Trung Quốc âm thầm viết lại giấc mơ 'Made in China'

Trong khi Washington gây sức ép, giới hoạch định chính sách Trung Quốc vẫn ưu tiên giữ vững vai trò là công xưởng công nghệ cao của thế giới.

Cánh tay robot hoạt động trên dây chuyền sản xuất tại nhà máy ở tỉnh An Huy, Trung Quốc. Ảnh: Nicholas Takahashi/Bloomberg.

Giữa bối cảnh Mỹ liên tục gây sức ép buộc Trung Quốc tái cân bằng nền kinh tế và giảm phụ thuộc vào xuất khẩu, chính quyền Bắc Kinh vẫn kiên định với chiến lược duy trì vị thế nhà máy của thế giới.

Theo nguồn tin thân cận của Bloomberg, Bắc Kinh được cho là đang xây dựng một phiên bản mới của chương trình “Made in China 2025”, ưu tiên các công nghệ trọng yếu như sản xuất chip, nhằm tăng cường năng lực tự chủ công nghệ và ứng phó với các lệnh kiểm soát xuất khẩu từ phương Tây.

Ưu tiên công nghệ lõi trong kế hoạch phát triển 10 năm

Nguồn tin tiết lộ các nhà hoạch định chính sách Trung Quốc đang phác thảo một bản kế hoạch sản xuất cấp quốc gia mới cho thập kỷ tới, tương tự như chiến lược “Made in China” từng được công bố vào năm 2015.

Tuy nhiên, kế hoạch mới có thể được đổi tên để tránh bị các nước phương Tây chỉ trích, nhất là khi Mỹ và châu Âu ngày càng tỏ rõ lập trường phản đối chính sách công nghiệp hướng xuất khẩu của Bắc Kinh.

Trọng tâm của kế hoạch mới là thiết bị sản xuất bán dẫn, lĩnh vực đang chịu nhiều sức ép nhất từ các lệnh cấm xuất khẩu của Mỹ, Hà Lan và Nhật Bản. Các mục tiêu này được lồng ghép vào quá trình xây dựng Kế hoạch 5 năm lần thứ 15 của Trung Quốc, dự kiến công bố vào tháng 3/2026.

Một trong những nội dung đang được tranh luận là việc có nên đưa mục tiêu cụ thể về tỷ trọng tiêu dùng trong GDP hay không. Các nhà lãnh đạo Trung Quốc dường như không muốn cam kết con số cụ thể trong bối cảnh thiếu công cụ hiệu quả để kích thích tiêu dùng hộ gia đình, một yếu tố then chốt nếu muốn giảm phụ thuộc vào xuất khẩu và đầu tư công nghiệp.

Dù chi tiết vẫn đang được thảo luận và có thể thay đổi, hướng đi chung cho thấy Bắc Kinh chưa sẵn sàng chuyển hướng hoàn toàn theo yêu cầu của Washington. Trung Quốc muốn duy trì tỷ trọng sản xuất trong GDP ở mức ổn định từ trung đến dài hạn, thay vì chấp nhận một quá trình tái cân bằng kinh tế đầy rủi ro.

Đầu tư công nghiệp vẫn là “trụ cột” bất chấp lời kêu gọi tăng tiêu dùng

Tại kỳ họp Đại hội đại biểu Nhân dân Toàn quốc vào tháng 3 vừa qua, Thủ tướng Trung Quốc Lý Cường nhấn mạnh “thúc đẩy tiêu dùng mạnh mẽ” là ưu tiên hàng đầu năm 2025. Tuy nhiên, trên thực tế, chính sách thúc đẩy tiêu dùng của quốc gia này vẫn khá thận trọng và chưa có chuyển biến rõ rệt.

Trong khi đó, giới chức Trung Quốc vẫn coi công nghiệp, đặc biệt là các ngành công nghệ cao, là then chốt để đảm bảo an ninh kinh tế và chủ quyền công nghệ.

Phát biểu tại một nhà máy ở Hà Nam ngày 19/5, Chủ tịch Tập Cận Bình tái khẳng định quan điểm phải “làm chủ các công nghệ cốt lõi” và “duy trì nền tảng sản xuất mạnh mẽ”.

Dù tiêu dùng chỉ chiếm khoảng 40% GDP Trung Quốc, thấp hơn nhiều so với mức 50-70% tại các nền kinh tế phát triển thì nước này vẫn tiếp tục duy trì đầu tư sản xuất ở mức cao. Hiện đầu tư (bao gồm cả trong lĩnh vực sản xuất) chiếm khoảng 40% GDP Trung Quốc, cao gấp đôi Mỹ.

Chủ tịch Tập Cận Bình tái khẳng định quan điểm phải “làm chủ các công nghệ cốt lõi” trong bối cảnh mới. Ảnh: DW.

Trung Quốc đã đạt được những bước tiến đáng kể trong nội địa hóa công nghệ, nhất là sản xuất chip, dù chịu nhiều giới hạn trong việc tiếp cận các thiết bị tiên tiến của ASML Holding NV (Hà Lan) hay Tokyo Electron Ltd. (Nhật Bản).

Các công ty Trung Quốc đã tận dụng khoảng thời gian trước khi lệnh cấm được áp dụng để tích trữ thiết bị và tích lũy kinh nghiệm, tạo bàn đạp cho nỗ lực tự chủ bán dẫn hiện nay.

Kế hoạch dài hơi, mục tiêu rõ ràng

Bắc Kinh từng đặt mục tiêu đến năm 2035 sẽ trở thành “cường quốc sản xuất ở mức trung bình”, tiến tới “cường quốc sản xuất lớn” vào năm 2049.

Theo nghiên cứu của Bloomberg Economics và Bloomberg Intelligence, Trung Quốc đã dẫn đầu toàn cầu trong 5/13 lĩnh vực công nghệ cốt lõi và đang bám sát ở 7 lĩnh vực khác.

Chính quyền của Chủ tịch Tập Cận Bình đang thúc đẩy khái niệm “lực lượng sản xuất mới”, bao gồm các ngành như xe điện, năng lượng mặt trời và pin. Đây cũng là ưu tiên chủ đạo trong quá trình xây dựng Kế hoạch 5 năm tới, nhằm gỡ bỏ “điểm nghẽn” tăng trưởng và nâng cao vị thế công nghệ của Trung Quốc.

Trong khi Mỹ muốn Trung Quốc tiêu dùng nhiều hơn, giảm đầu tư sản xuất để xóa bỏ mất cân bằng thương mại, thì Bắc Kinh lại muốn kiểm soát chặt lĩnh vực công nghiệp để ứng phó với các rủi ro địa chính trị, bảo vệ chuỗi cung ứng và giữ vai trò trung tâm trong cuộc đua công nghệ toàn cầu.