Tình thế sống còn của Iran

Tận dụng thời điểm "nhiều thuận lợi", Israel đã tấn công Iran ở quy mô lớn nhằm đạt nhiều mục đích, khiến Tehran rơi vào tình thế khó khăn.

Cuộc tấn công không bất ngờ

Thực tế, việc Israel tấn công Iran hoàn toàn không gây bất ngờ. Từ cuối tháng 5, tờ The New York Times dẫn một số nguồn tin tiết lộ dù Mỹ đang đàm phán với Iran về vấn đề hạt nhân, Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu đã đe dọa sẽ tấn công các cơ sở làm giàu hạt nhân chính của Iran.

Trước đó, từ tháng 4, tờ The New York Times cũng dẫn một số nguồn tin thân cận cho hay Israel đã lên kế hoạch tấn công các cơ sở hạt nhân của Iran ngay trong tháng này nhưng đã bị Tổng thống Mỹ Donald Trump từ chối để tiếp tục đàm phán với Tehran. Tuy nhiên, ông Netanyahu vẫn tiếp tục thúc đẩy hành động quân sự mà không có sự hỗ trợ của Mỹ.

Cũng trong tháng 4, Thủ tướng Netanyahu lên đường sang Mỹ. Đây là thời điểm Washington bắt đầu đàm phán với Tehran và ông Trump đã ra tối hậu thư Iran chỉ có 2 tháng để tiến hành đàm phán. Ngày 12.4 chính là ngày phái đoàn Mỹ và Iran gặp nhau lần đầu ở Oman. Từ đó đến nay, tuy có những thời điểm đạt một số tiến bộ nhất định nhưng đàm phán Mỹ - Iran về vấn đề hạt nhân của Tehran gần như không thể đột phá. Đó là vì Iran quyết không từ bỏ chương trình làm giàu uranium.

Đến tối 12.6, truyền thông Mỹ liên tục thông tin về việc Israel sắp tấn công Iran. Chỉ vài tiếng sau, Tel Aviv thực sự tập kích Iran trên quy mô lớn. Bên cạnh đó, nếu tính từ ngày 12.4 thì ngày 13.6 là thời điểm vừa kết thúc thời hạn 2 tháng mà ông Trump đã đưa ra với Iran. CNN dẫn lời Tổng thống Trump, phát biểu trong cuộc họp báo đêm 13.6 (theo giờ VN), cho rằng: "Iran lẽ ra nên lắng nghe tôi khi tôi nói - bạn biết đấy, tôi đã đưa ra cho họ, tôi không biết bạn có biết không nhưng tôi đã cảnh báo họ 60 ngày và hôm nay (13.6) là ngày thứ 61".

Mạo hiểm nhưng Israel có nhiều lợi ích

Israel đã huy động 200 máy bay tiêm kích gồm các loại F-15, F-16 và F35 để tấn công Iran. Số lượng này được cho là chiếm khoảng 70% tổng số máy bay tiêm kích mà Israel đang có, nên phi vụ này rất mạo hiểm. Một trong những lý do có thể khiến Israel phải dùng số máy bay tiêm kích nhiều như vậy là đường bay cho phi vụ tác chiến khá xa, nhiều khả năng phải có máy bay tiếp liệu trên không. Và khi có máy bay tiếp nhiên liệu trên không thì Israel cần bố trí lực lượng chiến đấu cơ hộ tống, bảo vệ máy bay tiếp nhiên liệu.

Trả lời Thanh Niên, chuyên gia tình báo quân sự Mỹ Carl O.Schuster phân tích: "Israel tiến hành các cuộc tấn công vì họ tin rằng Iran đang rất gần với việc chế tạo thành công vũ khí hạt nhân. Iran từ lâu đã tuyên bố sẽ phá hủy Israel và nếu có vũ khí hạt nhân thì Tehran hoàn toàn có thể làm điều đó bởi Israel có diện tích khá nhỏ. Phần đầu của cuộc tấn công, Tel Aviv tập trung vào các thành phần của Iran có tính đe dọa cao nhất đối với Israel: lãnh đạo Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran, các trung tâm làm giàu hạt nhân và các địa điểm đồn trú tên lửa tầm xa. Tel Aviv cũng tấn công hệ thống phòng không của Iran nhưng mục đích có lẽ chỉ nhằm hỗ trợ cho cả chương trình tấn công".

"Israel cũng có thể tấn công thêm nhằm vào các cơ sở sản xuất tên lửa tầm xa và máy bay không người lái, và bất kỳ cơ sở hạt nhân nào chưa bị phá hủy trong đợt đầu tiên. Tất cả nhằm giảm thiểu mối đe dọa từ Iran nhằm vào Israel", chuyên gia Schuster dự báo.

Trong khi đó, cũng theo cựu đại tá Schuster, nếu trả đũa thì Iran gặp không ít khó khăn khi hầu hết lực lượng quân sự thân thiết ở khu vực đã bị Israel gây tổn thất nghiêm trọng mà Tehran lại không đủ khả năng hỗ trợ gần đây. Điển hình như lực lượng Hezbollah ở Li Băng, nhóm vũ trang Hamas ở Dải Gaza, Houthi ở Yemen đều đang bị suy yếu nghiêm trọng, và chế độ của ông Bashar al-Assad ở Syria cũng không còn.

"Một thực tế khác là Iran chắc chắn không muốn một cuộc xung đột kéo dài với Israel. Vì thế, việc Tehran trả đũa ngay lập tức sẽ bị giới hạn về thời gian và nguồn lực do bị Tel Aviv gây thiệt hại lớn", ông Schuster nhận định.

Iran khó đủ sức điều động chiến đấu cơ vượt quãng đường xa để tấn công quy mô lớn. Iran chủ yếu dùng máy bay không người lái và tên lửa để đáp trả, nhưng chắc chắn sẽ bị Mỹ cùng đồng minh hỗ trợ Israel để đánh chặn như các lần trong năm 2024.

Trong khi đó, phát biểu trong cuộc họp báo tối 13.6 (theo giờ VN), Tổng thống Trump nhắc nhở Iran cần phải đạt thỏa thuận ngay lúc này, nếu không sẽ phải đối diện với những hành động quân sự tàn khốc. Thông điệp này đồng nghĩa với việc Iran có thể tiếp tục đối mặt nhiều đợt tấn công mới, như Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu tuyên bố là sẽ tìm cách vô hiệu hóa Iran.

Đợt tấn công vừa qua cho thấy Israel đã vô hiệu hóa hệ thống phòng không của Iran, chính vì vậy rủi ro cho Tehran ngày càng lớn hơn.