 đầu mối, nếu đưa về 34 đầu mối (34 sở GD-ĐT) sẽ thuận lợi rất nhiều. Sở GD-ĐT cũng đảm bảo về năng lực chuyên môn để tuyển dụng giáo viên đạt tiêu chuẩn, sát với yêu cầu. 

Khi đưa về đầu mối sở GD-ĐT, có thể triển khai theo hướng mỗi ứng viên dự tuyển có nhiều nguyện vọng khác nhau. Khi không đỗ nguyện vọng 1, có thể được tuyển nguyện vọng 2 hay 3, 4... 

Một kỳ thi nhưng có thể đáp ứng nhiều nhu cầu khác nhau. Sở GD-ĐT cũng nắm sát tình hình thừa thiếu giáo viên để xây dựng phương án tuyển dụng, điều phối giáo viên trên địa bàn tỉnh.

Một số tỉnh thành đã làm khá thuận lợi

Ông Vũ Minh Đức cho biết trong dự thảo mới nhất nghị định hướng dẫn thực hiện Luật Nhà giáo, Bộ GD-ĐT cũng đặt ra một hướng cho tương lai. 

Theo đó có thể thực hiện vòng 1 kỳ thi tuyển dụng giáo viên ở diện toàn quốc (Bộ GD-ĐT tổ chức) hoặc theo cụm (một số sở GD-ĐT tổ chức chung). Sau khi đạt vòng 1, ở vòng thi thứ 2 các sở GD-ĐT có thể tiếp tục tổ chức với các tiêu chí phù hợp với đặc thù vùng miền, đặc thù môn học. 

"Trong tiêu chí tuyển dụng giáo viên sẽ phải chú trọng đến thực hành sư phạm. Có thể phải đặt ra các tiêu chí như năng lực xây dựng kế hoạch, tổ chức giáo dục (dạy học), kiểm tra, đánh giá học sinh và giải quyết các tình huống sư phạm...", ông Đức nói.

Theo ông Vũ Minh Đức, hiện đã có một số UBND tỉnh giao việc tuyển dụng giáo viên cho sở GD-ĐT và việc thực hiện khá thuận lợi như Nghệ An, Quảng Trị... 

Trên thực tế việc thực hiện tuyển dụng, điều động giáo viên, bổ nhiệm hiệu trưởng, hiệu phó... hiện vẫn có những vướng mắc mà theo các cán bộ giáo dục cấp xã, đại diện các sở GD-ĐT cho rằng các văn bản pháp lý đang bị xung đột.

Trao đổi về việc này, ông Đức cho biết Bộ GD-ĐT sẽ có hướng dẫn cụ thể về việc này. Theo đó, hiệu trưởng các trường có trách nhiệm báo cáo về nhu cầu tuyển dụng giáo viên lên cấp xã phường. Các cấp xã phường tổng hợp và tham mưu cho sở GD-ĐT xây dựng kế hoạch tuyển dụng, điều động giáo viên trên địa bàn tỉnh. 

Theo ông Đức, trong hướng dẫn sắp ban hành, Bộ GD-ĐT cũng nêu rõ trường hợp chưa thực hiện được tuyển dụng, Bộ GD-ĐT đề nghị UBND cấp tỉnh thành xem xét bố trí kinh phí thực hiện hợp đồng lao động, điều động, biệt phái, bố trí liên trường trên địa bàn tỉnh thành để đảm bảo đủ giáo viên cho năm học mới. 

Cùng với đó các tỉnh thành phải quan tâm đến chế độ làm việc, trả lương dạy thêm giờ, bố trí nhà công vụ và các điều kiện khác đảm bảo việc sinh hoạt và làm việc cho giáo viên.