Từ 'Địa đạo' đến 'Mưa đỏ': Dòng phim chiến tranh thành 'bom tấn'

Nối ngay sau thành công của phim Địa đạo, phim Mưa đỏ đang tạo ra hiện tượng phim chiến tranh chỉ sau vài ngày ra rạp. Song làm sao để những cơn sốt thành dòng phim có sức sống trong thị trường?

Năm 2025, điện ảnh Việt Nam chứng kiến cùng lúc ba phim chiến tranh - lịch sử ra rạp. Địa đạo (do các đơn vị tư nhân phối hợp sản xuất) phát hành dịp 30-4, thu hơn 170 tỉ, trở thành phim chiến tranh - lịch sử ăn khách nhất lịch sử rạp Việt (tính tới hiện tại). Mưa đỏ (Điện ảnh Quân đội nhân dân sản xuất) vừa có những suất chiếu sớm từ ngày 21-8 và phát hành trên toàn quốc từ ngày 22-8. Chỉ sau vài ngày ra mắt, phim vượt mốc 50 tỉ đồng và đang có đà tiến tới câu lạc bộ phim trăm tỉ.

Còn Tử chiến trên không (Điện ảnh Công an nhân dân) vừa tung loạt poster nhân vật, dự kiến khởi chiếu ngày 19-9. Ngoài ra, một dự án phim lịch sử khác - Hộ linh tráng sĩ: Bí ẩn mộ vua Đinh - cũng đang rục rịch.

Tất cả mang đến những tín hiệu tích cực cho thị trường điện ảnh Việt Nam - được đánh giá phát triển nhanh thứ hai châu Á sau Ấn Độ (theo Deadline) song đang bị cho nặng tính giải trí, tập trung vào hài gia đình và kinh dị do chi phí thấp và lợi nhuận nhanh.

Địa đạo, Mưa đỏ nối nhau gây "sốt" phòng vé

Hiệu ứng Đào, phở và piano, thành công của Địa đạo, tiềm năng của Mưa đỏ, tới đây là sự "ra trận" của Tử chiến trên không, góp phần thay đổi giao diện thị trường, kích thích những nhà sản xuất cũng như những nhà làm phim đa dạng hóa thể loại, bắt tay vào những đề tài lớn như lịch sử, văn hóa, chiến tranh, cách mạng...

Với riêng hai phim Địa đạo và Mưa đỏ, hai đạo diễn Bùi Thạc Chuyên và Đặng Thái Huyền (cùng tập thể Điện ảnh Quân đội nhân dân) đã chứng minh họ là thế hệ kế thừa xứng đáng cho những nhà làm phim chiến tranh - lịch sử tầm cỡ của đất nước. 

Tác phẩm của họ ngoài vượt trội về kỹ thuật sản xuất, thiết kế sản xuất, đặc biệt là các đại cảnh chiến tranh, còn giá trị kế thừa, thậm chí làm mới, so với thế hệ trước, sẽ được thời gian chứng minh.

Đặng Thái Huyền cho rằng Địa đạo hay Mưa đỏ hoặc bất kỳ một bộ phim nào cũng không thể một mình vực dậy cả một dòng phim lớn. Chúng chỉ như những cánh én làm nên mùa xuân. Điều quan trọng là phải làm với tâm thế tốt nhất, bằng tất cả tâm huyết và sức lực, để mang đến một tác phẩm chỉn chu nhất.

Chị bày tỏ khát vọng về dòng phim lịch sử có thể tạo thành một hệ sinh thái điện ảnh. Muốn vậy, cần khán giả đến rạp nhiều hơn, càng đông càng tốt. "Khi khán giả ủng hộ, các nhà đầu tư sẽ có thêm động lực để tiếp tục dốc vốn cho những dự án tiếp theo. Nếu không, nhà sản xuất buộc phải quay về những thể loại an toàn hơn. Sự tồn tại và phát triển của dòng phim này không chỉ phụ thuộc vào người làm phim, mà còn nằm rất lớn ở khán giả", đạo diễn nói.

Đạo diễn Bùi Thạc Chuyên chia sẻ phim chiến tranh - lịch sử là dòng phim dễ lan tỏa những thông điệp có tính tích cực và là những câu chuyện thật về con người Việt Nam, đất nước Việt Nam. Anh hy vọng trong đời sống văn hóa giải trí hôm nay, phim lịch sử cũng như chiến tranh - cách mạng sẽ trở thành một mảng/dòng phim "không hổ thẹn với dòng phim cách mạng trước đây của Việt Nam, vốn được quay rất cẩn thận và tâm huyết bởi các bậc tiền bối".

Đứng sau tác phẩm lớn là hàng nghìn người

Đứng sau những phim này có thể là hàng nghìn người, chứ không chỉ là dấu ấn cá nhân của nhà làm phim. Không chỉ tư nhân mà cả Nhà nước cùng vào cuộc, đồng hành hoặc có những hợp tác công - tư, nhằm tạo ra những tác phẩm tầm cỡ, xứng tầm.

"Với Mưa đỏ, Điện ảnh Quân đội nhân dân trân trọng bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đối với sự lãnh đạo, chỉ đạo sát sao của các quân, binh chủng cùng cán bộ chiến sĩ trực tiếp tham gia" - thượng tá Kiều Thanh Thúy, giám đốc sản xuất phim Mưa đỏ, nói với Tuổi Trẻ. 

Đạo diễn Đặng Thái Huyền cho biết sự hỗ trợ đó không chỉ tính bằng tiền, mà còn ở quy mô tham gia của các quân binh chủng, sự phối hợp của hàng nghìn cán bộ chiến sĩ toàn quân. Khi có lệnh triệu tập, lực lượng, phương tiện, khí tài được huy động với quy mô mà nếu quy ra con số thì sẽ là khổng lồ.

Chẳng hạn Mưa đỏ dành ra nửa tháng để các chuyên gia vũ khí, cháy nổ từ Thái Lan và Việt Nam cùng toàn bộ diễn viên và ê kíp tiến hành quay thử như thật để điều chỉnh kỹ lưỡng trước khi bấm máy chính thức. Chi phí của nửa tháng này tương đương một bộ phim điện ảnh quy mô nhỏ, để thấy bộ phim được hậu thuẫn thế nào. "Mưa đỏ mang trong mình một giá trị đặc biệt: kết quả của nỗ lực chung, không chỉ của riêng một ê kíp điện ảnh", đạo diễn chia sẻ.

Còn với Địa đạo, doanh nhân Nguyễn Thành Nam, một trong những nhà đầu tư của phim, từng cho biết họ "mạo hiểm" dốc tiền cho Địa đạo vì hai lẽ: một là yêu quý Bùi Thạc Chuyên - đạo diễn loay hoay 11 năm trời với ý tưởng Địa đạo; hai là bản thân họ cũng muốn có một bộ phim kể lại câu chuyện vệ quốc vĩ đại của dân tộc đó cho giới trẻ được biết.

Và có lẽ khi bắt đầu, cả đạo diễn lẫn nhà sản xuất đều không tin Địa đạo "ăn" phòng vé trong bối cảnh Việt Nam đang trend phim kinh dị/có yếu tố kinh dị. 

Chia sẻ với Tuổi Trẻ, Bùi Thạc Chuyên tiết lộ phải thu 180 tỉ thì Địa đạo mới hòa vốn, song đạt 172 tỉ đồng với Địa đạo mà nói không phải thắng mà rất thắng. "Trả được tiền cho các nhà đầu tư, tôi mừng muốn chết. Nhà đầu tư còn mừng hơn tôi. Bạn hiểu cảm giác của những người vừa đánh rơi mất túi tiền thì không ngờ tìm lại được không", anh nói.

Qua câu chuyện Địa đạo để thấy ngoài tâm huyết và khát vọng của nhà làm phim, rất cần sự chung tay của nhiều lực lượng/thành phần trong xã hội. Có khi một tác phẩm lớn về lịch sử bắt nguồn bằng sự trong sáng đầy tính công dân như thế.

Còn Tử chiến trên không lấy cảm hứng từ sự kiện lịch sử có thật và về đề tài bảo vệ bình yên cho bầu trời Tổ quốc, do Điện ảnh Công an nhân dân, Galaxy Group, HKFilm phối hợp sản xuất.

Nhờ sức mạnh tập thể của các cơ quan này, nhà sản xuất mới mang được mô hình máy bay 1:1 vào trường quay để quay phim, với sức chứa 60 - 70 người, với nội thất và nhiều thiết bị là đồ thật, thay vì dựng lên trường quay giả máy bay khó đạt được độ chân thực. Để thấy nếu có sự hỗ trợ và hợp tác, chất lượng tác phẩm có thể nâng lên rất nhiều.

Điện ảnh nhà nước thích ứng thị trường

Cục trưởng Cục Điện ảnh Đặng Trần Cường dẫn Mưa đỏ như một ví dụ cho thấy một đơn vị nhà nước như Điện ảnh Quân đội nhân dân có thể tham gia làm phim "bom tấn" thương mại với sự hỗ trợ của Bộ Quốc phòng.

Ông nói Mưa đỏ nhận được sự quan tâm rộng rãi của công chúng, cho thấy khán giả Việt luôn kỳ vọng vào những tác phẩm có quy mô lớn, được đầu tư chỉn chu về cả nghệ thuật lẫn kỹ thuật. Nhu cầu thưởng thức của công chúng cũng ngày càng cao, đòi hỏi những tác phẩm vừa mang tính giải trí hấp dẫn vừa chuyển tải được giá trị văn hóa, lịch sử và tinh thần dân tộc.

Đây là tín hiệu tích cực, khích lệ các nhà sản xuất, trong đó có cả các đơn vị điện ảnh nhà nước, mạnh dạn đầu tư cho những dự án lớn, từ đó nâng cao vị thế điện ảnh Việt Nam trong lòng khán giả.

Ông Cường nói với Tuổi Trẻ: "Điều này không chỉ góp phần làm phong phú thêm diện mạo của điện ảnh Việt Nam mà còn khẳng định sự vào cuộc của các cơ quan, đơn vị nhà nước trong việc tạo ra những tác phẩm điện ảnh lớn, có tầm vóc, đáp ứng được thị hiếu của công chúng hiện đại. Đây cũng là minh chứng cho thấy các đơn vị điện ảnh nhà nước hoàn toàn có khả năng thích ứng với cơ chế thị trường, vừa đảm bảo nhiệm vụ chính trị - tư tưởng vừa mang đến những sản phẩm nghệ thuật hấp dẫn và có sức cạnh tranh".

Nhìn lại những tác phẩm điện ảnh mà Điện ảnh Quân đội nhân dân đã thực hiện, mới nhất là Mưa đỏ, thượng tá Kiều Thanh Thúy cho rằng chúng ta hoàn toàn có khả năng sản xuất những bộ phim chiến tranh - cách mạng ở quy mô lớn, tiệm cận với chuẩn mực của nền công nghiệp điện ảnh. "Điều này cho thấy Điện ảnh Quân đội nhân dân không chỉ dừng lại ở nhiệm vụ chính trị, tuyên truyền, mà còn có thể hòa nhập và khẳng định vị thế trong dòng chảy chung của điện ảnh Việt Nam, rộng hơn là điện ảnh khu vực và thế giới", chị nói.