TP.HCM - ‘đại công trường’ chống ngập

Ngập úng không chỉ là nỗi ám ảnh thường trực ở TP.HCM, mà còn là bài toán thách thức mục tiêu xây dựng đô thị hiện đại.

Đường Lê Cơ trước và sau khi triển khai dự án giải quyết ngập. Ảnh: Hữu Huy.

Xây cống, nâng đường, nạo vét kênh rạch

Một buổi sáng cuối tháng 9, trên đường Lê Cơ và các tuyến đường lân cận thuộc phường An Lạc, TP.HCM, tiếng máy xúc, tiếng khoan cắt bê tông hòa lẫn nhịp hối hả của công nhân khiến cả khu vực như trở thành đại công trường. Người dân đi lại khó khăn, nhưng hầu hết đều chia sẻ hy vọng: khi công trình hoàn thành, cảnh ngập nước mỗi mùa mưa sẽ không còn tái diễn.

"Khu vực này trũng thấp, lại bị sụt lún, do đó khi mưa là nước dồn về gây ngập sâu, đặc biệt khi triều cường, nước không thoát được nên ngập càng lâu hơn. Chúng tôi mong dự án sớm thành để giải quyết tình trạng này", anh Nguyễn Anh Phương (người dân địa phương) chia sẻ.

Thực tế, khắp TP.HCM những năm gần đây, hàng loạt dự án chống ngập được triển khai đồng loạt. Từ công trình nâng cấp hệ thống thoát nước, nạo vét kênh rạch cho đến các dự án cống ngăn triều, tất cả tạo nên một “bức tranh” sôi động về nỗ lực giải bài toán ngập úng của đô thị này.

Hồi tháng 5, Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng hạ tầng đô thị TP.HCM đã khởi công dự án cải tạo hệ thống thoát nước trên các tuyến Nguyễn Văn Khối, Lê Văn Thọ (quận Gò Vấp cũ). Đây là một trong những điểm nóng ngập nặng của thành phố nhiều năm qua.

Khu vực đường Lê Cơ và các tuyến đường lân cận đồng loạt được nâng cấp, xây dựng hệ thống thoát nước hoàn chỉnh. Ảnh: Hữu Huy.

Dự án có chiều dài 4,74 km, tổng vốn hơn 353 tỷ đồng từ ngân sách thành phố. Khi hoàn thành vào năm 2026, công trình sẽ góp phần xóa một trong 13 điểm ngập do mưa còn tồn tại. “Công trình này sẽ cải thiện tình trạng ngập cho khu vực công viên Làng Hoa, Nguyễn Văn Khối, Lê Văn Thọ và một phần các tuyến Phạm Văn Chiêu, đường số 51. Đây là bước đi quan trọng trong lộ trình giảm dần các điểm ngập cục bộ”, ông Văn Phú Thái, Phó giám đốc Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng hạ tầng đô thị TP.HCM, cho biết. Không chỉ dừng lại ở khu vực Gò Vấp, hàng loạt dự án khác cũng đã và sắp được khởi công: cải tạo hệ thống thoát nước đường Quang Trung (đoạn từ Phạm Văn Chiêu đến cầu Chợ Cầu), đường Lê Đức Thọ (từ Phạm Văn Chiêu đến cầu Cụt). Thành phố cũng chuẩn bị đầu tư bảy dự án khác, bao gồm cải tạo hệ thống thoát nước khu Thảo Điền - Quốc Hương - Xuân Thủy -Nguyễn Văn Hưởng, khu vực chợ Thủ Đức (TP. Thủ Đức cũ), nạo vét rạch Bà Lớn và rạch Bàu Trâu, cũng như nâng cấp các tuyến Bạch Đằng, quốc lộ 1, Phan Anh... Một đoạn thuộc công trình kênh Tham Lương - Bến Cát - rạch Nước Lên. Ảnh: Hữu Huy. Trong khi đó, ngập do triều - vốn gây khổ sở cho hàng chục nghìn hộ dân ở quận 7, Nhà Bè, Bình Chánh (cũ) sẽ được giải quyết bằng dự án “Giải quyết ngập do triều khu vực TP.HCM có xét đến yếu tố biến đổi khí hậu” giai đoạn 1 (thường gọi là dự án ngăn triều 10.000 tỷ đồng). Dự án gồm 6 cống lớn, hệ thống kè và bờ bao dài hàng chục km, nếu hoàn thành sẽ kiểm soát ngập cho khu vực rộng gần 570 km² với khoảng 6,5 triệu dân. Hiện nay, do nhiều vướng mắc, dự án bị tạm dừng thi công từ năm 2020 đến nay vẫn chưa được khởi động trở lại. Công trường các cống lớn thuộc dự án như Bến Nghé, Phú Định, Tân Thuận,… vẫn im lìm, cỏ cây mọc um tùm. Nếu các dự án này được tháo gỡ khó khăn và khởi động lại vào cuối năm nay, có thể nói, từ trung tâm đến ngoại ô TP.HCM, đâu đâu cũng xuất hiện các công trình chống ngập, tạo nên hình ảnh một “đại công trường” trải dài khắp thành phố. Cần giải pháp toàn diện Các nhà khoa học cho rằng, câu chuyện chống ngập toàn diện cho TP.HCM là bài toán phức tạp, không thể giải quyết chỉ bằng vài công trình riêng lẻ. Câu trả nằm ở tính đồng bộ, sự gắn kết giữa các công trình. Đối với những công trình trọng điểm, mang ý nghĩa chiến lược như dự án chống ngập 10.000 tỷ đồng, TP.HCM cần nhanh chóng tháo gỡ vướng mắc để sớm hoàn thành, đưa dự án vào hoạt động càng sớm càng tốt. Bên cạnh đó, ngoài các dự án, công trình chống ngập, Thành phố cũng cần có giải pháp toàn diện hơn. Nếu mỗi dự án chỉ giải quyết một điểm ngập nhỏ lẻ, trong khi nguyên nhân gốc rễ như sụt lún đất, thu hẹp kênh rạch, bê tông hóa chưa được kiểm soát, thì nguy cơ tái ngập là điều khó tránh khỏi. Trong ngắn hạn, các dự án cấp bách sẽ giúp thành phố “thở” dễ hơn vào mỗi mùa mưa - triều cường. Nhưng về lâu dài, TP.HCM cần một chiến lược chống ngập tổng thể, dựa trên sự kết hợp giữa công trình và phi công trình, giữa kỹ thuật hiện đại và cách tiếp cận sinh thái. Đường Trần Xuân Soạn (phường Tân Thuận, TP.HCM) thường xuyên bị ngập do triều cường. Ảnh: Hữu Huy. Tiến sĩ khoa học - Kiến trúc sư Ngô Viết Nam Sơn, chuyên gia quy hoạch đô thị, cho rằng muốn giải quyết ngập triệt để, TP.HCM không thể tiếp tục “chạy theo” từng điểm ngập riêng lẻ, mà phải xây dựng một chiến lược thoát nước tổng thể cho toàn thành phố, kết hợp đồng bộ giữa hạ tầng, quy hoạch đô thị và quản lý tài nguyên nước. KTS Ngô Viết Nam Sơn cho rằng, muốn hướng đến một siêu đô thị phát triển bền vững, TP.HCM cần tái thiết theo hướng “quy hoạch xanh”, trong đó không gian dành cho nước phải được đặt đúng vị trí. "Diện tích mảng xanh không chỉ đóng vai trò điều hòa khí hậu, mà còn chính là không gian dự trữ cho nước. Khi mưa lớn hoặc triều cường, những khu vực cây xanh, công viên, hồ điều tiết sẽ góp phần giảm ngập cho đô thị", ông nhấn mạnh. Ở góc độ phát triển không gian đô thị, vị chuyên gia nhìn nhận, sau khi mở rộng địa giới hành chính, TP.HCM đang ở giai đoạn thích hợp để phát triển các đô thị vệ tinh. “Trước đây, xu hướng là bê tông hóa, dồn nén vào nội thành. Nay sau khi mở rộng địa giới, thành phố đã có cơ hội giãn dân, phát triển các khu đô thị mới. Việc hình thành các trung tâm vệ tinh sẽ giúp khu trung tâm hiện hữu giảm tải, đồng thời tạo điều kiện bổ sung công viên, mảng xanh để đạt được tiêu chí quy hoạch bền vững”, ông phân tích. TP.HCM điều chỉnh đề án chống ngập và xử lý nước thải sau sáp nhập UBND TP.HCM vừa có báo cáo tổng kết Đề án chống ngập và xử lý nước thải giai đoạn 2020-2045, đồng thời điều chỉnh kế hoạch giai đoạn 2020-2030. Theo UBND TP.HCM, sau khi thành phố hợp nhất với Bà Rịa - Vũng Tàu và Bình Dương, nhiều bất cập đã bộc lộ trong các đề án. Cùng với đó, hệ thống thoát nước hiện hữu được đầu tư qua nhiều thời kỳ, thiếu đồng bộ; nhiều tuyến cống cũ chưa được thay thế, trong khi biến đổi khí hậu và tình trạng xâm hại công trình (lấp bít miệng thu, xả rác thải, thi công làm hư hỏng hệ thống) ngày càng trầm trọng, làm giảm năng lực thoát nước đô thị. UBND TP.HCM cho rằng việc điều chỉnh đề án và kế hoạch chống ngập là cần thiết, nhằm phù hợp với phạm vi địa lý mới, đồng thời cập nhật hiện trạng kỹ thuật, điều kiện tự nhiên – xã hội và định hướng phát triển vùng đô thị mở rộng. Trong đó, ưu tiên được đặt cho các khu vực có nguy cơ ngập cao và các dự án hạ tầng thoát nước, xử lý nước thải trọng điểm. Sách hay về TP.HCM Chuyện kể từ Sài Gòn gồm 65 tản văn viết về những địa danh hoặc công trình kiến trúc của Sài Gòn mà phần lớn không còn nữa và những đồ vật hôm nay đã biến mất hoặc rất hiếm thấy.

Loanh quanh Sài Gòn là cuốn sách đọc nhẹ nhàng mà chứa đựng nhiều thông tin thú vị, độc giả được ngược dòng thời gian về với miền ký ức qua những câu chuyện độc đáo, có điểm nhấn riêng.