'TP HCM không xin thêm tiền, chỉ xin thể chế'

Thảo luận tại Quốc hội ngày 30/10, đại biểu Phạm Trọng Nhân, Phó chủ tịch Liên đoàn Lao động TP HCM, cho rằng khi bàn về ngân sách, đầu tư công hay tài chính quốc gia, không nên chỉ nhìn vào con số thu - chi, mà cần bàn sâu hơn ở tầm chiến lược: năng lực thể chế để tạo ra nguồn lực mới cho phát triển.

Theo ông Nhân, nguồn thu bền vững không đến từ việc tăng thuế hay cắt giảm chi phí, mà từ một cơ chế đủ mạnh để khơi thông dòng vốn xã hội, kích hoạt đầu tư tư nhân và nâng cao hiệu quả đầu tư công. Ở góc độ đó, việc xây dựng Luật Đô thị đặc biệt cho TP HCM không nằm ngoài chủ đề tài chính - ngân sách, mà chính là giải pháp thể chế mang tính tài khóa bền vững, giúp mở rộng nguồn thu, tăng sức đầu tư công và giảm gánh nặng cho ngân sách trung ương.

"Thể chế không chỉ phân phối nguồn lực mà quan trọng hơn là tạo ra động lực, đó mới chính là nền tài chính quốc gia bền vững mà Quốc hội và Chính phủ cần hướng tới", ông nói.

Ông Nhân nhắc lại dấu mốc ngày 1/7, khi ba cực tăng trưởng chủ lực - TP HCM, Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu - hội tụ, hình thành siêu đô thị chiến lược dẫn dắt đổi mới mô hình tăng trưởng quốc gia. Sự kiện diễn ra trong giai đoạn bản lề, khi tăng trưởng hai con số không còn là lựa chọn mà là yêu cầu bắt buộc nếu Việt Nam muốn thoát bẫy thu nhập trung bình khi thời kỳ dân số vàng khép lại. Tận dụng từng chính sách để bứt phá lúc này "không chỉ là mệnh lệnh chính trị, mà còn là cam kết trước Tổ quốc và nhân dân".

Ông dẫn chứng, GRDP hợp nhất năm nay của TP HCM đạt 121 tỷ USD, gấp 3 lần Campuchia, 8 lần Lào, đóng góp gần một phần tư GDP cả nước và hơn một phần ba tổng thu ngân sách quốc gia. Nền kinh tế có quy mô như một quốc gia thu nhỏ, với các ngành công nghiệp, logistics, công nghệ cao, tài chính, du lịch, giáo dục, y tế và trung tâm tài chính quốc tế đang hình thành, nhưng vẫn đang "khoác chiếc áo thể chế cấp tỉnh", không còn tương thích với tầm vóc siêu đô thị.

Theo ông, để đạt mục tiêu tăng trưởng 10-11%/năm giai đoạn 2025-2030, TP HCM cần huy động 8 triệu tỷ đồng vốn đầu tư xã hội, trong khi các nguồn vốn đều chững lại, còn ngân sách mồi bị bó hẹp bởi trần tỷ lệ điều tiết. "Vậy tiền ở đâu để đầu tư?", ông đặt câu hỏi và khẳng định, thành phố không xin thêm tiền, cũng không xin ưu đãi, mà xin quyền tự chủ thể chế - quyền tạo nguồn, tạo động lực và chịu trách nhiệm với sự phát triển. Nếu không có thể chế đủ mới, đủ mạnh, mục tiêu tăng trưởng hai con số "sẽ chỉ là ước vọng".

Cần Luật Đô thị đặc biệt cho TP HCM

Ông Phạm Trọng Nhân đề nghị Quốc hội sớm khởi động một đạo luật ở tầm quốc gia - Luật Đô thị đặc biệt cho TP HCM - với ba trụ cột cốt lõi.

Thứ nhất là mô hình chính quyền đô thị hai cấp linh hoạt, phù hợp cấu trúc đa trung tâm, quản trị theo vùng chức năng. Thứ hai là cơ chế tài chính - ngân sách tự chủ, cho phép thành phố tự huy động, phát hành, đầu tư và phân bổ nguồn lực. Thứ ba là quyền quy hoạch tích hợp không gian - hạ tầng - dân cư - kinh tế vùng, áp dụng sandbox thể chế cho các mô hình tiên phong như đô thị số, kinh tế xanh, trí tuệ nhân tạo và chuyển đổi số, trên nền tảng dữ liệu liên kết vùng thống nhất, bảo đảm điều phối chính sách theo mô hình Chính phủ số.

"Ba trụ cột này hình thành hệ sinh thái thể chế toàn diện, nơi tài chính, hành chính, quy hoạch được thiết kế liên hoàn - đồng bộ - minh bạch - có trách nhiệm, giúp thành phố chủ động kiến tạo phát triển, phù hợp với khuyến nghị của Liên Hợp Quốc về quản trị siêu đô thị tích hợp", ông phân tích, đồng thời kiến nghị Quốc hội ngay tại kỳ họp này giao Chính phủ xây dựng đạo luật nêu trên.

Dẫn ví dụ Hà Nội có Luật Thủ đô như một tiền lệ quý, ông Nhân nhấn mạnh "một đạo luật đo ni đóng giày cho TP HCM sau sáp nhập không chỉ là yêu cầu khách quan, hợp hiến, mà còn là mệnh lệnh lịch sử không thể trì hoãn". Ông bày tỏ niềm tin rằng khi Quốc hội trao cho thành phố công cụ thể chế để chủ động kiến tạo, cũng là lúc trao niềm tin cho toàn vùng kinh tế, dân cư và tri thức năng động nhất nước - nơi dám đi trước, mở đường và dấn thân vì một Việt Nam trường tồn, thịnh vượng.

Ý tưởng xây dựng Luật Đô thị đặc biệt cho TP HCM từng được nhiều đại biểu Quốc hội nêu ra trước khi thành phố sáp nhập với Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu. Tháng 5/2023, ông Phan Văn Mãi, khi đó là Chủ tịch UBND TP HCM (nay là Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính), cũng từng cho rằng bên cạnh cơ chế đặc thù, các cơ quan cần hướng tới xây dựng Luật Đô thị đặc biệt cho thành phố.

Sau sáp nhập, TP HCM rộng hơn 6.700 km2, dân số 14 triệu người, với 168 phường, xã - là địa phương có số đơn vị hành chính cơ sở nhiều nhất cả nước. Trong đó, 6/10 phường, xã thuộc nhóm đông dân nhất và 9/10 phường, xã có mật độ dân cư cao nhất toàn quốc.

Vũ Tuân