Tổng thư ký VFV: 'FIVB không khẳng định Đặng Thị Hồng là nam giới'

Ngày 12/8, tại giải U21 thế giới tại Indonesia, đại diện của Việt Nam bị Liên đoàn bóng chuyền thế giới (FIVB) xử thua bốn trận với tỷ số 0-3 do có một VĐV không đủ tư cách thi đấu. Quyết định kỷ luật không nêu lý do cụ thể cũng như danh tính VĐV. Sau này được xác định đó là Đặng Thị Hồng, và vi phạm liên quan đến vấn đề giới tính.

Trao đổi với VnExpress ngày 16/9, ông Trường cho biết rõ hơn về quy trình xử lý của FIVB. Theo đó, do có khiếu nại từ đội khác, ban tổ chức đã yêu cầu Việt Nam gửi hồ sơ gốc của ba VĐV, bao gồm giấy khai sinh. Mọi thông tin đều trùng khớp với đăng ký, nhưng một người có giấy khai sinh làm chậm một năm so với thời điểm sinh, một người khác làm chậm hai năm. VFV đã giải trình rằng các VĐV này ở vùng quê, điều kiện hạn chế nên làm khai sinh muộn, và điều này khá phổ biến ở Việt Nam.

Sau đó, ban tổ chức đề xuất xét nghiệm di truyền SRY, để phát hiện nhiễm sắc thể Y nhằm xác định giới tính sinh học của VĐV.

Để đảm bảo quyền cá nhân, FIVB không trao đổi về kết quả kiểm tra với VFV, mà gặp và thông báo trực tiếp với VĐV tại Indonesia, cùng một bác sĩ của đội tuyển do liên quan đến y tế. "Trong thông báo gửi về Việt Nam, FIVB không khẳng định Đặng Thị Hồng là nam, mà chỉ kết luận là không đủ tư cách thi đấu, không phù hợp với giấy khai sinh", ông Trường cho biết thêm.

Theo vị này, FIVB cẩn trọng trong câu từ vì xác định giới tính là vấn đề nhạy cảm trong thể thao. "Họ không thể khẳng định tuyệt đối trong tình huống của Đặng Thị Hồng, cũng như nhiều trường hợp tương tự trên thế giới, vì khoa học hiện nay cũng chưa chứng minh được 100% VĐV là nam giới thông qua bất kỳ phương pháp nào, như xét nghiệm nhiễm sắc thể hay testosterone (hormone sinh dục nam)", ông Trường nhấn mạnh.

Trong y học thế giới, có thuật ngữ Intersex để mô tả những người mang đặc điểm liên giới tính. Họ có thể có nhiễm sắc thể, cơ quan sinh dục ngoài hoặc cơ quan sinh sản bên trong, nội tiết tố khác với định nghĩa truyền thống về nam và nữ. Các chuyên gia y khoa cũng nêu ra nhiều hội chứng, như Congenital Adrenal Hyperplasia (CAH), Swyer... khiến cho phụ nữ mang những đặc điểm sinh học của nam giới. Những đặc điểm ấy theo thời gian có thể khiến họ ngày càng giống nam giới.

Vì vậy, Tổng thư ký VFV mong người hâm mộ có cái nhìn thấu cảm với Đặng Thị Hồng. Bên cạnh đó, ông tiếp tục khẳng định VĐV hay Liên đoàn không gian lận hay giấu giếm vấn đề. "Kiểm tra giới tính cần có sự đồng ý của cá nhân. Nếu VĐV từ chối, họ sẽ không được tham gia thi đấu, nhưng thông tin về giới tính được bảo toàn", ông Trường cho hay. "Nhưng khi có yêu cầu, ba VĐV Việt Nam đều vui vẻ, không né tránh và nghĩ rằng mọi thứ đều bình thường".

Trong sự việc này, VFV không đồng tình nhất với quy trình xử lý của liên đoàn thế giới về phương pháp kiểm tra và tiêu chuẩn giới tính.

Điều lệ giải U21 thế giới quy định xác định tư cách cầu thủ bằng giấy khai sinh. FIVB có quyền kiểm tra VĐV khi có khiếu nại từ đội khác để tìm bằng chứng y tế, nhưng không nêu rõ phương pháp kiểm tra và tiêu chuẩn kết quả.

Ông Trường cho biết VFV đã gửi ba văn bản khiếu nại, nhưng chưa nhận được phúc đáp từ FIVB. Thay vào đó, liên đoàn thế giới giao một thành viên ban pháp lý trao đổi qua thư điện tử. Khi phía Việt Nam đề nghị cung cấp văn bản hướng dẫn và quy định kiểm tra theo quy chế, FIVB cho biết mới bắt đầu nghiên cứu.

Ông Trường nói: "Khi kiểm tra, ban tổ chức thông báo áp dụng khoa học tiên tiến xét nghiệm di truyền SRY là chính xác nhất. Chúng tôi hỏi tiếp là các giải khác có áp dụng như thế không thì họ bảo có, khi cần thiết sẽ kiểm tra. Nhưng khi chúng tôi đề nghị tính pháp lý, họ không đưa ra được quy chế hay văn bản cụ thể".

Tổng thư ký VFV dẫn chứng sách hướng dẫn SEA Games 33 ở Thái Lan có quy định kiểm tra rối loạn giới tính ở các môn dành cho nữ. Ngoài ra, Liên đoàn điền kinh thế giới bắt buộc VĐV xét nghiệm SRY từ 1/9/2025. Hình thức là lấy mẫu niêm mạc hoặc mẫu máu khô để phân tích kết quả. Nếu VĐV có nhiễm sắc thể Y thì không được thi đấu hạng mục nữ, hoặc thi đấu ở các giải không xếp hạng. Trường hợp bị rối loạn phát triển giới (DSD) có cơ thể sản sinh testosterone cao, VĐV phải hạ mức hormone xuống dưới ngưỡng cho phép.

"Các tiêu chuẩn ấy được thống nhất từ đầu trước giải, dù còn tranh cãi khoa học về độ chính xác. Nhưng chỉ cần không đạt là không được thi đấu", ông Trường cho hay. "Chúng tôi đang tranh luận về vấn đề đó. FIVB phải chốt kiểm tra bằng phương pháp nào, nơi kiểm tra thế nào là chuẩn, ngưỡng đạt là gì... Chứ không phải năm nay thích kiểm tra SRY, năm sau lại kiểu khác".

FIVB đã nhiều lần thay đổi việc xác định tư cách thi đấu cầu thủ. Trước năm 2000, họ áp dụng xét nghiệm gene là bắt buộc để xác định tư cách thi đấu cầu thủ nữ trước mỗi giải đấu. Nhưng khi khoa học chứng minh phương pháp này không chính xác tuyệt đối, họ loại bỏ từ năm 2007 và chỉ dựa vào giấy khai sinh.

Sau đó, bóng chuyền thế giới tranh cãi về trường hợp Santini Manganang. VĐV người Indonesia nhận nhiều khiếu nại nhưng vẫn được FIVB bảo vệ do các giấy tờ hợp lệ. Phải đến lúc giải nghệ vào năm 2020, Manganang được xác định giới tính sinh học là nam, sau khi được chẩn đoán bị dị tật lỗ tiểu thấp lúc sinh. Những bé trai gặp dị tật này có thể bị nhầm là gái. Đến năm 2022, FIVB sửa đổi quy chế, cho phép xác minh giới tính nếu có khiếu nại kèm bằng chứng y tế, trong đó áp dụng với ba VĐV Việt Nam ở giải U21 vừa qua.

Thực tiễn đã qua buộc bóng chuyền Việt Nam phải thích ứng để tránh tái diễn sự việc như giải U21 thế giới. Ngày 11/9, ban chấp hành VFV họp và thống nhất dựa vào đa số để đưa kiểm tra giới tính vào điều lệ các giải quốc nội năm 2026.

VFV không thực hiện ngay từ giai đoạn hai mùa 2025 do chỉ còn hơn ba tháng là hết năm, đồng thời muốn các CLB có thời gian chuẩn bị. Bên cạnh đó, liên đoàn vẫn chờ hướng dẫn cụ thể từ FIVB. "Khi có hướng dẫn từ FIVB, công việc này sẽ chặt chẽ hơn. Nếu chưa có ngay, chúng tôi vẫn sẽ làm dựa trên thực tiễn để gửi các CLB", ông Trường nói. "Các VĐV, CLB có thể chủ động kiểm tra trước. Liên đoàn không áp đặt tất cả kiểm tra nhưng có thể kiểm tra ngẫu nhiên hoặc từ khiếu nại khi vào giải".

Theo vị này, việc kiểm tra giới tính có thể diễn ra trước với đội tuyển bóng chuyền nữ Việt Nam, do SEA Games 33 vào tháng 12 đã có quy định. Trường hợp như của đối chuyền Nguyễn Thị Bích Tuyền nếu muốn tham dự các giải đấu cũng phải hoàn tất thủ tục.

Hiếu Lương