Từ năm học 2025-2026: Xác lập vị thế mới cho nhà giáo

Ông VŨ MINH ĐỨC - cục trưởng Cục Nhà giáo và cán bộ quản lý chất lượng (Bộ GD-ĐT) - cho biết sẽ có nhiều thay đổi tích cực để nâng vị thế của nhà giáo từ năm học tới.

Trao đổi với Tuổi Trẻ, ông Đức cho biết Luật Nhà giáo đã được Quốc hội thông qua tại kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV và sẽ có hiệu lực từ ngày 1-1-2026.

Lần đầu tiên có một luật quy định đầy đủ về vị trí pháp lý của nhà giáo với những chính sách lớn nhằm chuẩn hóa, nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo; các chính sách tạo môi trường thuận lợi để nhà giáo phát huy hết năng lực sáng tạo của mình, thu hút người giỏi trở thành nhà giáo; bảo vệ nhà giáo trong hoạt động nghề nghiệp.

Ông nói:

- Khi Luật Nhà giáo có hiệu lực, các chính sách đãi ngộ đối với nhà giáo sẽ có nhiều thay đổi. Mục tiêu trong nhiều năm mà Bộ GD-ĐT kiên trì tham mưu để lương giáo viên xếp cao nhất trong thang bậc lương hành chính sự nghiệp sẽ dần được hiện thực hóa; tiệm cận với tinh thần đổi mới chính sách tiền lương theo chủ trương của Đảng, Nhà nước.

Hiện nay Bộ GD-ĐT đang khẩn trương soạn các văn bản hướng dẫn thi hành luật để trình Chính phủ ban hành hoặc ban hành theo thẩm quyền. Trong thời gian tới văn bản liên quan khác trong lĩnh vực giáo dục cũng sẽ được chỉnh sửa, thay đổi để đồng bộ với Luật Nhà giáo.

Lương nhà giáo gắn với hệ số đặc thù

* Thưa ông, điều mà nhiều nhà giáo mong đợi là sau khi áp dụng luật, thu nhập của họ có tương xứng với lao động thực tế không. Hình dung về sự thay đổi này thế nào?

- Điểm mới nhất của luật là thực hiện chủ trương "Lương nhà giáo cao nhất trong hệ thống thang bảng lương hành chính sự nghiệp". Bộ GD-ĐT dự kiến thiết kế quy định là lương nhà giáo sẽ gắn với hệ số đặc thù.

Hệ số đặc thù được tính trên cơ sở vị trí công việc thực tế của giáo viên theo công việc, bậc học, vùng miền, có tính đến việc ưu tiên cho giáo viên mầm non, giáo viên công tác tại vùng sâu vùng xa khó khăn…

Tuy nhiên việc tính toán hệ số đặc thù cũng phải tính đến các yếu tố khác như khả năng chi trả của ngân sách nhà nước để đảm bảo tính khả thi trong thực hiện.

Một điểm mới khác là phụ cấp ưu đãi theo nghề sẽ được điều chỉnh theo hướng cao hơn so với mức hiện nay, trong đó giáo viên mầm non, giáo viên công tác ở vùng có điều kiện kinh tế, xã hội đặc biệt khó khăn sẽ được ưu tiên xếp ở mức cao hơn so với giáo viên công tác ở vùng có điều kiện bình thường.

Ngoài phụ cấp ưu đãi theo nghề, nhà giáo còn được hưởng một số phụ cấp khác như phụ cấp chức vụ đối với giáo viên được bổ nhiệm chức vụ quản lý, phụ cấp trách nhiệm đối với giáo viên cốt cán, tổ trưởng chuyên môn, tổ tư vấn học sinh, giáo viên dạy tăng cường tiếng dân tộc thiểu số, phụ cấp thu hút, phụ cấp khu vực đối với giáo viên công tác ở vùng đặc biệt khó khăn, phụ cấp lưu động đối với giáo viên dạy liên trường, giáo viên biệt phái đến các điểm trường khó khăn…

* Nhiều nhà giáo tâm tư về thông tin sẽ không còn phụ cấp thâm niên. Một số giáo viên trẻ cũng xôn xao về quy định tiền lương mới sẽ khiến thu nhập của giáo viên trẻ sụt giảm. Ông có thể chia sẻ thêm về việc này?

- Hiện tại trong Luật Nhà giáo quy định vẫn duy trì phụ cấp thâm niên cho đến khi thực hiện chính sách tiền lương mới. Sau khi áp dụng chế độ tiền lương mới trả lương theo vị trí việc làm thì sẽ không có phụ cấp thâm niên.

Tuy nhiên, theo những thông tin chúng tôi được biết thì trong thiết kế bảng lương mới của viên chức theo vị trí việc làm cũng đã tính đến yếu tố thời gian công tác của viên chức (trong đó có nhà giáo) bằng các "bậc lương" tính theo thời gian công tác.

Bản chất của phụ cấp thâm niên là một khoản phụ cấp lương được trả thêm cho người lao động có thời gian làm việc lâu dài, liên tục tại một cơ quan, tổ chức hoặc trong một ngành nghề nhất định.

Khoản này nhằm ghi nhận sự gắn bó và đóng góp của họ, tạo động lực để họ tiếp tục cống hiến, đặc biệt là trong các ngành nghề đòi hỏi kinh nghiệm và kỹ năng chuyên môn cao như giáo dục, y tế, quân đội, công an…

Vừa qua, trên các diễn đàn của mạng xã hội cũng có ý kiến xôn xao về thu nhập nhà giáo trẻ tuổi sụt giảm sau khi thực hiện quy định mới.

Bộ GD-ĐT nghiêm túc lắng nghe, rà soát, tính toán trên một số trường hợp cụ thể; qua đó khẳng định rằng những phản ảnh đó là không chính xác, lý do là có một số giáo viên tiếp cận với phiên bản dự thảo quy định về tiền lương nhà giáo được đề xuất từ trong giai đoạn xây dựng luật.

Sau khi Luật Nhà giáo được Quốc hội thông qua, trên cơ sở ý kiến của Quốc hội, của cơ quan có thẩm quyền, Bộ GD-ĐT điều chỉnh về nguyên tắc, cách tính tiền lương, hệ số đặc thù… trong dự thảo mới.

Hiện nay nghị định quy định về tiền lương của nhà giáo đang được hoàn thiện để chuẩn bị xin ý kiến các bộ, ngành, nhân dân và đội ngũ nhà giáo. Về nguyên tắc sau khi thực hiện chế độ tiền lương mới, mức thu nhập từ lương, phụ cấp của nhà giáo không thấp hơn mức cũ.

Tránh tình trạng "sống lâu lên lão làng"

* Vấn đề thăng hạng cho giáo viên trước đây gây nên nhiều áp lực, phiền phức cho nhà giáo. Trong tương lai việc này sẽ không áp dụng nữa. Tuy nhiên vẫn có những ý kiến băn khoăn về việc nên hay không thay thế một chính sách khác để ghi nhận cống hiến, nỗ lực cụ thể của giáo viên. Quan điểm của ông về việc này ra sao?

- Trong Luật Nhà giáo không quy định các hạng theo chức danh nghề nghiệp của giáo viên. Điều này cũng tiệm cận và đảm bảo tính phù hợp với Luật Công chức sửa đổi và Luật Viên chức sửa đổi. Tuy nhiên để tránh tình trạng "sống lâu lên lão làng", thiếu sáng tạo, đổi mới, Bộ

GD-ĐT cũng đã tính đến một hướng để ghi nhận, trân trọng cống hiến của nhà giáo khi xây dựng nghị định hướng dẫn Luật Nhà giáo. Theo đó, giáo viên giỏi, giáo viên xuất sắc sẽ vẫn có cơ hội thăng tiến trong nghề nghiệp, căn cứ vào việc xem xét quá trình làm việc, cống hiến thực tế.

Bộ GD-ĐT sẽ ban hành bộ tiêu chí đi kèm, trong đó chú trọng các tiêu chí thực chất, được định lượng để đánh giá nhà giáo như: thành tích bồi dưỡng học sinh giỏi quốc tế, khu vực; triển khai các mô hình, phương pháp giáo dục mới; hỗ trợ, bồi dưỡng, xây dựng đội ngũ nhà giáo kế cận…

Việc này cũng là một yếu tố khích lệ, tạo động lực trong hoạt động nghề nghiệp cho nhà giáo.

* Ngoài chế độ tiền lương, phụ cấp, nhà giáo sẽ được hưởng các quyền lợi gì khác để gắn bó với nghề?

- Ngoài chính sách tiền lương, phụ cấp ưu đãi, Luật Nhà giáo còn quy định các chính sách khác mà nhà giáo được hưởng như: chính sách hỗ trợ hoạt động tập huấn, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ; chính sách hỗ trợ, bố trí nhà công vụ cho giáo viên đến công tác ở vùng sâu vùng xa...

Ngoài ra, tại nghị định hướng dẫn cũng có các chính sách thu hút người có tài năng, năng khiếu trong các lĩnh vực đặc thù (văn hóa, nghệ thuật, thể dục thể thao…) để làm giáo viên trong các cơ sở giáo dục, thu hút các tình nguyện viên làm việc tại cơ sở giáo dục ở vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn.

Bên cạnh trách nhiệm của nhà giáo cũng có các quy định nhằm bảo vệ danh dự, uy tín của nhà giáo để giảm áp lực không đáng có cho nhà giáo yên tâm gắn bó với nghề.

Sắp tới sẽ có nghị quyết của trung ương về giáo dục và một số chủ trương khác như việc xây dựng trường nội trú liên cấp ở 248 xã vùng biên giới, chúng tôi sẽ tiếp tục rà soát để điều chỉnh, bổ sung chính sách nhà giáo để phù hợp với các chủ trương đã đặt ra, cũng như đáp ứng sát hơn yêu cầu giáo dục mới hiện nay.