Tổng thống Mỹ Trump đạt được thành tựu lớn với hai nước láng giềng của Nga

Azerbaijan và Armenia vừa ký thỏa thuận hòa bình tại sự kiện do Tổng thống Mỹ Donald Trump chủ trì. Thỏa thuận giữa hai đối thủ ở vùng Nam Kavkaz trở thành một thành tựu quan trọng đối với nhà lãnh đạo Mỹ, nhưng có thể khiến Nga cảm thấy bất an ở khu vực mà họ có vai trò truyền thống.

Thoả thuận được kỳ vọng sẽ thúc đẩy quan hệ kinh tế song phương sau nhiều thập kỷ xung đột và hướng tới quan hệ bình thường hóa hoàn toàn giữa Azerbaijan và Armenia.

"Đã rất lâu rồi - 35 năm - họ đã chiến đấu và giờ họ là bạn bè, và họ vẫn sẽ là bạn bè trong thời gian dài nữa", ông Trump phát biểu tại lễ ký kết ở Nhà Trắng, ngày 8/8, với sự có mặt của Tổng thống Azerbaijan Ilham Aliyev và Thủ tướng Armenia Nikol Pashinyan.

Armenia và Azerbaijan bất hòa từ cuối những năm 1980 khi Nagorno-Karabakh, một khu vực đồi núi của Azerbaijan nơi phần lớn dân tộc Armenia sinh sống, tách khỏi Azerbaijan với sự ủng hộ của Armenia.

Azerbaijan giành lại quyền kiểm soát khu vực này từ năm 2023, khiến gần như toàn bộ 100.000 người Armenia ở đó phải chạy sang Armenia.

Ông Trump cho biết hai nước đã cam kết chấm dứt giao tranh, mở rộng quan hệ ngoại giao và tôn trọng toàn vẹn lãnh thổ của nhau.

Thỏa thuận cũng trao cho Mỹ quyền phát triển hành lang trung chuyển chiến lược qua Nam Kavkaz mà Nhà Trắng tin rằng sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho việc xuất khẩu năng lượng và các nguồn tài nguyên khác.

Ông Trump cũng cho biết, Mỹ đã ký thỏa thuận riêng với mỗi quốc gia để mở rộng hợp tác năng lượng, thương mại và công nghệ. Chi tiết của thoả thuận không được công bố.

Theo Tổng thống Trump, những hạn chế đối với hợp tác quốc phòng giữa Azerbaijan và Mỹ đã được dỡ bỏ.

Điều này có thể khiến Mátxcơva lo ngại.

Thỏa thuận có thể biến đổi Nam Kavkaz, một khu vực giàu tài nguyên thiên nhiên nằm giáp ranh với Nga, châu Âu, Thổ Nhĩ Kỳ và Iran, nơi có đường ống dẫn dầu và khí đốt chạy qua nhưng bị chia cắt vì biên giới đóng cửa và xung đột sắc tộc lâu đời.

Ông Brett Erickson, chuyên gia về trừng phạt và cố vấn tại Trường Luật Chicago thuộc Đại học Loyola, cho rằng thỏa thuận này sẽ giúp phương Tây ngăn chặn những nỗ lực của Nga nhằm lách lệnh trừng phạt.

“Khu vực Kavkaz là một điểm mù khi triển khai chính sách trừng phạt. Thỏa thuận hòa bình chính thức sẽ tạo nền tảng cho phương Tây hợp tác với Armenia và Azerbaijan... nhằm đóng cửa các đường ống giúp né tránh trừng phạt”, ông Erickson nói.

Bà Tina Dolbaia, nghiên cứu viên cộng tác tại Trung tâm Nghiên cứu chiến lược và quốc tế, cho rằng Nga có thể sẽ khó chịu vì bị loại khỏi thỏa thuận và việc Mỹ hiện diện ở hành lang này.

Bà Olesya Vartanyan, một chuyên gia độc lập về khu vực, nhận định triển vọng lâu dài của thỏa thuận này phụ thuộc vào việc Mỹ có tham gia liên tục và lâu dài hay không. "Armenia và Azerbaijan đã nhiều lần đàm phán thất bại và leo thang bạo lực. Nếu không có sự can dự hợp lý và liên tục của Mỹ, vấn đề này có thể sẽ lại rơi vào bế tắc”, bà nói.

Trong nhiệm kỳ hai, Tổng thống Trump cố gắng thể hiện vai trò kiến tạo hòa bình toàn cầu. Nhà Trắng khẳng định ông có công dàn xếp thoả thuận ngừng bắn giữa Campuchia và Thái Lan, cũng như việc ký kết các thỏa thuận hòa bình giữa Rwanda và CHDC Congo, giữa Pakistan và Ấn Độ.

Tổng thống Azerbaijan và Thủ tướng Armenia đều ca ngợi Tổng thống Trump đã giúp chấm dứt xung đột và cho biết sẽ đề cử ông cho giải Nobel Hòa bình.

Tuy nhiên, nhà lãnh đạo Mỹ vẫn chưa thể chấm dứt cuộc xung đột kéo dài 3 năm rưỡi giữa Nga và Ukraine, cũng như cuộc xung đột giữa Israel với Hamas ở Gaza. Ngày 8/8, ông Trump cho biết sẽ gặp Tổng thống Nga Vladimir Putin tại Alaska vào ngày 15/8 để thảo luận về việc chấm dứt chiến sự.