Trạm y tế thành 'bệnh viện mini', có nên không?

Từ chỗ giới hạn chuyên môn, giờ đây trạm y tế đang đứng trước một sứ mệnh quan trọng, có thể trở thành 'bệnh viện thu nhỏ'.

Trạm y tế được bố trí nhiều khoa phòng chuyên môn, được trao quyền thực hiện một số kỹ thuật và có giường điều trị nội trú nếu đáp ứng điều kiện.

Đây là một trong các nội dung đáng chú ý trong dự thảo thông tư Bộ Y tế đang đề xuất về chức năng, nhiệm vụ của trạm y tế xã - phường. Nhưng cần làm gì để trạm y tế trở thành một bệnh viện mini là vấn đề được dư luận đặt ra khi mà lâu nay từ cơ sở vật chất, trang thiết bị, chuyên môn của các trạm vốn đang yếu và thiếu.

Trạm y tế mỗi tháng có 1.400 bệnh nhân khám

Hơn 8h sáng 4-6 tại Trạm y tế phường 13 (quận Bình Thạnh, TP.HCM) khác với hình ảnh chỉ lác đác vài người dân đến khám mỗi buổi, tại đây có đến 30 - 40 người bệnh ngồi ghế xếp hàng dài đợi tới lượt thăm khám. 

Phía trong trạm y tế được thiết kế đầy đủ các khoa phòng như một bệnh viện mini gồm phòng cấp cứu, phòng X-quang, phòng khám tổng quát - siêu âm, phòng lưu bệnh, phòng khám đông y... Còn phía ngoài khu vực ngồi chờ có sân rộng rãi, cây xanh thoáng mát.

Đa số bệnh nhân đến khám là người mắc bệnh mãn tính như huyết áp, tiểu đường, mỡ máu... Người bệnh có thể thực hiện luôn các xét nghiệm máu, chụp X-quang ngay tại trạm y tế. 

Với các xét nghiệm máu, máy tại trạm sẽ tự chạy kết quả, còn với xét nghiệm chuyên sâu mẫu sẽ được chuyển thẳng lên trung tâm y tế, người bệnh không cần mất thời gian di chuyển. Thuốc bảo hiểm y tế cũng đã cơ bản có đầy đủ các loại cần thiết.

"Trước đây tôi thường đến bệnh viện thăm khám, mỗi lần đi là mất nửa ngày chờ đợi, bệnh nhân quá đông bác sĩ không có thời gian hỏi kỹ sức khỏe. 

Còn ở trạm y tế bác sĩ tư vấn nhiệt tình, hướng dẫn chế độ dinh dưỡng, luyện tập mà còn thuốc đầy đủ, mình hỏi gì bác sĩ cũng vui vẻ nhiệt tình, rất thoải mái", bà N.T.H. (67 tuổi, Bình Thạnh) nói sau đợt dịch COVID-19 trạm y tế đã trở thành điểm tin cậy.

Trao đổi với Tuổi Trẻ, bà Trần Thị Thu, trưởng Trạm y tế phường 13 (quận Bình Thạnh), chia sẻ đơn vị là nơi thí điểm đầu tiên của TP.HCM hoạt động theo nguyên lý y học gia đình. 

Trạm có 10 nhân sự, trong đó 2 bác sĩ chuyên khoa 1 được tăng cường khám gần như suốt tuần. 

Hiện nay trạm đang đảm nhận và chăm sóc sức khỏe cho 51.000 người dân ở phường, trung bình mỗi tháng trạm có khoảng 1.400 bệnh nhân đến khám, đa số là bệnh mãn tính. 

"Ban đầu tỉ lệ người dân đến khám tại trạm còn rất ít, nhưng sau thời gian thấy trạm có đầy đủ thiết bị, máy móc, có bác sĩ tay nghề cao, thuốc tốt nên số lượt bệnh nhân khám không ngừng tăng lên", bà Thu nói.

Theo thống kê của Sở Y tế TP.HCM, tính đến tháng 5-2025 đã có 105 trạm y tế được địa phương công bố trạm y tế hoạt động theo nguyên lý y học gia đình. Số liệu từ BHXH TP.HCM cũng cho thấy số lượt khám chữa bệnh bảo hiểm y tế tại trạm y tế tăng, năm 2024 có 237.000 lượt.

Điều này một phần xuất phát từ những năm gần đây tuyến y tế cơ sở không ngừng được ngành y tế TP.HCM đầu tư cả về cơ sở vật chất và nhân lực. 

Điển hình có nhiều trạm y tế trở thành địa điểm tin cậy, thu hút được hàng trăm, hàng nghìn bệnh nhân thăm khám mỗi tháng như trạm y tế phường 22, phường 13 (quận Bình Thạnh), Trạm y tế phường Tân Quý (quận Tân Phú)...

Nơi chưa tạo được niềm tin

Tuy vậy, không phải trạm y tế nào cũng đảm bảo cơ sở vật chất, trang thiết bị, nhân lực để khám chữa bệnh cơ bản cho người dân. 

Ghi nhận tại một số trạm y tế ở TP.HCM cho thấy chưa thực sự thu hút được người dân đến khám, nguyên nhân một phần cũng do cơ sở vật chất xuống cấp. Một số trạm lượng bệnh nhân đến thăm khám "èo uột", thiếu máy móc, thiết bị. 

"Hiện nay vẫn còn nhiều người e ngại đến trạm khám vì chưa tin tưởng tay nghề bác sĩ, cho rằng thuốc ở trạm không chất lượng hoặc không đủ thuốc", một trạm trưởng trạm y tế ở TP.HCM nói.

Tại Hà Nội, dù đã được đầu tư cơ sở vật chất và bố trí đầy đủ nhân lực, nhưng hoạt động khám chữa bệnh tại nhiều trạm y tế xã khá "ảm đạm".

Tại một trạm y tế ở huyện Ứng Hòa, cả buổi sáng chỉ lác đác vài người dân đến đo huyết áp, lấy thuốc bảo hiểm, xin giấy chuyển viện hoặc tiêm chủng cho trẻ nhỏ.

Bà Nguyễn Thị Minh Tâm, cán bộ tại trạm y tế xã, chia sẻ địa bàn có khoảng 4.000 người dân, trạm quản lý hơn 200 bệnh nhân cao huyết áp. 

Hằng ngày, lượng bệnh nhân đến khám thường không nhiều, hôm nào đông có khoảng 40 - 50 người bệnh, còn vắng chỉ hơn 10 người đến. Bởi người dân có tâm lý "có bệnh thì lên thẳng bệnh viện tuyến trên" và cho rằng trạm y tế chỉ phù hợp với những nhu cầu đơn giản.

"Hiện trạm chỉ cấp thuốc bảo hiểm y tế cho bệnh nhân cao huyết áp, còn bệnh nhân tiểu đường chỉ quản lý trên hồ sơ, người bệnh vẫn phải đến bệnh viện tuyến huyện để lấy thuốc. Chúng tôi vẫn duy trì khám bệnh hằng ngày, nhưng lượng người đến không nhiều, chủ yếu người dân đến tiêm chủng, theo dõi thai sản hoặc người cao tuổi đến khám ho, sổ mũi, đau đầu", bà Tâm nói.

Nhiều trạm y tế cũng rơi vào tình cảnh tương tự, hầu hết chỉ theo dõi, quản lý các bệnh không lây nhiễm cơ bản và chuyển bệnh nhân lên tuyến trên. 

Bác sĩ Nguyễn Thị Vượng, trạm trưởng Trạm y tế xã Hạ Mỗ (huyện Đan Phượng), chia sẻ hiện đơn vị đang theo dõi, quản lý gần 700 bệnh nhân mắc các bệnh không lây nhiễm như tăng huyết áp, đái tháo đường và tim mạch. Trung bình mỗi ngày trạm tiếp đón hơn 20 bệnh nhân đến khám bệnh, có ngày 30 người.

Trạm y tế sẽ là "cánh tay nối dài" của bệnh viện

Dự thảo do Bộ Y tế xây dựng, trạm y tế xã trong thời gian tới sẽ được tổ chức theo hướng chuyên sâu, bài bản hơn. Tùy theo quy mô dân số và điều kiện thực tế, các địa phương có thể quyết định bổ sung thêm các điểm trạm y tế, nhân sự và tổ chức hỗ trợ khác.

Trong bối cảnh sáp nhập, Sở Y tế TP.HCM cũng đã đề xuất phương án mỗi đơn vị hành chính cấp xã, phường mới thành lập 1 trạm y tế chính và các điểm trạm trực thuộc trạm y tế. 

Như vậy, từ 273 trạm y tế ban đầu, TP sẽ còn 102 trạm y tế và từ 22 trung tâm y tế sẽ giảm xuống còn 10 trung tâm y tế khu vực. Khi đó số lượng nhân lực dư ra của trung tâm y tế sẽ được bố trí đưa về trạm y tế.

Bác sĩ Nguyễn Trung Hòa, giám đốc Trung tâm Y tế quận Gò Vấp, cho biết việc đổi mới phương thức hoạt động, phát triển trạm y tế theo mô hình bác sĩ gia đình là xu hướng tất yếu; nhất là trong bối cảnh sáp nhập nhiều trạm y tế phải chăm sóc đến hàng trăm nghìn bệnh nhân. 

"Đây là chiến lược bền vững và lâu dài, có thể liên kết với các bệnh viện tuyến trên", bác sĩ Hòa nhấn mạnh.

Việc phát triển trạm y tế với đầy đủ trang thiết bị, khoa phòng như các phòng khám sẽ rất thiết thực, vừa tạo điều kiện cho người bệnh hưởng lợi từ các dịch vụ y tế, vừa giúp giảm tải cho bệnh viện tuyến trên. 

"Muốn phát huy được sức mạnh y tế cơ sở cần tập trung nguồn lực cho một trạm y tế và có thể có thêm nhiều điểm trạm để đảm nhận vai trò chăm sóc số lượng lớn người dân. 

Do vậy, ngoài ngân sách nhà nước, trạm y tế cần được tiếp nhận các nguồn tài trợ và nguồn thu khác. 

Việc trao thêm quyền tự chủ tài chính sẽ giúp các trạm y tế linh hoạt hơn trong tổ chức hoạt động, thu hút và giữ chân nhân lực có chuyên môn", bác sĩ Hòa nói.

Khẳng định việc nâng cấp chức năng, nhiệm vụ của trạm y tế là hướng đi thiết thực, bác sĩ Nguyễn Thị Vượng cho rằng để "hiện thực hóa" mô hình này vẫn còn không ít rào cản và cần phải đầu tư tương xứng. 

Cơ sở vật chất, trang thiết bị như máy siêu âm, máy điện tim, thiết bị xét nghiệm máu - nước tiểu, máy X-quang, máy nội soi tai mũi họng... đều cần được bổ sung đầy đủ. Ngoài ra không thể thiếu đội ngũ bác sĩ chuyên khoa và chính sách đãi ngộ phù hợp để giữ chân nhân lực.

Chia sẻ thêm về những thách thức, ông Nguyễn Văn Tý, giám đốc Trung tâm Y tế quận Bắc Từ Liêm (Hà Nội), cho rằng khó khăn lớn nhất hiện nay là vấn đề nhân lực và cung ứng thuốc. Thực tế việc phân bổ bác sĩ về các trạm y tế hiện vẫn chưa đáp ứng đủ điều kiện để triển khai các kỹ thuật chuyên môn.

Ông dẫn chứng một trạm y tế có thể có tới 20 - 30 nhân viên, nhưng điều quan trọng là có bao nhiêu người thực hiện được chuyên môn y tế. 

"Không phải bác sĩ nào về trạm y tế cũng có thể kiêm nhiệm tất cả các kỹ thuật. Nhân lực vẫn là yếu tố then chốt để hiện thực hóa nhiều danh mục kỹ thuật khám chữa bệnh khi trạm y tế được giao thêm chức năng, nhiệm vụ", ông Tý nhấn mạnh.