TP.HCM đang 'chìm dần', có nơi đến 8 cm/năm vì... sụt lún đất

Ở TP.HCM, tốc độ sụt lún đất ở khu vực tập trung các công trình thương mại có thể lên đến 8 cm/năm. Cộng với triều cường, nước biển dâng, thành phố đang ngày càng 'chìm dần'.

Thông tin về sụt lún đất ở TP.HCM được PGS.TS Lê Trung Chơn, Viện trưởng Viện nghiên cứu phát triển bền vững, Trường đại học Tài Nguyên và Môi trường chia sẻ tại hội thảo chiều 29.8. Hội thảo trình bày những kết quả mới nhất về quan trắc lún bề mặt tại TP.HCM và Đồng bằng sông Cửu Long bằng kỹ thuật InSAR.

TP.HCM đang "chìm dần"

PGS.TS Lê Trung Chơn cho biết, việc theo dõi hiện tượng sụt lún đất thường xuyên trên diện rộng và những khu vực sụt lún mạnh nhằm mục đích xây dựng hệ thống thông tin mô phỏng và dự báo sụt lún đất, dự báo biến dạng, hỗ trợ cho các quyết sách phù hợp với điều kiện tự nhiên và sự phát triển bền vững của TP.HCM - đô thị nằm ở hạ lưu con sông lớn.

Khảo sát của Cơ quan Hợp tác Quốc tế Nhật Bản (JICA) mới đây cho thấy, tình trạng sụt lún nền đất ở TP.HCM diễn ra liên tục từ năm 1990 đến nay, với độ lún tích lũy đến nay ước tính khoảng 100 cm. Tốc độ lún hiện nay khoảng 2 – 5 cm/năm. Riêng những khu vực tập trung các công trình thương mại, tốc độ lún khoảng 7 – 8 cm/năm. Tốc độ lún nền đất cao gấp khoảng 2 lần mực nước biển dâng (khoảng 1 cm/năm).

"Sụt lún đất kết hợp với triều cường và mực nước biển dâng khiến TP.HCM có nguy cơ ngày càng 'chìm dần'. TP.HCM đang đối diện với nguy cơ sụt lún và ngập lụt trên diện rộng, đang có nguy cơ thứ 2 trong nhóm 10 'thành phố đang chìm' (sinking city) nhanh nhất trên thế giới", PGS.TS Lê Trung Chơn trình bày.

Xu hướng lún xảy ra ở TP.HCM tập trung ở các khu vực dọc sông Sài Gòn, từ cầu Sài Gòn đến cầu Ba Son, vùng phía nam thành phố (huyện Bình Chánh, quận Bình Tân cũ).

Theo các nhà khoa học, nguyên nhân sụt lún đất là do nền địa chất yếu, hoạt động giao thông (tải động), công trình dân dụng, tốc độ đô thị hóa (tải tĩnh), khai thác nước ngầm. Trước năm 2010, khai thác nước ngầm là nguyên nhân chính gây sụt lún tại quận Gò Vấp, Tân Bình, quận 12, huyện Củ Chi cũ. Hiện nay, thành phố đã hạn chế cấp phép khai thác, kiểm soát công suất nên tốc độ lún giảm đáng kể và các khu vực khai thác dần ổn định hơn.

Giải pháp nào cho sụt lún đất?

Các kết quả quan trắc cho thấy, sụt lún bề mặt đất tại TP.HCM đã là một thực tế khách quan hiện hữu mà thành phố phải đối diện và có giải pháp ứng phó lâu dài. Dù diễn ra từ từ, nhưng hậu quả của sụt lún đất kết hợp với biến đổi khí hậu, thời tiết cực đoan, triều cường gia tăng sẽ gây hậu quả rất nghiêm trọng, thiệt hại đến hạ tầng kỹ thuật, công trình dân sinh và phát triển kinh tế - xã hội.

Với mục tiêu xây dựng đô thị thông minh vào năm 2025, thành phố triển khai cơ sở dữ liệu dùng chung và kế hoạch xây dựng trung tâm nghiên cứu mô phỏng và dự báo phát triển kinh tế - xã hội, đô thị và môi trường.

Nhóm nghiên cứu đề xuất sử dụng kỹ thuật phân tích hồi quy không gian (geospatial regression analysis) để dự báo tốc độ lún đất tại TP.HCM dựa trên chuỗi dữ liệu lún đất được xác định từ kỹ thuật InSAR với dữ liệu địa chất (từ bản đồ địa chất tỷ lệ 1:50.000), dữ liệu nước dưới đất (từ bản đồ địa chất thủy văn).

Đề xuất thành phố xây dựng hệ thống giám sát và dự báo sụt lún nền đất một cách thường xuyên, áp dụng công nghệ hiện đại. Hệ thống này cần xác định được tốc độ lún theo thời gian kết hợp với mô phỏng được tác động của các yếu tố nhân sinh như quy hoạch đô thị, phát triển giao thông, hay mở rộng xây dựng.

Việc sớm triển khai hệ thống thông tin mô phỏng và dự báo biến dạng mặt đất sẽ giúp TP.HCM có những giải pháp ứng phó kịp thời, hỗ trợ ra quyết định nhanh chóng, chính xác, nâng cao năng lực quản lý góp phần quản lý đô thị hiệu quả, thích nghi với biến đổi khí hậu và phát triển bền vững.