'Tử thần' rình rập từ món thịt quen thuộc của người Việt

Bệnh nhân mắc liên cầu lợn. Ảnh: BVCC.

Cơn sốt, đau đầu kèm mệt mỏi khiến ông N.V.H. đột ngột đổ bệnh. Nghĩ chỉ là cảm vặt, người đàn ông vẫn tự điều trị tại nhà. Thế nhưng, cơn sốt 39°C chỉ là khởi đầu cho một cơn bạo bệnh, nhanh chóng cướp đi sức lực và đẩy ông vào tình trạng nguy kịch.

Những ca bệnh thương tâm

Ngày 16/7, ông H. (53 tuổi, sống tại xã Ô Diên, Hà Nội) bắt đầu sốt cao, kèm đau đầu và mệt mỏi. Năm ngày sau, ông nhập Bệnh viện Đan Phượng trong tình trạng sốt cao, huyết áp tụt, trên da xuất hiện các ban tím ở mặt, tai, ngực và bụng. Nhận định đây có thể là sốc nhiễm khuẩn do liên cầu lợn, các bác sĩ lập tức chuyển ông tới Bệnh viện Bạch Mai.

Tại Trung tâm Cấp cứu A9, bệnh nhân nhanh chóng rơi vào tình trạng kích thích, khó thở, tím tái nhiều vùng cơ thể. Mặc dù được hồi sức tích cực, bệnh không thuyên giảm. Gia đình xin đưa về nhà và ông không qua khỏi ngay sau đó. Xét nghiệm máu khẳng định ông nhiễm vi khuẩn Streptococcus suis - tác nhân gây bệnh liên cầu lợn.

Chỉ ít ngày sau, một người đàn ông 38 tuổi ở xã Phú Nghĩa, huyện Chương Mỹ, cũng được chẩn đoán mắc bệnh sau khi bị đứt tay trong lúc chế biến tóp mỡ tại xưởng gần nhà. Anh khởi phát bệnh với sốt cao, đau đầu, buồn nôn và nôn. Khi nhập Bệnh viện Đa khoa Hà Đông, kết quả xét nghiệm dịch não tủy cho thấy dương tính với liên cầu lợn.

Bệnh nhân xuất hiện các ban hoại tử - những vùng da thâm tím, phù nề, đau nhức do vi khuẩn liên cầu lợn tấn công trực tiếp vào mạch máu gây hoại tử mô. Ảnh: BVCC.

Tại Bệnh viện Bạch Mai, trong nửa đầu tháng 7, các bác cũng sĩ tiếp nhận 3 bệnh nhân nghi mắc bệnh, tất cả đều có yếu tố dịch tễ liên quan tới việc ăn tiết canh lợn tại xã Quỳnh An, Hưng Yên. Hai người trong nhóm đã mất mạng chỉ sau ít ngày khởi phát, với biểu hiện ban đầu là sốt cao và tiêu chảy cấp.

Không chỉ ở miền Bắc, TP Huế cũng đang là "điểm nóng". Từ đầu năm đến nay, địa phương này đã ghi nhận ít nhất 33 ca mắc, trong đó riêng tháng 6 và đầu tháng 7 số ca tăng vọt. Một số bệnh nhân phát bệnh ngay sau khi tham gia bữa tiệc có món lòng lợn.

Căn bệnh âm thầm nhưng rất nguy hiểm

Theo Cục Phòng bệnh, Bộ Y tế, bệnh liên cầu lợn ở người do vi khuẩn Streptococcus suis gây ra, được xếp vào nhóm B trong Luật Phòng, chống bệnh truyền nhiễm. Mầm bệnh thường cư trú ở đường hô hấp trên, đường tiêu hóa và đường sinh dục của lợn, đồng thời có thể tồn tại trong phân, nước và môi trường chuồng trại.

Người có thể nhiễm bệnh khi tiếp xúc trực tiếp với lợn mang mầm bệnh hoặc sản phẩm từ lợn bị bệnh, đặc biệt khi có vết thương hở. Việc ăn thịt hoặc nội tạng lợn chưa nấu chín, nhất là tiết canh - con đường lây nhiễm phổ biến.

PGS.TS Đỗ Duy Cường, Viện trưởng Viện Y học Nhiệt đới, Bệnh viện Bạch Mai, cho biết bệnh thường khởi phát đột ngột với sốt cao, đau đầu dữ dội, buồn nôn, nôn, ù tai, cứng gáy và rối loạn tri giác. Một số bệnh nhân xuất hiện tiêu chảy, rét run hoặc xuất huyết dưới da trước khi bộc lộ các dấu hiệu viêm màng não.

Nếu không được điều trị kịp thời, bệnh có thể tiến triển rất nhanh, gây sốc nhiễm khuẩn, suy đa tạng và không qua khỏi. Tỷ lệ mất mạng dao động khoảng 7%, nhưng ở những ổ dịch lớn từng ghi nhận con số cao hơn.

Vị chuyên gia nhấn mạnh với những trường hợp được cứu sống vẫn có thể phải đối mặt với biến chứng nặng nề, điển hình là mất thính lực vĩnh viễn do tổn thương thần kinh thính giác.

Điều trị là cuộc chạy đua với thời gian

Tại Trung tâm Hồi sức tích cực, Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương, hình ảnh những bệnh nhân nhiễm liên cầu khuẩn lợn trong tình trạng hôn mê, toàn thân thâm tím vì xuất huyết cũng vẫn còn là nỗi ám ảnh với các y bác sĩ.

Bác sĩ Phạm Văn Phúc, Phó Giám đốc Trung tâm, cho biết ông từng điều trị nhiều trường hợp mắc bệnh chỉ vì một bữa tiết canh. Vi khuẩn liên cầu lợn có thể tồn tại ngay cả trong những con lợn khỏe mạnh về mặt biểu hiện, không có dấu hiệu bệnh lý.

Bác sĩ thăm khám cho bệnh nhân liên cầu lợn tại Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương. Ảnh: BVCC.

"Vi khuẩn này không gây hại cho lợn nhưng lại có thể gây bệnh nghiêm trọng ở người, đặc biệt là những người có hệ miễn dịch suy yếu hoặc đang mang bệnh nền. Hiện tại, vẫn chưa có vaccine phòng bệnh liên cầu khuẩn lợn và cũng chưa có bằng chứng cho thấy bệnh có thể lây từ người sang người", bác sĩ phúc nói.

Việc điều trị bệnh liên cầu lợn là một cuộc chạy đua thực sự. Nguyên tắc đầu tiên là phát hiện sớm, đặc biệt ở những bệnh nhân có tiền sử tiếp xúc với lợn hoặc ăn các món chưa nấu chín từ lợn. Mỗi giờ chậm trễ đều có thể làm tăng nguy cơ không qua khỏi hoặc để lại di chứng.

Ngay khi có nghi ngờ, bác sĩ sẽ tiến hành các xét nghiệm máu, dịch não tủy hoặc mô tổn thương để tìm vi khuẩn. Trong khi chờ kết quả, bệnh nhân thường được chỉ định kháng sinh phổ rộng liều cao. Penicillin vẫn là lựa chọn hàng đầu do hiệu quả cao với vi khuẩn S. suis, thường được sử dụng bằng đường tiêm tĩnh mạch liều lớn liên tục trong ít nhất 10 ngày.

Trong trường hợp bệnh nhân dị ứng hoặc vi khuẩn có dấu hiệu kháng thuốc, bác sĩ có thể thay thế bằng cephalosporin thế hệ ba như ceftriaxone hoặc dùng kết hợp với ampicillin, erythromycin.

Điều trị không chỉ dừng ở kháng sinh. Các bệnh nhân nặng cần được hỗ trợ hồi sức tích cực, bao gồm thở máy khi suy hô hấp, sử dụng thuốc vận mạch để duy trì huyết áp và lọc máu liên tục khi có biểu hiện suy thận hoặc nhiễm độc nặng. Các biện pháp chống phù não, hạ sốt, bù dịch và điện giải được áp dụng đồng thời để kiểm soát biến chứng.

Với những ca viêm màng não do liên cầu lợn, bác sĩ thường phối hợp điều trị bằng thuốc kháng viêm corticoid liều ngắn nhằm giảm tổn thương thần kinh. Việc theo dõi sát các dấu hiệu thần kinh và thính giác trong suốt quá trình điều trị là cần thiết, bởi tổn thương thính giác thường xuất hiện sớm và có thể không hồi phục nếu phát hiện muộn.

Một yếu tố quan trọng khác là chăm sóc dinh dưỡng và phòng chống bội nhiễm. Bệnh nhân được nuôi dưỡng hợp lý, vệ sinh thân thể và môi trường bệnh phòng sạch sẽ, đồng thời phòng ngừa các biến chứng như loét tì đè hoặc nhiễm trùng bệnh viện.

Trước diễn biến gia tăng, Bộ Y tế đã yêu cầu các tỉnh, thành tăng cường giám sát, phát hiện sớm các ca bệnh nghi ngờ, đặc biệt ở nhóm nguy cơ cao như người chăn nuôi, giết mổ, chế biến thịt lợn.

Khi phát hiện ổ dịch trên đàn lợn, địa phương phải khoanh vùng, tiêu hủy lợn bệnh và khử khuẩn chuồng trại, tuyệt đối không giết mổ hoặc vận chuyển lợn ốm.

Bên cạnh đó, người dân được khuyến cáo chỉ mua thịt lợn có kiểm định thú y, nấu chín kỹ ở nhiệt độ trên 70°C, tránh tiếp xúc trực tiếp với thịt sống khi có vết thương hở. Việc giữ sạch dụng cụ chế biến và tách riêng dao, thớt dùng cho thịt sống và chín cũng là biện pháp quan trọng.