Từ neutrino đến vũ trụ: Việt Nam bước vào cuộc chơi khoa học đỉnh cao

Hội nghị quốc tế về neutrino tại ICISE (Gia Lai) quy tụ 60 nhà khoa học, đánh dấu bước tiến quan trọng của Việt Nam vào những lĩnh vực tinh hoa của khoa học hiện đại như vật lý neutrino, khoa học vũ trụ....

Từ ngày 22 - 25.7, Hội Gặp gỡ Việt Nam phối hợp Trung tâm quốc tế khoa học và giáo dục liên ngành (ICISE, P.Quy Nhơn Nam, Gia Lai) tổ chức hội nghị quốc tế "Vật lý neutrino", với sự tham dự của gần 60 nhà khoa học và nghiên cứu sinh trẻ hàng đầu thế giới đến từ Mỹ, Anh, Pháp, Nhật Bản, Ấn Độ, Trung Quốc, Hàn Quốc...

Hội nghị đặc biệt vinh danh sự hiện diện của những tên tuổi lớn trong lĩnh vực vật lý neutrino như GS Takashi Kobayashi (Giám đốc J-PARC, Nhật Bản), GS Masayuki Nakahata (ĐH Tokyo), GS Tsuyoshi Nakaya (ĐH Kyoto), GS Amol Dighe (Viện TIFR, Ấn Độ), PGS Teppei Katori (King's College London, Anh)… cùng nhiều nhà khoa học lý thuyết và thực nghiệm đang dẫn dắt các dự án neutrino toàn cầu.

Neutrino, một trong những hạt cơ bản kỳ lạ và khó nắm bắt nhất, là trung tâm của các thảo luận học thuật tại hội nghị. Các chủ đề nghiên cứu bao gồm: dao động neutrino, cơ chế sinh lepton, bản chất Dirac hay Majorana, phân rã beta kép không neutrino, đo khối lượng tuyệt đối của neutrino… Đây đều là những câu hỏi mở của vật lý hiện đại, có thể làm thay đổi cách hiểu của nhân loại về cấu trúc vật chất và sự hình thành vũ trụ.

Bên cạnh các vấn đề lý thuyết, các ứng dụng của neutrino cũng được thảo luận sâu rộng: từ giám sát lò phản ứng hạt nhân, chụp cắt lớp trái đất, nghiên cứu geoneutrino trong địa vật lý, đến phát hiện neutrino từ siêu tân tinh, quan sát các hiện tượng thiên văn thoáng qua. Các công nghệ mới như máy dò dùng ánh sáng Cherenkov, chất nhấp nháy lỏng và cảm biến lượng tử đang mở ra những triển vọng đột phá.

Điểm hẹn của khoa học đỉnh cao

Theo TS Nguyễn Hữu Hà, Phó giám đốc Sở KH-CN tỉnh Gia Lai, từ năm 2013 đến nay, ICISE đã đón hơn 16.500 nhà khoa học từ hơn 60 quốc gia, trong đó có 18 chủ nhân giải Nobel.

"Việc tổ chức thành công các hội nghị chuyên sâu như vật lý neutrino cho thấy Việt Nam không còn là người đứng ngoài, mà đang tích cực tham gia vào cuộc chơi đỉnh cao của khoa học toàn cầu", ông Hà nhấn mạnh.

Từ năm 2017, nhóm nghiên cứu thực nghiệm đầu tiên về vật lý neutrino của Việt Nam đã được thành lập tại Viện IFIRSE (thuộc ICISE). Với sự đồng hành của nhiều giáo sư quốc tế, phòng thí nghiệm này đang ngày càng phát triển, từng bước xây dựng năng lực nghiên cứu trong một lĩnh vực mà Việt Nam vốn rất thiếu nhân lực.

Song song với hội nghị, "Trường học Việt Nam về neutrinos lần thứ 9" (VSON9) diễn ra từ ngày 16 - 25.7, là nơi đào tạo và truyền cảm hứng cho sinh viên, nghiên cứu sinh Việt Nam bước vào những lĩnh vực nghiên cứu sâu.

Không dừng lại ở neutrino, lãnh đạo tỉnh Gia Lai cho biết đang xây dựng đề án thành lập Trung tâm nghiên cứu và ứng dụng khoa học vũ trụ trong thời gian tới. "Chúng tôi kỳ vọng Gia Lai sẽ trở thành điểm kết nối khoa học không chỉ của Việt Nam, mà của cả khu vực Đông Nam Á", TS Hà nói.