Từ vụ cầu Sông Lô: Việc phân cấp, phân quyền kiểm tra nghiệm thu có đảm bảo?

Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Nguyễn Thanh Hải dẫn vụ việc cầu Sông Lô, chủ đầu tư công trình được giao quyền tự nghiệm thu, tỉnh được giao kiểm tra nghiệm thu.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội sáng nay họp phiên thứ 51, cho ý kiến về việc giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật Xây dựng (sửa đổi).

Trình bày báo cáo tiếp thu, giải trình, Thứ trưởng Bộ Xây dựng Bùi Xuân Dũng cho biết, một số ý kiến cho rằng nếu mở rộng đối tượng được miễn giấy phép xây dựng, cần tăng cường với công tác hậu kiểm và thanh tra, xử lý vi phạm. Nếu dự án có đầy đủ quy hoạch chi tiết tỷ lệ 1/500 thì miễn giấy phép xây dựng.

Cũng có ý kiến cho rằng không nên mở rộng miễn giấy phép xây dựng, do lo ngại khó khăn trong việc xác định quyền sở hữu tài sản trên đất, không kiểm soát được an toàn...

Tiếp thu các ý kiến này, Chính phủ cho biết nguyên tắc thực hiện là "từ khi chuẩn bị đến khi khởi công xây dựng, mỗi công trình, dự án chỉ phải thực hiện 1 thủ tục hành chính". Quy định về miễn giấy phép đã bao gồm cả dự án có quy hoạch chi tiết 1/500 sau khi đã được cơ quan có thẩm quyền kiểm soát các nội dung cơ bản về phù hợp quy hoạch và an toàn.

"Chỉ các công trình quy mô nhỏ (không phải thẩm định) mới phải thực hiện thủ tục cấp giấy phép xây dựng", Thứ trưởng Bùi Xuân Dũng cho hay.

Với công trình được miễn giấy phép xây dựng, các quy định pháp luật về đất đai đã quy định về xác định tài sản gắn liền với đất.

Tiếp thu ý kiến của các đại biểu, Bộ Xây dựng phối hợp với Bộ NN&MT trong quá trình xây dựng các văn bản dưới luật để tránh không bị bỏ sót đối tượng.

Về quản lý chất lượng công trình, Thứ trưởng Dũng thông tin, có ý kiến cho rằng cần bổ sung các quy định đủ mạnh đối với các công trình kém chất lượng, rõ về vai trò, trách nhiệm của các bên, như chủ đầu tư, đơn vị thi công, tổ chức giám sát sau vụ việc cầu Sông Lô.

Dự thảo luật đã quy định các công trình xây dựng thuộc dự án quan trọng quốc gia; công trình có quy mô lớn, kỹ thuật phức tạp; công trình ảnh hưởng lớn đến an toàn, lợi ích cộng đồng phải được kiểm tra công tác nghiệm thu đến khi hoàn thành, đưa vào khai thác.

Cơ quan soạn thảo đã chỉnh lý, bổ sung quy định yêu cầu chủ đầu tư phải lắp đặt thiết bị giám sát tại công trường (có kết nối về cơ quan quản lý) để phục vụ cho việc truy cập, theo dõi, giám sát của cơ quan quản lý nhà nước và cộng đồng về chất lượng công trình, kịp thời phát hiện, xử lý các vi phạm trong quá trình thi công.

Rủi ro lớn nếu chủ đầu tư không đủ năng lực hoặc cố tình vi phạm 

Nêu ý kiến thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, công nghệ và Môi trường Nguyễn Thanh Hải cho biết, việc mở rộng trường hợp miễn giấy phép xây dựng và quyền sở hữu đối với nhà ở được rất nhiều đại biểu quan tâm. Theo Luật Đất đai, hồ sơ cấp giấy chứng nhận quyền sở hữu đối với nhà ở cần có giấy phép xây dựng nhà ở.

"Nếu miễn giấy phép thì có thông báo khởi công hoặc có văn bản thẩm định thiết kế có giá trị tương đương với giấy phép xây dựng, khi làm thủ tục cấp giấy chứng nhận quyền sở hữu để đảm bảo quyền lợi của người dân hay không?", bà Hải đặt câu hỏi và nói "rất lo lắng về điều này".

Cho rằng "miễn giấy phép thì vui rồi", song bà đề nghị việc miễn phải được phối hợp chặt chẽ với các quy định của Luật Đất đai. Miễn giấy phép xây dựng và cấp sổ đỏ có mối quan hệ chặt chẽ với nhau và liên quan đến người dân, nên cần xem xét kỹ.

Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường cho biết, mặc dù cơ quan chủ trì soạn thảo có nhiều nỗ lực trong việc tiếp thu, chỉnh lý để hoàn thiện dự thảo luật, Thường trực Ủy ban nhận thấy vẫn còn một số vấn đề cần cân nhắc kỹ lưỡng để đảm bảo tính khả thi và an toàn.

Về tiêu chí năng lực của chủ đầu tư theo quy mô, tính chất kỹ thuật phức tạp của dự án, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Nguyễn Thanh Hải cho biết, nội dung này Thứ trưởng có nêu sau khi đi khảo sát ở cầu Sông Lô và thấy rằng việc liên quan việc giao cho chủ đầu tư cũng cần quy định kỹ hơn trong luật.

Về bãi bỏ thẩm định thiết kế sau thiết kế cơ sở, dự thảo luật đã giao quyền chủ động rất lớn cho chủ đầu tư tự thẩm định và tự nghiệm thu. Tuy nhiên bà Hải đánh giá, việc này đặt ra rủi ro lớn nếu chủ đầu tư không đủ năng lực hoặc cố tình vi phạm trong bối cảnh nhân lực thanh tra, kiểm tra xây dựng mỏng.

"Nếu hậu kiểm chỉ là kiểm tra hồ sơ hoặc đợi đến khi công trình hoàn thành mới kiểm tra thì việc khắc phục sai phạm như kết cấu, phòng cháy chữa cháy... sẽ vô cùng tốn kém", bà Hải phân tích.

Về phân cấp, phân quyền, từ việc khảo sát tại cầu Sông Lô, bà Nguyễn Thanh Hải cho biết hiện dự thảo luật giao chủ đầu tư công trình được quyền tự nghiệm thu; việc kiểm tra nghiệm thu cũng giao, phân cấp cho địa phương. Với dự án nhóm B, nhóm C lại giao cho cấp xã.

Bà Hải đặt vấn đề "việc giao như thế có đảm bảo không?". Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường đề nghị trong phân cấp, phân quyền, để giảm thủ tục hành chính thì phải đi đôi với năng lực của cán bộ cấp xã.