Truyền thông Mỹ trước ‘bài kiểm tra’ về tự do ngôn luận

Việc Đài ABC đình chỉ chương trình Jimmy Kimmel Live sau áp lực từ Ủy ban Truyền thông Liên bang (FCC) đã mở ra cuộc tranh luận sâu sắc về ranh giới giữa quyền tự do ngôn luận và quyền lực chính trị trong bối cảnh nước Mỹ ngày càng phân cực.

Vụ người dẫn chương trình Jimmy Kimmel bị đình chỉ sau phát biểu về nhà hoạt động cực hữu Charlie Kirk đang phơi bày những rạn nứt sâu sắc trong hệ thống truyền thông Mỹ.

Sự việc này đặt ra câu hỏi căn bản về tương lai của tự do báo chí và ngôn luận tại Mỹ, khi quyền lực chính trị và lợi ích kinh doanh va chạm với nguyên tắc tự do ngôn luận, đặc biệt sau khi ông Trump nói rằng các chương trình nào chỉ trích ông đều "bất hợp pháp".

Đừng đùa với chính trị?

Những gì ông Kimmel nói trong chương trình ngày 15-9 về bản chất không khác gì những lời châm biếm thường thấy trên các chương trình talk show đêm khuya: "Cuối tuần qua chúng ta lại rơi xuống những mức tồi tệ mới, khi nhóm MAGA tuyệt vọng cố gắng bẻ lái dư luận, khẳng định kẻ đã giết Charlie Kirk không phải là ai trong số họ".

MAGA là viết tắt của khẩu hiệu "Make America Great Again" (Làm cho nước Mỹ vĩ đại trở lại), gắn liền với chiến dịch tranh cử của ông Trump từ năm 2016 và trở thành biểu tượng chính trị cho những người ủng hộ phong trào này.

Ông Kimmel cũng chế giễu cách Tổng thống Trump phản ứng trước câu hỏi về cái chết của nhà hoạt động Kirk, so sánh việc ông Trump mau chóng chuyển đề tài nói về việc xây dựng phòng khiêu vũ mới tại Nhà Trắng như "cách đứa trẻ 4 tuổi thương tiếc một con cá vàng", tờ New York Times trích dẫn.

Và rồi phản ứng mạnh mẽ từ cộng đồng bảo thủ cho thấy ranh giới mong manh giữa hài hước và chính trị trong thời kỳ phân cực hiện nay của nước Mỹ.

Theo Đài NPR, Chủ tịch FCC Brendan Carr - người từng viết phần về FCC trong Project 2025 (một cẩm nang chính sách được xem như "sổ tay hành động" cho chiến dịch tranh cử năm 2024 của ông Trump) - chỉ trích những phát ngôn của ông Kimmel là "hành vi bệnh hoạn nhất có thể".

Ông Carr cũng đưa ra cảnh báo: "Chúng ta có thể làm theo cách dễ hoặc cách khó", ám chỉ việc FCC có thể xem xét thu hồi giấy phép phát sóng chương trình của ông Kimmel.

Trớ trêu ở chỗ, vào năm 2022, chính ông Carr là người đã lên tiếng bảo vệ quyền tự do ngôn luận và nhấn mạnh rằng "châm biếm chính trị là một trong những hình thức tự do ngôn luận lâu đời và quan trọng nhất", theo Đài NPR.

Bình luận trên Đài PBS, một số chuyên gia pháp lý, trong đó có ông Ronnie London đến từ Quỹ quyền cá nhân và biểu đạt Mỹ, cho rằng hành động của ông Carr có thể bị xem là "một ví dụ điển hình của sự can thiệp mang tính ép buộc và trái với tinh thần hiến pháp".

Khi đồng tiền chi phối

Phía sau những tranh cãi về tự do ngôn luận là ảnh hưởng của một mạng lưới phức tạp gồm lợi ích kinh doanh và quyền lực chính trị.

Theo Đài NPR, Nexstar Media Group, công ty sở hữu 32 đài truyền hình liên kết với ABC, là đơn vị đầu tiên tuyên bố ngừng phát sóng chương trình của ông Jimmy Kimmel.

Quyết định này không hề ngẫu nhiên, bởi Nexstar đang trong quá trình chờ FCC phê duyệt thương vụ mua lại Công ty truyền thông Tegna (Mỹ) trị giá 6,2 tỉ USD.

Thương vụ này sẽ giúp Nexstar sở hữu thêm nhiều đài phát thanh truyền hình địa phương, dù có thể vượt quá giới hạn tỉ lệ phủ sóng mà FCC quy định.

Tương tự, Sinclair Broadcast Group - tập đoàn truyền thông lớn của Mỹ có trụ sở tại Maryland, sở hữu nhiều nhất số lượng đài truyền hình liên kết với mạng lưới của ABC - cũng nhanh chóng đi theo Nexstar khi quyết định ngừng phát sóng chương trình Jimmy Kimmel Live trên các đài ABC liên kết của mình.

Cả hai công ty này (Nexstar và Sinclair Broadcast Group) đều đang đề nghị FCC bãi bỏ quy định giới hạn một công ty phát thanh truyền hình không được phủ sóng quá 39% số hộ gia đình trên toàn quốc.

Vụ Kimmel không phải trường hợp đơn lẻ mà nằm trong chiến dịch rộng hơn nhằm kiểm soát truyền thông. Ông Jameel Jaffer, Giám đốc Viện Knight Tu chính án thứ nhất, Đại học Columbia, nhận định với Reuters: "Chính quyền Trump ngày càng trắng trợn lạm dụng quyền lực để bịt miệng giới chỉ trích".

Còn ông Stephen Colbert, MC của chương trình The Late Show trên Đài CBS, chỉ trích mạnh mẽ quyết định của ABC, gọi đó là "kiểm duyệt trắng trợn" và tuyên bố: "Hôm nay tất cả chúng ta đều là Jimmy Kimmel", theo Time.