Triết lý xử án của thẩm phán 'nhân từ nhất thế giới'

Thẩm phán Frank Caprio qua đời ngày 20/8 ở tuổi 88, sau thời gian chiến đấu với ung thư tuyến tụy. Hàng triệu người đã bày tỏ lòng tiếc thương, ca ngợi ông là "thẩm phán nhân từ nhất thế giới" hay "thẩm phán tử tế nhất nước Mỹ".

Ông là cựu thẩm phán ở thành phố Providence, bang Rhode Island, được nhiều người biết đến trên toàn cầu qua chương trình truyền hình thực tế Caught in Providence (Bị bắt ở Providence), ghi lại những phiên xử của ông tại tòa án thành phố.

Ông truyền cảm hứng với phong cách xử án nhân văn, gần gũi, thường lắng nghe câu chuyện của những người vi phạm các lỗi nhỏ như vượt đèn đỏ, đỗ xe sai quy định ở thành phố Providence, từ đó đưa ra phán quyết vừa nghiêm khắc vừa bao dung.

Ông Frank Caprio sinh năm 1936, là con thứ trong ba con trai tại Federal Hill, khu phố của người Mỹ gốc Italy tại thành phố Providence. Cha ông di cư từ Teano, Italy tới Mỹ, mưu sinh bằng nghề bán rong trái cây và giao sữa. Mẹ ông là người gốc Naples.

Ông bươn chải từ sớm, vừa học vừa đi rửa bát, đánh giày để kiếm tiền từ thời trung học. Cha ông thường đánh thức ba anh em lúc 4h sáng để cùng đi giao sữa, nói với các con rằng "không muốn giao sữa suốt đời thì tốt nhất là đi học".

Ông Caprio tốt nghiệp đại học Providence năm 1958, rồi làm giáo viên ở trường trung học Hope, đồng thời tranh thủ theo học chương trình về luật vào các buổi tối tại Trường Luật Đại học Suffolk ở Boston.

Ông Caprio bắt đầu hành trình phụng sự công chúng tại Hội đồng Thành phố Province từ năm 1962 đến năm 1968. Sau thời gian hành nghề luật sư và tham gia chính trị, ông trở thành Chánh án Tòa án Thành phố Providenve năm 1985, cho đến khi nghỉ hưu năm 2023. Ông và vợ có 5 con, 7 cháu và hai chắt.

Sức hút của ông trên chương trình Caught in Providence là rất lớn. Các video xử án của ông đã thu hút tổng cộng hơn 1 tỷ lượt xem trên mạng xã hội.

Trong một tập phim nổi tiếng, thẩm phán Caprio đã xóa án phạt cho một cụ ông 96 tuổi, mắc lỗi chạy quá tốc độ khi chở con trai mắc ung thư đi khám bệnh.

Khi được hỏi về triết lý xét xử của mình, thẩm phán Caprio cho hay khi xem xét những lỗi nhỏ như đỗ xe trái phép hay chạy quá tốc độ, ông luôn nhớ tới lời răn của cha hồi nhỏ: "Một số khoản phạt trông rất nhỏ với ai đó lại có thể là thứ vượt quá sức chịu đựng của người khác".

Đó là lý do ông luôn đề nghị bị cáo hoặc người vi phạm kể rõ hơn về hoàn cảnh cuộc sống và cố gắng đặt mình vào vị thế của họ. Ông cũng dựa vào "nguyên tắc thường nghiệm", đưa ra phán quyết theo quan sát, trải nghiệm thực tế của mình thay vì máy móc áp đặt quy định, điều luật, cố gắng tránh những bản án chỉ khiến hoàn cảnh của cả người vi phạm lẫn chính quyền thành phố thêm tồi tệ.

Ông nêu trường hợp một bà mẹ đơn thân, không đủ tiền nuôi con, đối mặt án phạt tổng cộng khoảng 800 USD vì nhiều lần vô tình đỗ xe vào nơi bị cấm.

"Tôi có thể ra quyết định tước bằng lái của cô ấy, đó có vẻ là quyết định hợp lý xét theo điều kiện tài chính của cô ấy. Nhưng tôi không làm vậy, vì nếu bị tước bằng, cô ấy vẫn sẽ lén lái xe để mưu sinh, rồi sẽ phải quay lại tòa, tái phạm thêm sẽ phải ra tòa hình sự", ông nói. "Đó là lý do tôi đồng cảm với những hoàn cảnh éo le và thể hiện sự công bằng, thấu hiểu trong ngành tư pháp".

Trong một tập phim nổi tiếng khác, ông đã mời cậu bé Jacob, 5 tuổi, lên bục xét xử để giúp mình quyết định hình phạt dành cho cha cậu vì lỗi đỗ xe trái phép.

Thẩm phán Caprio cho bé Jacob ba lựa chọn, nộp toàn bộ số tiền phạt 90 USD, hoặc giảm xuống còn 30 USD, hoặc miễn phạt. Bé Jacob đã chọn mức phạt 30 USD, khiến mọi người trong phòng xử án bật cười.

Ông Caprio khen ngợi cậu bé vì lựa chọn ở giữa, sau đó ra phán quyết miễn phạt cho cha Jacob, vốn là đầu bếp, nếu đưa cậu bé đi ăn sáng. "Cháu thích thịt xông khói", cậu bé nói.

Thẩm phán Caprio nói đối với hầu hết mọi người, đặc biệt là trẻ em, phòng xử án là nơi đáng sợ.

"Trong mắt các cháu, đây là căn phòng ốp gỗ trang nghiêm, với vị thẩm phán nghiêm nghị, các nhân viên bảo vệ tòa mang súng. Tôi cố gắng làm tòa bớt đáng sợ, cố gắng đưa vào chút hài hước", ông Caprio nói.

"Đôi khi tôi đưa các cháu lên bục để cùng tôi ra phán quyết. Những trải nghiệm đó sẽ theo các cháu suốt đời, tạo ấn tượng tốt đẹp hơn về các thiết chế của chính phủ", ông giải thích.

Ông Caprio còn thành lập các quỹ học bổng, giúp học sinh khó khăn tiếp cận nghề luật. Sau khi ông nghỉ hưu, thành phố Providence đặt đổi tên phòng xử án thành Phòng Chánh án Frank Caprio để tri ân ông.

Khi được hỏi tại sao chương trình Caught in Providence lại nổi tiếng đến vậy, ông Caprio cho biết có thể do nhiều người trên thế giới cảm thấy tòa án chưa công bằng với họ.

"Họ cảm thấy bị xem thường, khinh miệt. Trong hàng trăm nghìn bình luận tôi nhận được, những từ xuất hiện nhiều nhất là lòng đồng cảm, thấu hiểu và công bằng. Tôi nghĩ chúng tôi đã mang đến cho họ niềm hy vọng thông qua những phán quyết", ông nói.

Đức Trung (Theo Washington Post, AP)